این اظهارات البته با واکنشهایی مواجه شد که معتقد بودند چنین نگاهی اغراقآمیز، خوشبینانه و غیرواقعی است چرا که اصولا اتفاق بزرگی در مقوله تحریمهای اقتصادی ایران صورت نگرفته و صرفا براساس توافق ژنو، قرار است تحریمهای ایران تشدید نشود و در عین حال بخش کمی(حداکثر 8میلیارد دلار) از داراییهای بلوکه شده ایران در خارج در مدت 6ماه آینده آزاد گردد. به اعتقاد این گروه ایران نتوانسته امتیازات بزرگی در مقوله تحریم از قدرتهای غربی بگیرد و در نتیجه ساختار و سازمان تحریمها همچنان باقی است.
اگرچه هنوز مفاد اصلی توافقنامه هستهای ایران و قدرتهای بزرگ منتشر نشده است و برای تحلیل واقعی باید منتظر انتشار متن اصلی بود ولی نوشتار حاضر (براساس متن کنونی منتشره)، این نکته را که توافق هستهای اخیر امتیازات بزرگی را در حوزه تحریم برای ایران ایجاد نکرده، تأیید میکند. اما با توجه به ساختار و ماهیت تحریمهای اقتصادی و جدیت و سختی مذاکرات در گام نخست، مفاد مربوط به تحریم در توافق هستهای قابل توجه است. در این راستا فارغ از کمیت و کیفیت دستاوردهای ایران در حوزه تحریم، این دیدگاه که فروپاشی سازمان و ساختار تحریمهای اقتصادی آغاز شده است، چندان اغراقآمیز و غیرواقعی نیست.
چرا؟ تحریمهای اقتصادی هوشمند علیه ایران در 2 سال اخیر با سختی و پرداخت هزینههای سنگین سیاسی و اقتصادی توسط آمریکا و متحدین آن اعمال شد. برای نخستین بار بود که سازوکار تحریم با این ابعاد و گستردگی و همچنین نظام مدیریتی و نظارتی و تأثیرگذاری اجرا شد. به اعتقاد کارشناسان اقتصادی و بینالمللی، آنها سعی کردند با استفاده از فناوری ارتباطی و الکترونیک و همچنین سیستمهای کنترلی و تنبیهی قدرتمند، بستر قوام و استحکام سازمان و ساختار تحریمهای اقتصادی را فراهم ساخته و زمینهها و روزنههای فرار از تور تحریم را محدود کنند.
در چنین شرایطی حتی دولتها، بنگاههای اقتصادی، مالی و صنعتیای که مخالف اعمال تحریمهای اخیر علیه ایران بودند (به دلایل سیاسی و یا جلوگیری از ضرر و زیان اقتصادی) به ناچار مجبور به رعایت تحریمها شدند که در این راستا به کشورهایی مانند هند و چین میتوان اشاره کرد. بروز کوچکترین ایراد، شکاف یا روزنه در سازههای بزرگ و مستحکم، بزرگترین خطر یا عامل تخریب و فروپاشی است.
آنچه در ژنو در قالب توافق هستهای برای مقوله تحریمها اتفاق افتاد، شکست هیبت، هیمنه، صلابت و استحکام سازمان تحریمهای هوشمند بود. آمریکا و اروپا نیز تلاش وافری در این مذاکرات به خرج دادند تا زمانی که به برنامههستهای ایران اطمینان حاصل نکردهاند، اجازه وارد شدن کمترین خدشه را به ساختار و سازمان تحریمها ندهند.
با این حال از این پس باید منتظر شد و دید که چگونه تحریمهای اقتصادی بهتدریج تحلیل میرود. البته سرعت این تحلیل مستلزم فعال شدن متغیرها و عوامل دیگری است که بهطور مشخص از سوی بازیگران سیاسی و اقتصادی در قالب تقویت لابیهای قدرتمند باید عملیاتی شود. این بازیگران در حکم آبهای انباشته شده پشت سد تحریم هستند که باید از فرصت ایجاد شکاف بهرهگیری کرده و با حرکت، شکاف ایجاد شده را وسیعتر و گستردهتر سازند تا موجبات فروپاشی کامل یا خنثی کردن آن را فراهم سازند.
در حال حاضر فضای روانی لازم برای این حرکت آغاز شده است. اخبار و گزارشهای مختلف حاکی است که مذاکرات ابتدایی برای همکاری مجدد شرکتها و بنگاههای اقتصادی خارجی در حوزههای انرژی، صنعت و مالی با ایران آغاز شده اما این مذاکرات زمانی به مرحله توافق و اجرا میرسد که نظامتحریمها دچار شکاف شده و هیبت آن از بین برود. باید به یاد داشت به همان میزان که در عصر ارتباطات و اطلاعات زمینههای مدیریت و نظارت تحریمها تقویت شده، به همان میزان هم امکان فرار و به هم ریختن سریع این سازوکارها با همان ابزارهای ارتباطی فراهم است.