باران، کنه‌های خونخوار را به جان گوزن‌های زرد کرخه انداخت

 دکتر مهرداد پرچمی عراقی، حشره شناس و متخصص مگس‌های میاز با اعلام این خبر به همشهری گفت: کنه‌های خونخوار با ایجاد زخم روی بدن گوزن‌ها، زمینه را برای هجوم مگس‌های میاز آماده می‌کنند و در پی آن، لارو مگس‌ها با تغذیه از بافت و نسوج و ایجاد عفونت و گسترش زخم باعث مرگ میزبان می‌شوند. (براساس آمار 40گوزن زرد تاکنون در پارک ملی کرخه تلف شده اند)این عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور که 2دهه پژوهش درباره رده‌بندی دوبالان (مگس ها) را در پیشینه کاری خود دارد، در گفت‌وگو با همشهری افزود: با ابتلای گوزن‌های زرد به پارک ملی کرخه سفر کردم و طی 9روز مطالعه میدانی، اطلاعات فنی وسیعی تهیه کردم که نتیجه این مطالعات طی گزارشی مختصر در اختیار سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار گرفت.

مگس‌ها عامل ثانویه مرگ گوزن ها

پرچمی درباره چگونگی ابتلای گوزن‌های زرد کرخه گفت: درست است که لاروهای مگس‌ها روی بدن گوزن‌ها به وفور دیده می‌شود ولی باید توجه داشت که مگس‌های میاز همواره عامل ثانویه هستند زیرا تا زخمی وجود نداشته باشد مگس‌ها نمی‌توانند تخمگذاری کنند. زخم ممکن است به‌صورت مختلف حتی درانسان مورد هجوم وحمله گوزن‌ها واقع شود.

پرچمی در ادامه یادآور شد: میاز یا میازیس به‌خودی‌خود بیماری محسوب نمی‌شود بلکه به حمله لاروهای مگس‌ها به زخم‌ها و منافذ بدن (بینی، دهان، گوش، چشم، مجاری ادراری، دفعی و تناسلی) انسان و پستانداران زنده اطلاق می‌شود که با تغذیه از بافت‌ها موجب خسارت و در مراحل پیشرفته مرگ میزبان می‌شوند. به گفته وی بارها اتفاق افتاده که زخم‌های مراقبت نشده در انسان و حیوانات اهلی مورد حمله و تخمگذاری مگس‌های میاز قرار گرفته است.

آنطور که این حشره شناس می‌گوید، لاروها پس از خروج از تخم و تغذیه از بافت میزبان و تکمیل دوره لاروی، میزبان را ترک و پس از افتادن روی خاک زیر خاک به شفیره و بعد به حشره کامل تبدیل می‌شوند و این چرخه تا زمان مرگ میزبان و حتی پس از آن روی لاشه ادامه می‌یابد.

پرچمی که با موافقت و هماهنگی سازمان حفاظت محیط‌زیست 9شبانه‌‌روز در پارک ملی کرخه حضور داشته و درباره گوزن‌های مبتلا مطالعه کرده است، خاطرنشان کرد: زیستگاه گوزن زرد ایرانی که در دل پارک ملی کرخه قرار گرفته، منطقه‌ای است به وسعت 200هکتار که با فنسی به ارتفاع 3متر محصور شده به‌طوری که افراد متفرقه و احشام قادر به ورود به این منطقه نیستند. به همین دلیل تنها پستاندار عمده این زیستگاه، گوزن‌های زرد هستند. در این منطقه، روی گوزن‌های مبتلا شده ونمونه‌های جمع‌آوری شده مطالعه شد. براساس این مطالعات، تاکنون گونه مهم و خطرناک کرایزومیا بزیانا (Chrysomya bezziana) که انگل اجباری پستانداران و انسان است شناسایی شد. علاوه بر این، 3گونه دیگر از جنس کرایزومیا (C. megacephala, C. rufifacies, C. albiceps) نیز شناسایی شد که هر سه‌گونه‌ برخلاف گونه قبلی، انگل اختیاری پستانداران اهلی، وحشی و انسان هستند. اما هیچ‌یک از این گونه‌ها برای ایران جدید محسوب نمی‌شوند؛ زیرا قبلا وجود این گونه‌ها در استان‌های جنوبی کشور گزارش شده‌ است.

وی افزود: مگس کرایزومیا بزیانا(C. bezziana) به این دلیل خطرناک است که در دوره لاروی تنها روی موجود زنده رشد می‌کند ولی 3گونه مگس میاز دیگر به‌طور طبیعی، با تخمگذاری در فضولات، اجساد، لاشه‌ها و مواد در حال فساد، چرخه زندگی خود را کامل می‌کنند و درصورت وجود زخم‌های عفونی در حیوانات و انسان‌ها به این زخم‌ها حمله می‌کنند.

نکته در خور تاملی که این حشره‌شناس به آن اشاره می‌کند اینکه با توجه به زیست شناسی این مگس‌ها، مبارزه مستقیم با مرحله بالغ آنها تقریبا غیرممکن است. در نتیجه بهترین راه، جلوگیری از ایجاد زخم در حیوانات و درصورت وجود زخم، مراقبت‌های بهداشتی و درمانی از آنهاست که این امر تنها در مورد انسان و دام‌های اهلی امکان پذیر است.

طغیان کنه‌ها به‌دلیل باران‌های بهاری

پرچمی با اشاره به اینکه حجم انبوه کنه‌های خونخوار درزیستگاه محصور گوزن‌ها باعث بروز زخم در بدن این حیوانات شده و زمینه جذب مگس‌های میاز را فراهم می‌کند، گفت: به‌نظر می‌رسد جمعیت بالای کنه‌ها در زیستگاه گوزن‌ها ناشی از باران‌های غیرمعمولی است که در اوایل بهار در خوزستان اتفاق افتاد. این باران‌ها باعث طغیان کنه‌ها شد و از آنجایی که گوزن زرد تنها پستاندارعمده‌ای است که در این زیستگاه وجود دارد با جمعیت بالا روی بدن این حیوان تجمع کرده و باعث بروز زخم روی بدن و لاله‌گوش و دور حدقه چشم شده و گوزن‌ها را مستعد هجوم مگس‌های میاز کرده‌اند.

وقتی کنه‌ها روی بدن گوزن‌ها تجمع می‌کنند گوزن‌ها به شیوه‌های مختلف ازجمله خاراندن، سعی به دفع آنها دارند که این کار باعث توسعه زخم‌ها ومستعد شدن زمینه برای جلب مگس‌های میاز می‌شود. با شروع تخمگذاری مگس‌های میاز در زخم‌های ناحیه گوش و صورت، لاروهای آنها باعث قطع گوش واز بین رفتن چشم گوزن‌ها و بروز عفونت و در نهایت مرگ آنها می‌شود.وی در پایان به زحمات درخور تحسین محیط‌بانان، مسئولان و کارکنان محیط‌زیست اشاره کرد و گفت: کارکنان محیط‌زیست برای مقابله با بلایی که دامنگیر گوزن‌های زرد ایرانی در پارک ملی کرخه شده از هیچ کوششی دریغ نکردند و با وجود همه مشکلاتی که وجود داشت، توانستند این فاجعه را مدیریت کنند.