در واقع بیمارستان که اصلی‌ترین محل درمان است باید همواره توسط تیمی ویژه از نظافت‌کنندگان که به‌صورت شیفتی فعالیت می‌کنند عاری از میکروب شود و در این راه باید از مؤثرترین داروهای ضدعفونی‌کننده استفاده کرد؛ البته آموزش‌های لازم نیز جهت حفظ کامل بهداشت در بیمارستان‌ها ضروری است. بهداشت در بیمارستان تنها محدود به نظافت محیطی نمی‌شود و مواردی همچون عفونت‌های پس از عمل جراحی و عفونت‌های ادراری و در کل بهداشت حین و پس از عمل جراحی را نیز
در بر می‌گیرد.
بنابر آمارهای موجود میزان بروز عفونت‌های بیمارستانی میان بیماران درکشورهای‌توسعه‌یافته 6درصد و در کشورهای در حال توسعه بین 25تا 35درصد است. به‌گفته رئیس اداره عفونت‌های بیمارستانی وزارت بهداشت 10تا 15درصد از بیماران در ایران دچار عفونت‌های بیمارستانی می‌شوند. باتوجه به این آمار به‌نظر می‌رسد که در زمینه عفونت‌های میانه در وضعیت میانه‌ای قرار داریم؛ یعنی نه وضعیت بیمارستان‌های ما از نظر بهداشتی مانند کشورهای در حال توسعه است و نه مانند کشورهای توسعه‌یافته. آمارهای جهانی نشانگر آن است که 17تا 29میلیارد دلار سالانه صرف درمان عفونت‌های بیمارستانی می‌شود. این در حالی است که سالانه 12تا 14میلیارد تومان‌در کشور صرف عفونت‌های بیمارستانی می‌شود. براساس آمارهای غیررسمی اگر تدابیر پیشگیرانه انجام شود و در زمینه بروز عفونت‌های بیمارستانی کنترل و نظارت صورت گیرد می‌توان در هزینه‌های درمان صرفه‌جویی کرد.
البته این به هیچ وجه به این معنا نیست که وضعیت بیمارستان‌های کشور در این زمینه به‌طور کامل مطلوب است. به گفته حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، در کشور هنوز بیمارستان‌ها و مراکزی درمانی وجود دارند که به شکل بسیار بدوی و ابتدایی به ضدعفونی وسایل خود می‌پردازند. متأسفانه بسیاری از پزشکان هنوز فرق ضدعفونی و استریل را نمی‌دانند و تنها به ضدعفونی وسایل اکتفا می‌کنند درحالی‌که متخصصان توصیه می‌کنند برای افزایش درصد گندزدایی بهتر است وسایل و ابزار قبل از استریل‌شدن تمیز و ضدعفونی شوند و بعد آنها را استریل کرد. اظهارنظر کارشناسان نیز نشانگر آن است که ما همچنان در زمینه کنترل عفونت‌های بیمارستانی با مشکل مواجه هستیم. به گفته دکتر محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، هر سال حدود ۶میلیون بیمار در ۸۰۰ بیمارستان کشور بستری می‌شوند درحالی‌که وضع برخی از این بیمارستان‌ها پایین‌تر از استاندارد بیمارستانی است. به اعتقاد پاره‌ای از کارشناسان، عدم‌رعایت موارد بهداشتی به‌طور دقیق و کامل حین درمان و پس از جراحی در برخی از بیمارستان‌ها به عدم‌امکانات، عدم‌فرهنگسازی مناسب و کمبود پرسنل مرتبط است.
مقاومت بالای عفونت‌های بیمارستانی
یکی از مهم‌ترین دلایل عفونت‌های بیمارستانی انتقال عفونت از بیماری به بیماری دیگر است. به گفته دکتر حمید عمادی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، بیماران، مستعد ابتلا به عفونت در بیمارستان‌ها هستند؛ ضمن اینکه میکروب‌های بیمارستانی بسیار مقاوم‌تر از میکروب‌هایی هستند که درمحیط‌های عادی وجود دارند و با آنتی‌بیوتیک‌های معمولی از بین نمی‌روند، به همین دلیل عفونت بیمارستانی در همه جای دنیا یک معضل است و کارشناسان معتقدند بیش از آنکه به فکر درمان آنها باشیم باید از به‌وجود آمدنشان جلوگیری کنیم. علاج عفونت‌های بیمارستانی بسیار سخت و هزینه‌بر است زیرا برای آنها باید از داروهای خارجی استفاده کرد که توسط هلال احمر به کشور وارد می‌شود و بسیار گران است. اما یکی از مواردی که اخیرا متخصصان امر را نگران کرده این است که به‌رغم تدابیر کنترلی برای مهار عفونت‌ها در بیمارستان‌ها میزان عفونت‌ها همچنان در برخی از مراکز درمانی و بیمارستانی روبه افزایش است. دکتر مسعود مردانی، استاد دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی، تعدادی از پرسنل برخی از بیمارستان‌ها را مقصر می‌داند ومی‌گوید: برخی از پزشکان و کارکنان بیمارستان‌ها با رعایت نکردن روش‌های صحیح استریل هنگام اعمال جراحی کوچک و ضدعفونی‌نکردن صحیح هنگام تشخیص و درمان بیماری‌ها، موجب انتقال عفونت می‌شوند. دستهای از میکروب‌ها با نام استافیلوکوک به وفور در بخش مراقبت‌های ویژه وجود دارند و تماس دست پزشکان و پرستاران با بیماران مبتلا به این عفونت، موجب انتقال آن به دیگران می‌شود. بنابراین کادر درمانی باید پس از هر معاینه دستهای خود را به‌نحوی با آب و صابون بشویند که دست‌ها حداقل ۸ بار در مدت حداقل ۲۰ ثانیه در تماس با هم از آلودگی پاک شوند. این کار موجب قطع زنجیره انتقال عفونت‌های بیمارستانی می‌شود.
