به گزارش سایت دائره المعارف بزرگ اسلامی این مراسم که سرآغازی برای اهدای سالانه جایزه هیات امنای گنجینه پژوهشی ایرج افشار بود قرار است هر ساله به بهترین پایان نامه تحصیلی دانشجویان دوره کارشناسی ارشد یا دکتری در رشته کتابداری اعطاء شود.
محقق داماد: پیوند افشار با ایران نامش را ماندگار ساخت
در مراسم نخستین دوره جایزه هیات امنای گنجینه پژوهشی ایرج افشار، آیت الله محقق داماد، رئیس هیئت مدیره موقوفات افشار، درباره شخصیت ایرج افشار و اهمیت کارهای وی سخن گفت. آیت الله محقق داماد سخنان خود را با خاطره ای از علامه طباطبایی آغاز کرد که به گفته وی تا به حال جایی تعریف یا مکتوب نکرده بود: «در حضور ایشان نشسته بودیم که شخصی در جلسه عرض کرد استاد شما که آثار به این ارزشمندی می توانید بنویسید چرا بیشترنمی نویسید؟ استاد سرش را بالا کرد و با چشم دوختن به گوشه اتاق این بیت را خواندند : «هر که سخنی با سخنی زم کند / خاطره از خون جگر کم کند» ایشان بعد از خواندن این بیت ساکت شدند. از نظر ایشان واقعاً اگر کسی بخواهد کاری انجام دهد که ماندگار شود چون کاری سخت و مشکل است باید خون جگرش را بدهد.»
آیت‌الله محقق داماد از ایران دوستی و انسان‌دوستی ایرج افشار و خانواده او سخن گفت و توضیح داد «ایرج افشار از سال‌های نوجوانی مسیر خود را یافته بود و آن، خدمت به فرهنگ ایران بود و توانست در طول زندگی خود، همواره در مسیر اعتلاء و گسترش فرهنگ ایران و زبان فارسی گام‌های فراموش نشدنی بردارد.»
وی با بزرگ دانستن شخصیت ایرج افشار گفت «کودکان وقتی با یک چیز عظیم الجثه برخورد می کنند از ترس و حیرت سنگی بر می دارند و به سمت آن پرتاب می کنند. اگر دیده می شود گاهی به شخصیت های بزرگ خشم یا خرده ای از سوی بعضی ها گرفته می شد به همین خاطر است.»
آیت الله محقق داماد علت جاودانگی و بزرگی شخصیت ایرج افشار را به خاطر پیوند وی با نام ایران دانست و توضیح داد «اگر عده ای خیال می کنند با مال می توانند جاودان باشند اما ایرج افشار با اینکه از یک خانواده دارای تمکن مالی بود اما هیچ گاه سمت تجارت و مال نرفت و خودش را با نام ایران مقدس و ماندگار کرد.» این سخنان محقق داماد از سوی حضار بسیار مورد تشویق قرار گرفت.
وی در ادامه تاکید کرد ایران، نامی است که با خون و پوست ما پیوند دارد و کسانی که نام خودشان را با نام ایران پیوند می دهند باید مطمئن باشند تا وقتی که ایران هست نام آنها هم خواهد بود. وی با اشاره به حرف های بی اساس چند عرب گفت «ازاین حرف ها اصلاً افسرده نشوید این حرف های بی جا راه به جایی نمی برند. تا ایران هست و تا غیرت ایرانی است ایرج افشار هم هست.» وی در ادامه سخنانش با ابراز نگرانی توضیح داد که این جریان نسلش دارد قطع می شود. وی معتقد است که این انقطاع نسل در کارهای پژوهشی باعث تولید پژوهش های بی پدر و مادر می شود اما کار پژوهشی باید در نسل ها صورت بگیرد و ادامه دار باشد.
مراسم اهدای نخستین دوره جایزه هیات امنای گنجینه پژوهشی ایرج افشار با دبیری علی بهرامیان و سخنانی در رابطه با اهداف برگزاری چنین مراسمی از سوی گنجینه پژوهشی ایرج افشار آغاز شد. علی بهرامیان با توضیح اینکه ایرج افشار اهمیت بسیاری برای فعالیت های پژوهشی قائل بود و با اهدای گنجینه خود قدمی موثر در تحقق این امر مهم برداشت، با اشاره به تخصیص جایزه ای از سوی گنجینه پژوهشی افشار به بهترین پایان نامه رشته کتابداری این اقدام را تلاشی برای تحقق اهداف پدر از سوی پسران ایرج افشار دانست.
