وقتی نخست‌وزیر مالت چند وقت پیش اعلام کرد که این آب‌ها به گورستان تبدیل شده است شاید خیلی‌ها حرف او را اغراق‌آمیز تصور کردند؛ گورستانی که مدفن مهاجرانی شده که هر کدام در آرزو و امید پیدا کردن نقطه‌ای بهتر برای زندگی یا مأمنی برای فرار از خطر جنگ بوده‌اند. خیلی از کسانی که از ترس گلوله زندگیشان را به‌دست قاچاقچیان سپرده‌اند با پای خودشان به آغوش مرگی می‌روند که تصور می‌کرده‌اند در حال فرار از آن هستند.
در هفته‌های گذشته بارها از غرق‌شدن کشتی مهاجران یا بازداشت و اخراج آوارگان در نقاط مختلف جهان اخباری منتشر شده‌اند؛ آوارگانی که در آرزوی روزهای بهتر در زندگی بوده‌اند در تنهایی به آخر خط رسیده‌اند. وضعیت کسانی که به هر شکلی به نقطه‌ای دیگر از جهان مهاجرت می‌کنند یا کسانی که به‌خاطر جنگ و درگیری عطای سرزمین مادری را به لقایش می‌بخشند و آواره می‌شوند این روزها اصلا خوب نیست. مرگ در راه رسیدن به نقطه رویایی، بازداشت وبدرفتاری از سوی آنان که خود را مالک یک منطقه می‌دانند تنها بخشی از مشکلاتی است که این روزها مهاجران و آوارگان با آن بیشتر از گذشته دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند.
در مسیر مهاجرانی که جانشان را به‌دست قاچاقچیان رؤیا می‌دهند هزاران خطر وجود دارد اما حتی آنهایی که به مقصد هم می‌رسند وضعیت بهتری ندارند. در سال‌های اخیر در کشورهای مختلف اروپایی، راست‌های افراطی و حزب‌های ضد‌مهاجرت بار دیگر بازگشت به قدرت را تجربه می‌کنند تا با شرایط بد اقتصادی در کشورهایی که پیش از این مرفه و بخشی از بهشت تصور می‌شدند سیاست‌های سخت ضد‌مهاجر رونق بیشتری داشته باشد.
استرالیا و تبعید مهاجران
بازار سیاستمداران ضد‌مهاجر سکه است حتی در کشوری مانند استرالیا که به‌خاطر نیاز به نیروهای کار مقصدی پرطرفدار برای مهاجران بود فردی به نخست‌وزیری رسیده که به همراه هم‌حزبی‌هایش به سیاست‌های سخت ضد‌مهاجرت مشهور است. تونی ابوت، نخست‌وزیر فعلی این کشور اعلام کرده با مهاجران غیرقانونی که با قایق خود را به خاک استرالیا می‌رسانند دیگر مدارا نخواهد شد و آنها به پاپوآ گینه‌نو یا کشورهایشان فرستاده می‌شوند. این سیاست مورد انتقادهای فراوان قرار گرفت و حتی سازمان ملل از آن برآشفته شد اما ابراز نگرانی‌ها و اعتراض‌ها فایده‌ای نداشت.
نخست‌وزیر پاپوآ‌گینه‌نو به صراحت گفته است که درخواست دولت استرالیا را برای پذیرش این پناهجویان در ازای اختصاص صدها میلیون دلار به طرح‌های زیر‌ساختی پذیرفته است. کانبرا وعده داده 489میلیون دلار برای بازسازی یک بیمارستان، نوسازی دانشگاه‌ها، ساخت یک بزرگراه و یک دادگاه در پورت مورسبی پایتخت پاپوآ گینه‌نو اختصاص دهد تا مهاجران به نقطه‌ای بروند که شاید نامش را هم نشنیده باشند.
هر ماهه هزاران مهاجر سفری خطرناک بر اقیانوس هند را آغاز می‌کنند تا خود را به سواحل استرالیا برسانند اما آنها فقط بخشی از مهاجران و آوارگانی هستند که در مسیری تاریک برای کورسوی امیدی در دور دست دل به دریا می‌زنند. براساس نظرسنجی مؤسسه گالوپ در سال۲۰۱۲، ۶۴۰ میلیون بزرگسال در جهان خواستار مهاجرت به جایی دیگر برای زندگی بوده‌اند. این آمار تنها کسانی است که به‌دنبال تغییر محل زندگی برای وضعیت بهتر هستند اما بسیاری از افراد به اجبار جنگ و ناآرامی مجبور به ترک محل زندگی خود می‌شوند.