به اعتقاد کارشناسان، جدی‌گرفتن این مسئله از هر نظر حیاتی می‌نماید چرا که عفونت‌های بیمارستانی، هم به‌علت ویژگی‌های عامل عفونت‌زا (مقاومت؛ قدرت تهاجم و بیماری‌زایی) وهم نوع بیمارانی که دچار آن می‌شوند دارای کشندگی بالایی است. اگر این عفونت‌ها را به‌عنوان علت مستقیم مرگ درنظر بگیریم به‌طور میانگین 3درصد مبتلایان راازبین می‌برد و اگر آن علت غیرمستقیم را درنظر بگیریم تأثیر آن بر میرایی بسیار بیشتر خواهد بود. برای درک بهتر این مسئله تحقیقی اخیرا در کشور آلمان انجام گرفته و بر مبنای آن مشخص شده است که عفونت‌های بیمارستانی مرگ‌ومیر بیمارستانی را 3برابر افزایش می‌دهد.
راه‌های کنترل عفونت بیمارستانی
اما راه‌های کنترل عفونت بیمارستانی چیست؟آیا تنها این مسئله محدود به برخی از پرسنل بیمارستانی می‌شود یا باید در این زمینه برنامه‌ریزی هم داشت؟ اقدام در این زمینه به کمیته کنترل عفونت هر بیمارستانی بازمی‌گردد. برنامه‌ریزی و تعیین خط‌مشی بیمارستان‌ها، رابطه با کنترل عفونت و ارائه اطلاعات تکنیکی، کنترل، ارزشیابی و نظارت بر اجرای مقررات وضع‌شده در کمیته مانند کنترل وسایل و تجهیزات بیمارستان در CSR (دستورالعمل‌های کنترل عفونت)، تدوین و توسعه برنامه‌های آموزشی بیمارستان در رابطه با کنترل عفونت؛ مثل آموزش بهداشت به کارکنان بیمارستان در جهت کاهش موارد آلودگی، تهیه، تجزیه و تحلیل و اعلام گزارش‌های مربوط به پیشگیری و کنترل عفونت و برقراری سیستم مراقبت و نظارت در بیمارستان در جهت کنترل عفونت و ارزیابی و انجام تحقیقات دوره‌ای در رابطه با کارایی برنامه‌ها از عمده‌ترین وظایف کمیته کنترل عفونت‌های بیمارستانی است. کاهش موارد عفونت‌های بیمارستانی و هزینه درمان و بستری بیماران در بیمارستان از طریق انتخاب روش‌های مناسب برنامه‌ریزی برای کنترل عفونت و پیشگیری از بروز انتشار عوامل عفونت‌زا در بیمارستان‌ها و سایر مراکز درمانی براساس امکانات موجود، ازجمله اهداف این کمیته است. اعضای کمیته کنترل عفونت بیمارستان شامل اعضای ثابت شامل پزشک کنترل عفونت، پرستار کنترل عفونت و میکروبیولوژیست بالینی و اعضای متغیر است.
شیوع عفونت در بخش‌های ویژه
بیشترین آمار شیوع عفونت‌های بیمارستانی مربوط به بخش‌های ویژه (آی سی یو و سی سی یو) است. بخش آی سی‌یو به‌عنوان یکی از بخش‌های ویژه بیمارستانی است که امکان شیوع عفونت در آن زیاد است. اصولا بیمارانی در بخش‌های ویژه بستری می‌شوند که از وضعیت وخیم‌تری برخوردارند، بنابراین اگر مسائل بهداشتی از سوی پرستار و پزشک رعایت نشود و همچنین هوا و محیط و وسایلی که برای این بیماران استفاده می‌شود، آلوده باشد، باعث شیوع عفونت خواهد شد. معمولا فوت بیماران بستری در بخش‌های ویژه، به‌علت بیماری اصلی نبوده و ناشی از عفونتی است که درگیر آن شده‌اند. لذا تأکید بر کشنده بودن عفونت‌های بیمارستانی الزامی است. بیشترین راه‌های انتقال عفونت‌های بیمارستانی از طریق تماس لامسه، هوا و خون صورت می‌گیرد که شایع‌ترین و خطرناک‌ترین آنها اقدام تهاجمی عفونت از طریق خون است. گذشته از‌کنترل همیشگی تاسیسات مجاری هوای بخش‌ها، استفاده از دستکش و شستن دست‌ها از ساده‌ترین روش‌های پیشگیری از شیوع عفونت‌های بیمارستانی است.