20 هزار نامه اسکن شده و 5 هزار سند در گنجینه افشار
پیش از این دکتر صادق سجادی درباره اهمیت گنجینه پژوهشی ایرج افشار از طرف ریاست مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، کاظم بجنوردی اطلاعاتی ارائه کرد. او با پر اهیمت دانستن نقش کتابخانه ها به عنوان ابزار ارزیابی فرهنگی گفت «وقتی می خواهیم از تمدن اسلامی سخن بگوییم از کتابخانه های اسلامی تاریخی آن سخن می گوییم. مهم ترین کتابخانه های دنیا توسط اندیشمندان، متفکران و شخصیت های برجسته علمی پدید آمده اند.»
به اعتقاد وی امروزه همچنان کتابخانه ها ملاک متفکران تاریخ و تمدن برای ارزیابی فرهنگی هستند و حتی خود کتابخانه ها موضوع تحقیقات عظیم در دنیا بوده اند. وی با اشاره به اهمیت کتابخانه ها در جهان اسلام توضیح داد «کتابخانه های جهان اسلام علاوه بر اینکه محل جمع آوری آثار ارزشمند بودند بلکه عمدتاً به مراکز پژوهشی و تحقیقاتی هم تبدیل می شدند.»
دکتر سجادی با پراهمیت دانستن نقش کتابخانه ها تاکید کرد که نام «گنجینه» نهادن ایرج افشار بر کتابخانه و مجموعه آثارش کاملاً کار بجایی بود و این نام به خاطر همین پشتوانه تاریخی است که بر این مجموعه آثار گذاشته می شده. او همچنین اهدای گنجینه آثار افشار به مرکز دائرةالمعارف را کاری ارزشمند برشورد و گفت: «اهدای گنجینه افشار به مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی سرآغازی شد برای اهدای دیگر آثار، کتابخانه و گنجینه های بزرگان. این اقدام دکتر افشار، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی را به مجموعه ای از کتابخانه بزرگان تبدیل کرد.»
داریوش شایگان محقق داماد و موسوی بجنوردی
دکتر سجادی در توصیف مجموعه اهدایی ایرج افشار گفت: «گنجینه ایرج افشار در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی مساحتی نزدیک به 200 مترمربع دارد که تمام آثار آن فهرست نویسی شده است. جزوه ها و نوشته های دکتر بخش مهمی از این گنجینه را تشکیل می دهد؛ 3755 جزوه از این آثار در این گنجینه وجود دارد که در آینده چاپ و منتشر خواهند شد. از دیگر نکات ارزشمند این مجموعه 7 هزار قطعه عکسی است که در این گنجینه وجود دارد. 20 هزار نامه اسکن شده نیز از دیگر دارایی های ارزشمند این مجموعه به شمار می رود که محققان می توانند با مراجعه به گنجینه از آنها در داخل خود گنجینه بهرهمند شوند.»
صادق سجادیٰ،کامران فانی،فتح الله مجتبایی و محقق داماد هنگام اعطای جایزه به برگزیده نخستین دوره ،عاطفه شریف
وی با اشاره به حاشیه نویسی‌های دکتر افشار متذکر شد که این یادداشت ها می تواند برای محققان بسیار الهام بخش باشد چراکه یا در جهت رفع خطا نوشته شده اند یا در جهت تکمیل موضوع. معاون پژوهشی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی کار فهرست نگاری ایرج افشار در مقالات فارسی را یکی دیگراز کارهای ارزشمند ایشان خواند و تاکید کرد که این کار همچنان در مرکز ادامه دارد.
کامران فانی عضو هیئت داوران نخستین دوره جایزه هیات امنای گنجینه پژوهشی ایرج افشار، او را حلقه واسط کتابداران سنتی و مدرن به شمار آورد و خدمات افشار را باعث مطرح شدن رشته تحصیلی کتابداری در دانشگاههای ایران دانست. وی در ابتدای سخنان خود با بیان این که جایزه به حق جایزه ایرج افشار نام گرفته است و هر جایزه ای که در این حوزه می خواست اعطا شود باید با نام ایرج افشار اهدا می شد ، گفت: خدمات او باعث شد که کتابداری در ایران به صورت یک علم و رشته تحصیلی مطرح شود و او گرچه در تمام حوزه های ایران شناسی سرک می کشید اما در زندگی هیچ شغلی بجز کتابداری نپذیرفت و همیشه خود را کتابدار می‌دانست.