مقصدی به نام اروپا
برای خیلی‌ها که به‌دنبال روزهای بهتر هستند نام اروپا برابر با یک زندگی رؤیایی است.در میان مهاجرانی که این روزها خبر مرگشان زیاد شنیده می‌شود بعضی‌ها از کشورهای آفریقا راهی می‌شوند و گروهی به‌ویژه از سوریه برای فرار از خطر و جنگ بار سفر می‌بندند. این روزها در میان خبرها نام جزیره لامپادوسا زیاد شنیده شده است. این جزیره متعلق به ایتالیاست ودر فاصله ۲۹۰ کیلومتری سواحل آفریقا واقع شده و به همین‌خاطر یکی از مقاصد اصلی قایق‌های حامل مهاجران غیرقانونی است. در این فصل سال به‌دلیل جریان آرام آب‌های مدیترانه، کشتی‌ها و قایق‌ها روزانه پناهجویانی را از کشورهای آفریقایی و خاورمیانه به سواحل جنوبی ایتالیا و کشورهای دیگر اروپا حمل می‌کنند. این کشتی‌ها اما معمولا بیش از ظرفیت مسافر دارند و در بسیاری از موارد دچار حادثه می‌شوند. هر ساله ده‌ها‌هزار مهاجر از شمال آفریقا و خاورمیانه راهی جزایر آب‌های ایتالیا می‌شوند و گروهی از آنها به جای زندگی بهتر سرنوشتی تلخ برایشان رقم می‌خورد.
کشتی‌های مهاجران و آوارگان در اکثر موارد فرسوده هستند و با جمعیت زیادی که بیش از اندازه سوار آن می‌شوند هر لحظه احتمال وقوع حادثه برای آنها وجود دارد. کسانی که با پرداخت پول زندگیشان را به‌دست قاچاقچی‌ها سپرده‌اند به جز آب و غذا حق همراه داشتن هیچ وسیله‌ای ازجمله وسایل ارتباطی را ندارند. معمولا وقتی که کشتی به نزدیکی ساحل می‌رسد آنها روی کشتی آتش روشن می‌کنند تا با جلب توجه و طلب کمک بتوانند وارد کشور مقصدشان شوند. در یکی از حوادث اخیر تعدادی از سرنشینان قایق برای جلب توجه با آتش‌زدن پارچه درصدد علامت‌دادن به کشتی‌های عبوری بودند که این کار باعث آتش‌سوزی شد. سرنشینان برای فرار از آتش همه در یک سوی قایق جمع شدند که سنگینی یک طرف و برگشتن قایق مرگ را برای بسیاری رقم زد.
در ۹ماه اول سال‌جاری میلادی از میان این دالان حوادث
۸هزار نفر توانسته‌اند به لامپادوسا برسند اما در منطقه ساحلی ایتالیا تاکنون حداقل ۳۰۰ حادثه برای کشتی‌ها اتفاق افتاده و با یک تخمین دست‌پایین ۵۰۰ نفر فقط در سپتامبر و اکتبر امسال کشته شده‌اند. برای آنکه حساب کار دستتان بیاید باید بدانید که در ۲۰ سال گذشته حداقل ۲۵ هزار نفر از کسانی که به‌دنبال رسیدن به اروپا بوده‌اند در دریای مدیترانه جانشان را از دست داده‌اند؛ مانند تلفات یک جنگ تمام عیار. آنهایی که کشته شده‌اند هزینه گزافی هم پرداخته بوده‌اند. اگر کسی از خارطوم در سودان و بنغازی و طرابلس در لیبی راهی این سفر شود خرجش ۱۶۰۰ تا ۲۰۰۰ دلار می‌شود. برای کسانی که از کراچی و کابل راهی یونان می‌شوند هزینه ۷ تا ۹ هزار دلار است. از یونان معمولا این افراد راهی آلمان، نروژ و دانمارک می‌شوند که آن هم بین ۵ تا ۷ هزار دلارخرج دارد.
مدی به نام ضد‌مهاجرت
این روزها در کشورهای مختلفی که مقصد مورد علاقه مهاجران و آوارگان هستند اتخاذ سیاست‌های ضد‌مهاجرت و به قدرت رسیدن احزاب طرفدار این سیاست امری معمول شده که بحران جهانی اقتصادی نقش مهمی در آن داشته است. استدلال مردم مثلا این است که وقتی کار نیست چرا باید به مهمان‌های ناخوانده پناه داد و در میان مشکلات اقتصادی برای آنها هزینه کرد.
