دستگاه آندوکرین مانند دستگاه عصبی یک دستگاه پیام‌های اطلاعاتی است. اما در آن به جای استفاده از سلول‌های عصبی، از پیام‌رسان‌های شیمیایی به نام هورمون‌ها استفاده می‌شود که هر یک کارکرد خاص خودشان را دارند.
در اینجا به 10 واقعیت درباره دستگاه آندوکرین، غدد تشکیل‌دهنده آن و هورمون‌های‌شان می‌پردازیم:
1 - درمانگران سنتی چینی از بیش از 200 سال پیش به شناخت غدد درون‌ریز توجه داشته‌اند:
آندوکرینولوژی شاخه‌ای زیست‌شناسی و پزشکی است که به بررسی دستگاه آندوکرین یا غدد درون‌ریز توجه دارد، و گرچه اصطلاحات "آندوکرین" و "آندوکرینولوژی" تا دهه 1800 رواج عمومی نیافته بود، بررسی غدد داخلی بیش از 2000 سال در چین سابقه دارد. درمانگران چینی از سال 200 پیش از میلاد مسیح هورمونهای جنسی و تیروئیدی با استفاده از سنگ گچ (سولفات کلسیم متبلور) و ترکیب شیمیایی ساپونین (که از بذر یک گیاه گلدار به دست می‌آید) از ادرار استخراج کرده بودند.
2 - دستگاه آندوکرین گاهی عامل پوکی استخوان است
پوکی استخوان در افراد سالمند بیماری شایعی است، و باعث کاهش تراکم استخوان‌ها و مستعد شدن به شکستگی‌ها می‌شود. گرچه ممکن است پوکی استخوان را صرفا بیماری استخوانی بشمارید، اما با توجه علل زمینه‌ساز این بیماری، اغلب درمان آن را متخصصان غدد درون‌ریز (آندوکرینولوژیست‌ها) به عهده می‌گیرند. به خصوص در زنان در سنین پس از یائسگی گاهی ابتلا به این بیماری به علت میزان پایین هورمون استروژن است که به حقط توده استخوانی کمک می‌کند. در چنین مواردی ممکن است از پوکی استخوان را با هورمون‌درمانی جایگزین جلوگیری کرد. این عارضه همچنین ممکن است ناشی از سایر اختلالات غدد درون‌ریز مانند پرکاری تیروئید باشد. در این موارد می‌گویند این افراد "پوکی استخوان ثانوی" دارند.
3 - اصطلاح "هورمون" فقط صد سال است رواج یافته است
دانشمندان در دهه 1800 به این فکر افتادند که باید نوعی ارتباط شیمیایی میان اندام‌های متفاوت بدن وجود داشته باشد، و بعدها اختلالات معینی را شناختند که با عصارهای بافت‌های غدد درون‌ریز قابل معالجه بود. اما اصطلاح "هورمون" تا اوائل دهه 1900 ساخته نشد. فیزیولوژیست‌های انگلیسی، ویلیام بیلیس و ارنست استارلینگ در سال 1902 به این نتیجه رسیدند که مواد شیمیایی - که بعدا آنها را هورمون نامیدند- ترشحات لوزالمعده را کنترل می‌کنند. این ایده مخالف با دیدگاه غالب در آن زمان بود که بازتاب‌های عصبی تحریک‌کننده این ترشحات هستند. (دانشمندان بعدها کشف کردند که هم فرآیندهای هورمونی و هم عصبی در ترشحات لوزالمعده نقش دارند). این اصطلاح جدید به دنبال پژوهش‌های گسترده بر روی دستگاه غدد درون‌ریز در نیمه نخست قرن بیستم رواج یافت، و دانشمندان به طور خستگی‌ناپذیری به تلاش برای شناسایی و شناخت هورمونهای گوناگون پرداختند.
4 - همه هورمون‌ها از دستگاه آندوکرین منشا نمی‌گیرند
هشت غده تولیدکننده هورمون در دستگاه آندوکرین شامل غدد آدرنال یا فوق‌کلیوی، هیپوتالاموس، لوزالمعده، غده پاراتیروئید، غده صنوبری یا پینه‌آل، غدد تناسلی (تخمدان‌ها و بیضه‌ها) و غده تیروئید می‌شوند. اما برخی از اندام‌ها و بافت‌های دیگر بدن نیز گرچه به طور کلی بخشی از دستگاه آندوکرین شمرده نمی‌شوند، نیز هورمون‌هایی تولید و آزاد می‌کنند. برای مثال، جفت زن باردار چند هورمون از جمله استروژن و پروژسترون ترشح می‌کند. و معده هورمون گرلین (که محرک گرسنگی است) و هورمون گاسترین (که محرک ترشح اسید معده است) را آزاد می‌کند.
5 - دیابت زمانی با چشیدن ادرار تشخیص داده می‌شد
دیابت - بیماری که در آن لوزالمعده از تولید کافی انسولین، هورمونی که قند خون را تنظیم می‌کند، باز می‌ماند- یکی از شایع‌ترین اختلالات آندوکرین است. امروز پزشکان با استفاده از آزمایش‌های خون این بیماری تشخیص می‌دهند، اما زمانی بود که تشخیص این بیماری با روش متفاوتی داده می‌شد. بقراط پزشک یونان باستان (467 تا 377 پیش از میلاد)، ملقب به پدر پزشکی، اولین پزشکی بود که گفته می‌شود دیابت قندی را تشخیص داده است. شیوه تشخیص او چشیدن ادرار بیمارانش از لحاظ داشتن یک مزه شیرین مشخص بود.