کامران فانی با اشاره به مشکلات سر راه علوم در ایران برای عبور از سنت و رسیدن به مدرنیته رشته کتابداری را به واسطه ایرج افشار تنها رشته ای دانست که در این انتقال دچار کمترین مشکلات بود و اولین رشته ای که به راحتی این تغییرات را پذیرفت. او در ادامه توضیح داد «رشته هایی مثل فیزیک و شیمی اصلا در برابر علوم نوین و مدرنیته هیچ مقاومتی نکردند اما در ادبیات همیشه این جنگ بین سنت و مدرن وجود داشت. در رشته کتابداری به واسطه حضور شخصیت هایی چون دکتر افشار که متوجه شد شیوه سنتی در این رشته راه به جایی نمی برد، به راحتی این تغییر را پذیرفت.»
نوش آفرین انصاری در مراسم نخستین دوره جایزه هیات امنای گنجینه پژوهشی ایرج افشار درباره اهمیت کار کتابداری و تاثیرات ایرج افشار بر این کار صحبت کرد. او با یاد کردن از نادر ابراهیمی به توضیح پایان نامه ای که شامل دریافت جایزه گنجینه پژوهشی ایرج افشار شده بود سخن گفت.
وی با نام بردن از محسن صبا و محمد تقی دانش پژوه، این دو را بسیار موثر در شخصیت ایرج افشار دانست و گفت: «ایرج افشار، عاشق کتاب بود و عشق او به کتاب باعث شد که هیچگاه رشته کتابداری را رها نکند و همواره یک کتابدار باقی بماند.» وی با خواندن بخشی از خاطرات ایرج افشار توضیح داد که وقتی ایرج افشار جوان وارد عرصه کتابداری شد، کتابداری به شیوه سنتی آن اداره می شد. او توانست با گذر از سنت به یک کتابدار مدرن تبدیل بشود «از سنت برآمده و بر موج نو نشست.»
به گفته دکتر انصاری، افشار گرچه استادانی با شیوه کتابداری سنتی داشت اما خودش تحت تاثیر کتابداری مدرن به خصوص شیوه کتابداری آمریکا بود. وی تاکید کرد که دکتر افشار توانست به خوبی در رشته کتابداری از شیوه های سنتی به شیوه های مدرن برسد.
نوش آفرین انصاری و پوری سلطانی
در انتهای مراسم دکتر پوری سلطانی نکاتی را درباره رساله منتخب بیان کرد و ویژگی های آن را برشمرد. رساله دکتری خانم دکتر عاطفه شریف با عنوان «شناسایی و تحلیل ابعاد ساختاری و مفهومی فهرست سرعنوان‌های موضوعی فارسی در مقایسه با فهرست سر عنوان‌های موضوعی کنگره» از سوی هیئت انتخابی، رساله برگزیده برای دریافت جایزه گنجینه پژوهشی ایرج افشار انتخاب شد که لوح تقدیر به همراه چهل میلیون ریال وجه نقد به ایشان اهدا شد.
عاطفه شریعت در انتها با تشکر از این انتخاب این جایزه را بهترین اتفاق زندگی خود دانست و از اینکه از دست بزرگان ادب و فرهنگ ایران جایزه خود را دریافت می کند ابراز خرسندی کرد.
نخستین دوره از برگزاری این مراسم با حضور شخصیت هایی چون آیت‌الله کاظم موسوی بجنوردی، کاوه بیات، دکتر مصطفی محقق داماد، فتح‌الله مجتبایی، دکتر شفیعی کدکنی، داریوش شایگان، دکتر نورالله مرادی، نصرالله پورجوادی، هوشنگ دولت‌آبادی، دکتر جعفری دهقی، دکتر محمد جعفر قنواتی، محسن باقرزاده، علی دهباشی، ایرج پارسی‌نژاد، دکتر عبدالله انوار، دکتر احمد اقتداری، کارلو چرتی ایران شناس ایتالیایی، سید محمود دعایی، انوشیروان روحانی و آرش و بهرام فرزندان ایرج افشار و گروه استادان و دانشجویان رشته کتابداری دانشکده‌های ادبیات و سردبیران نشریات ادبی و کتابداری همچون نوش آفرین انصاری، پوری سلطانی و کامران فانی برگزار شد.
عکس ها:جواد آتشباری