براساس گزارش اخیر مرکز آمار اتحادیه اروپا، شمار متقاضیان پناهندگی در بیشتر کشورهای عضو اتحادیه اروپا بین ژانویه ٢٠١٢ تا ژوئن ٢٠١٣، افزایش داشته است. در میان کشورهای اروپایی آلمان در راس فهرست دریافت تقاضای پناهندگی قرار دارد و پس از آن یونان، فرانسه، اتریش، بلژیک و انگلیس قرار گرفته‌اند. در بسیاری از کشورهایی که مقصد مهاجران بوده‌اند حالا کسانی به قدرت رسیده‌اند که دل خوشی از مهاجران ندارند و به دلایل مختلف از اقتصاد گرفته تا فرهنگ دست رد به سینه مهاجران و آوارگان می‌زنند. همین مسائل باعث شده تا برخی حرف از بی تفاوتی اروپا در مقابل مرگ مهاجران و پناهجویان بزنند. برخی از پناهجویان که در سواحل استرالیا از غرق شدن و مرگ نجات پیدا کرده‌اند نیروی دریایی این کشور را متهم کرده‌اند که به تقاضای کمک آنها پاسخ نداده است. در واقع به گفته این افراد نیروهای استرالیایی ایستاده‌اند تا آنها در دریا غرق شده و بمیرند. سیاستمداران ضد‌مهاجرت به‌ویژه در اروپا می‌گویند که مهاجران، با کار نکردن و درخواست کمک‌های مالی و اجتماعی از کشور میزبان تأثیر سویی بر این کشورها می‌گذارند. کمیسیون اروپا اما این ادعاها را رد و اتفاقا تأکید کرده که مهاجران، به‌طور کلی بیش از کمک‌های دریافتی خود مالیات می‌پردازند، کار کرده و در نتیجه به اقتصاد کشورهای میزبان کمک می‌کنند.
با همه این حرف و حدیث‌ها اما وضع دنیا برای کسانی که خودشان برای روزهای بهتر ترک وطن می‌کنند یا کسانی که با آواره شدن مجبور به ترک خانه و کاشانه‌شان می‌شوند مساعد نیست. خیلی از کسانی که در آرزوی یک هوای تازه‌تر و روزهای بهتر کوله سفر را به دوش می‌گیرند به جای رسیدن به رؤیای خود به نقطه‌ای می‌رسند که شاید اگر از آن خبر داشتند هیچ وقت کفش سفر به پا نمی‌کردند.
رکوردشکنی آوارگان
اوضاع جهان مساعد نیست؛ این را می‌توان از آمار کسانی که مجبور به ترک خانه و کاشانه‌شان شده‌اند فهمید. سازمان ملل در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرده که تعداد آوارگان و پناهجویان در کشورهای مختلف جهان با یک رکوردشکنی به بالاترین سطح خود از سال۱۹۹۴ تاکنون رسیده است. هر سال هزاران پناهجو که بیشتر آنها از افغانستان و خاورمیانه هستند به اندونزی می‌آیند و سفرهای خطرناکی را از این کشور از طریق اقیانوس هند برای رسیدن به استرالیا انجام می‌دهند. سازمان ملل می‌گوید که اکثر این افراد در جست‌وجوی یک زندگی جدید، فرار از جنگ، ناآرامی سیاسی و فقر برای سفر، جانشان را در کف دست می‌گیرند. اندونزی، کنوانسیون مهاجران سازمان ملل در سال1951 را امضا نکرده و هیچ اجباری برای پذیرش آوارگان و مهاجران ندارد. سازمان ملل در گزارش خود از رکوردشکنی پناهجویان، اصلی‌ترین دلیل رشد این آمار را جنگ داخلی سوریه دانسته است. موج فزاینده آوارگی از مالی، کنگو، سودان و اتیوپی هم وجود دارد که دلیل اصلی آن ناآرامی‌های داخلی این کشورها خوانده شده است. آوارگان وضعیت خوبی ندارند؛ آنها که مجبور به ترک کشور خودشان شده‌اند معمولا مورد پذیرش قرار نمی‌گیرند و حتی براساس گزارش عفو بین‌الملل در کشوری مانند مصر پناهجویان سوری به‌صورت غیرقانونی بازداشت می‌شوند. مقام‌های عفو بین‌الملل اعلام کرده‌اند که مقام‌های مصر به جای کمک به پناهجویان، آنها را بازداشت و به کشورشان مسترد می‌کنند.