6 - لوزالمعده: پلی میان دو دنیا
دو نوع غده درون بدن وجود دارد: غده‌های درون‌ریز و غده‌های برون‌ریز. غده‌های برون‌ریز که شامل غده‌های بزاقی، غده‌های عرق و غده‌های پستانی می‌شوند- مواد تولیدی خود را از طریق مجاری‌شان به بیرون می‌فرستند. بر عکس غده‌های درون‌ریز، تولیدات خود (هورمون‌ها) را بدون مجرا مستقیما به درون خون می‌ریزند. لوزالمعده هم غده‌ای درون‌ریز و هم غده‌ای برون‌ریز است. لوزالمعده از یک طرف شماری از هورمون‌ها از جمله انسولیو و گلوکاگون را وارد جریان خون می‌کند، و از طرف دیگر عصاره لوزالمعدی را که حاوی آنزیم‌های گوارشی مهمی است از طریق مجاری به درون روده کوچک می‌ریزد.
7 - اثرات مخرب الکل
دانشمندان سال‌هاست که دریافته‌اند الکل اثرات گسترده‌ای بر دستگاه آندوکرین دارد. الکل با تداخل با اثر برخی از هورمون‌ها تنظیم قند خون را مختل کند، با آسیب زدن به بیضه‌ها، میزان تستوسترون را در مردان کاهش دهد، و با مختل کردن اثر هورمون پاراتیروئید که تنظیم‌کننده کلسیم خون است، خطر پوکی استخوان را افزایش دهد.
8 - سگ‌ها زمانی نقش مهمی در پژوهش‌ها درباره دستگاه آندوکرین داشتند
بسیاری بررسی‌ها بر روی دستگاه آندوکرین در اواخر قرن نوزدهم و اوائل قرن بیستم به جای آنکه بر روی حیوانات معمول‌تر آزمایشگاهی مانند موش و خوکچه هندی انجام شود، بر روی سگ‌ها انجام شده است. فیزیولوژیست آلمانی اسکار مینکوسکی و پزشک آلمانی جوزف فن مرینک در سال 1889 با برداشتن لوزالمعده سگ‌ها در آنها دیابت ایجاد کردند. پنج سال بعد، فیزیولوژیست انگلیسی، سر ادوارد آلبرت شارپی- شافر و پزشک انگلیسی جرج الیور عصاره غده‌های آدرنال یا فوق‌کلیوی سگ‌ها را استخراج کردند و با تزریق آن به سگ‌های دیگر باعث بالا رفتن فشار خون و افزایش سرعت ضربان قلب در آنها شدند (علت این پدیده وجود هورمون آدرنالین در مواد تزریق‌شده بود). حتی در بررسی شاخص 1902 که به جعل اصطلاح "هورمون" انجامید، حیوانی آزمایشگاهی مورد استفاده سگ‌ها بودند.
9 - یکی از آندوکریولوژیست‌های اولیه تلاش کرد بر روی خودش هورمون‌درمانی جایگزین انجام دهد
فیزیولوژیست و جانورشناس آلمانی، آرنولد آدولف برتهولد، در سال 1849 متوجه شد هنگامی که خروس‌ها را اخته می‌کند، تاج‌های این حیوانات می‌ریزد و تمایل‌شان به قوقولی کردن، جنگیدن وجفت‌گیری را از دست می‌دهند. اما پس از پیوند دوباره بیضه‌ها این صفات دوباره در آنها ظاهر می‌شود. برتهولد نتیجه گرفت که بیضه‌ها ماده‌ای را تولید می‌کنند که به درون خون می‌ریزد؛ و خون نیز این ماده را به بقیه بخش‌های بدن می‌برد تا بر آنها اثر بگذارد. پنجاه سال بعد، آندوکرینولوژیست شارل- ادوارد براون- سکوارد این ایده را به سطح بالاتری رساند. او در اقدامی بی‌سابقه که نوعی هورمون‌درمانی جایگزین به شمار می‌رفت، عصاره به دست‌آمده از بیضه‌های سگ و خوکچه هندی را به خودش تزریق کرد. این دانشمند 72 ساله در جورنال لنست گزارش کرد که این درمان باعث تجدید جوانی، بازیابی قدرت، بهبود کارکردهای گوارشی و "توان عقلانی‌اش" شده است. اما این اثرات گذرا بودند، و اکنون اغلب کارشناسان تجدید جوانی براون- سکوارد را نتیجه اثر دارونما می‌دانند.
10 - گیاهان بدون داشتن دستگاه آندوکرین هورمون تولید می‌کنند
گیاهان بر خلاف انسان‌ها و حیوانات، دستگاه غدد درون‌ریز یا برون‌ریز ندارند. اما گیاهان نیز دارای هورمون‌هایی هستند که بر فرآیندهای گوناگون مربوط به رشد گیاه، از جمله بروز ژن، سوخت و ساز و تقسیم سلولی اثر می‌گذارد. سلول‌های گیاهی گاهی هورمون‌هایی را برای استفاده موضعی تولید می‌کنند، اما ممکن است همچنین این مواد شیمیایی را با استفاده از سایر سلول‌های تخصص‌یافته طویل‌شده یا سایر وسائل به جاهای دیگر منتقل کنند. متخصصان کشاورزی با دانستن اینکه گیاهان از هورمون‌ها برای هدایت رشدشان استفاده می‌کنند، از دهه 1930 مواد شیمیایی هورمون‌مانندی به نام "تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهان" برای بهبود بخشیدن یا تغییر دادن رشد محصولات کشاورزی استفاده می‌کرده‌اند.
LiveScience
