حسین محمدی، مدیرکل دفتر حیات‌وحش و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست، مرجع قابل استناد در حوزه حیات‌وحش کشور در گفت‌وگو با همشهری آماری ارائه می‌دهد که نتیجه رصدکردن زیستگاه‌های 31 استان کشور در سال91 است. او می‌گوید جمعیت کل علفخواران حیات‌وحش کشور 119هزار رأس است.
3دهه وقفه در سرشماری
محمدی پیش از اعلام این آمار اما از دشواری‌ها و تنگناهای سرشماری سخن گفت. سرشماری حیات‌وحش پس از انقلاب عمر کوتاهی دارد. در واقع تا 6سال پیش اقدامی برای سرشماری صورت نگرفته بود. بنابه گفته محمدی، ظرف 6سال گذشته آمارهای نسبی از گونه‌های شاخص حیات‌وحش تهیه شده هرچند که انجام سرشماری با موانع متعددی مواجه بوده است. ازجمله زمانی که سرشماری آغاز می‌شود مسئولان محیط‌زیست در استان‌ها به دلایل مختلف ازجمله کمبود بودجه با سرشماری مخالفت میکنند اما دفتر حیات‌وحش با برگزاری دوره‌های آموزشی، استان‌ها را مجاب به سرشماری می‌کند و بدین‌ترتیب، در پی 3دهه وقفه در سرشماری، طی سال‌های 87 تا 92 آمار علفخواران حیات‌وحش کشور تهیه می‌شود. برای اطمینان از درستی این آمارها هم هر سال 20منطقه از مناطق بااهمیت در استان‌های مختلف انتخاب و آمارهای اعلام شده بازشماری شده است. محمدی می‌گوید: «در واقع یک راستی‌آزمایی کردیم از آمارهای استانی».
محمدی با بیان اینکه مستندات این سرشماری‌ها موجود است به نکته درخور تأملی اشاره می‌کند؛ «بررسی آمارها حاکی از آن است که نه به‌لحاظ کاهش و نه به لحاظ رشد، تغییر قابل‌توجهی در روند جمعیت حیات‌وحش کشور دیده نمی‌شود.» با وجود این، آمارها در برخی مناطق، نشان از کاهش یا رشد جمعیت دارد که این تغییر ناشی از عواملی چون کمرنگ شدن حفاظت، خشکسالی، شکار غیرمجاز و سایر متغیر‌های محیطی (تخریب زیستگاه‌ها به‌دلیل فعالیت‌های عمرانی و دخالت‌های غیرمسئولانه) است.
هر سال5 هزار رأس
گرچه در برخی زیستگاه‌های کشور شاهد کاهش جمعیت علفخواران حیات‌وحش هستیم، مناطقی هم وجود دارد که هنوز می‌توان در آنجا گله‌های علفخواران را مشاهد کرد. به‌گفته محمدی، در منطقه «قمیشلو» بالای 10هزار رأس علفخوار بزرگ‌جثه وجود دارد. همچنان‌که چندی پیش در حضور استاندار استان مرکزی گله‌ای از علفخواران در هفتاد قله رویت شد.» کلاه قاضی، موته، مراکان آذربایجان، شیراحمد، سهرین زنجان از دیگر مناطقی هستند که بنا به اعلام مدیرکل دفتر حیات‌وحش و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط از جمعیت قابل توجه علفخواران حیات‌وحش برخوردارند.
با وجود آنکه بالغ بر 100هزار رأس کل و بز و قوچ و میش در مناطق چهارگانه تحت حفاظت محیط‌زیست کشور وجود دارد سالانه حداکثر 5هزار رأس بر جمعیت علفخواران کشور افزوده می‌شود درحالی‌که اگر وضعیت زیستگاه‌ها مناسب بود؛ «هر سال شاهد 20تا 30هزار رأس افزایش جمعیت علفخواران حیات‌وحش کشور بودیم.»محمدی با اعلام این مطلب تأکید می‌کند: «شکار و حفاظت، لازم و ملزوم یکدیگرند. اگر پروانه شکار ندهیم و حفاظت را رها کنیم تا 10سال دیگر چیزی از جمعیت علفخواران باقی نخواهد ماند.» این مقام مسئول در ادامه، تصویری از آینده حیات‌وحش به‌دست می‌دهد. به باور وی، باید با برنامه‌‌ریزی ظرف 20سال آینده به نقطه‌ای برسیم که به جای 500پروانه شکار 5000پروانه صادر کنیم مشروط برآنکه تمامی منافع ناشی از شکار صرف ارتقای محیط‌زیست، بهبود وضعیت جوامع محلی و رفاه محیط‌بانان شود.
محیط‌بانان را دلسرد نکنید
محمدی در پایان گفته‌های خود از انتشار برخی اخبار مبنی بر نابودی حیات‌وحش کشور گله می‌کند؛ «آمار نادرست باعث دلسردی محیط‌بانانی می‌شود که با همه تنگناهای مالی و تجهیزاتی با جان و دل از آخرین بازمانده حیات‌وحش کشور پاسداری میکنند.» این موضعگیری مدیرکل دفتر حیات‌وحش و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست در واکنش به گفته‌های هوشنگ ضیایی، کارشناس برجسته حیات‌وحش کشور است که 9مهرماه امسال در گفت‌وگو با ایسنا، وضعیت حیات‌وحش کشور را بسیار وخیم اعلام کرد و گفت: «طی 2تا 3سال اخیر جمعیت حیات‌وحش در مناطق آزاد به‌کلی از بین‌رفته، حتی در پارک ملی گلستان و پارک ملی بمو تنها 5تا 10درصد از جمعیت حیات‌وحش باقی مانده است.» به‌گفته این استاد دانشگاه از گله‌های بزرگ 10هزار رأسی کل، بز، قوچ، میش و آهو در استان‌های شیراز، بوشهر و آذربایجان امروز چیزی باقی نمانده است.
اما تنها این هوشنگ ضیایی نیست که نسبت به نابودی قریب‌الوقوع جمعیت علفخواران حیات‌وحش کشور هشدار می‌دهد. بیژن فرهنگ دره شوری، کارشناس پرآوازه محیط‌زیست هم اوایل آبان امسال در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به اینکه طی 12سال اخیر تخریب محیط‌زیست به اوج رسیده است، گفت: از سال 50(تاسیس سازمان محیط‌زیست) تا 56حدود 10میلیون هکتار از عرصه‌های کشور به پارک ملی و مناطق حفاظت شده ارتقا یافت. در آن زمان جمعیت شکار به‌حدی بود که در سرشماری‌های سالانه نمی‌توانستیم آمار دقیقی اعلام کنیم اما اکنون نگران جمعیت علفخواران و آهوهای دشت موته هستیم حتی نگران دراج‌ها و تیهوها هستیم.»
گفته می‌شود حال حیات‌وحش که خوب باشد حال محیط‌زیست هم خوب است. اکنون بسیاری از کارشناسان می‌گویند حال محیط‌زیست خوب نیست اما فارغ از مناقشه متولیان و منتقدان محیط‌زیست، حال محیط‌زیست چه خوب باشد چه بد، چیزی از قدر و اعتبار محیط‌بانان نمی‌کاهد.
