متخصصان عوامل مختلفی مانند دریافت ناکافی کلسیم و ویتامین‌های مورد نیاز بدن را از دلایل اصلی بروز این عارضه می‌دانند، اخیرا نیز اخباری به نقل از رئیس انجمن پزشکان ایران انتشار یافته که در آن نسبت به سوءتغذیه در ایران هشدار داده شده است؛ بر همین اساس 6درصد کودکان ایرانی دچار سوءتغذیه هستند.
به گفته دکتر غلامرضا خاتمی، فقر مالی می‌تواند کودکان را از تغذیه صحیح دور کند. طبق بررسی‌های انجام شده مشخص شده است بیشترین موارد سوءتغذیه در کشور در استان سیستان و بلوچستان و مناطقی در استان کرمان وجود دارد درحالی‌که در استان‌های شمالی موارد سوءتغذیه کمتر مشاهده شده است. متخصصانی مانند دکتر خاتمی سوءتغذیه در مناطق شرقی و جنوب شرقی کشور را بیشتر ناشی از مصرف نکردن ویتامین‌های لازم برای بدن در این مناطق می‌دانند.
به اعتقاد دکتر خاتمی، در استان سیستان و بلوچستان کمبود ریزمغذی‌ها مانند ویتامین A، B و D به چشم می‌خورد. کاهش مصرف شیر در سالهای اخیر یکی از علل اصلی سوءتغذیه در کودکان و حتی در بزرگسالان قلمداد شده است. به اعتقاد متخصصان، یکی از دلایل مهم سوءتغذیه در کودکان کاهش میزان مصرف شیر در خانواده‌ها در سالهای اخیر بوده، این کاهش که به‌ویژه در 4سال اخیر صورت گرفته را کارشناسان به‌دلیل افزایش بهای شیر می‌دانند.
طبق آمارهای موجود در سالهای اخیر 22درصد مصرف شیر در جامعه کاهش یافته است. ازجمله این کارشناسان دکتر سیدمرتضی صفوی، مدیر گروه تغذیه دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان است. به اعتقاد وی، امروزه کمبود کلسیم و ویتامینD در کشور بسیار محسوس است. افرادی که لبنیات کم مصرف می‌کنند ابتدا دچار نرمی استخوان و سپس پوکی استخوان می‌شوند. اکنون در سطح کشور خانم‌های 35سالهای هستند که دچار پوکی استخوان در این سن پایین شده‌اند و علت آن مصرف‌نکردن لبنیات به میزان کافی بوده است.
به‌طور کلی نیاز به شیر جهت جلوگیری از پوکی استخوان و سایر عوارض مرتبط با کمبود کلسیم در کشور به میزان زیادی احساس می‌شود. حذف یارانه شیر زیان و ضرر بزرگی به تغذیه در کشور وارد کرده است. نه سیاست پیشین مبنی بر اختصاص یارانه به روغن و شکر درست بود و نه اقدام به حذف یارانه شیر که ازجمله تدابیری است که اخیرا اتخاذ شده است. حذف یارانه شیر تعداد بیشتری از افراد را دچار سوءتغذیه خواهد کرد.
البته دکتر صفوی کاهش مصرف ویتامین در افراد را نیز در این قضیه دخیل می‌داند و می‌گوید: در سالهای اخیر کمبود ویتامین D در کنار کاهش شدید مصرف کلسیم مشکلات را دوچندان کرده و به همین علت میزان ابتلا به پوکی استخوان در کشور بالا رفته است. بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری به‌احتمال زیاد از دوران کودکی بنا به دلایل مختلفی شیر به میزان کافی مصرف نمی‌کرده‌اند، برخی دیگر از این افراد نیز به‌احتمال زیاد تا آخرین سالهای رشد مصرف شیر را آنچنان که باید و شاید جدی نگرفته‌اند.
به اعتقاد دکتر ضیاءالدین مظهری رئیس انجمن علمی غذا و تغذیه حامی سلامت ایرانیان یکی از علل اصلی سوءتغذیه، افزایش قیمت شیر است که موجب می‌شود مردم کمتری بتوانند این ماده لبنی را برای مصرف بخرند. زمانی که درآمد نتواند هزینه‌ها را پوشش دهد، متأسفانه کیفیت تغذیه افراد نیز افت می‌کند. در واقع افراد در انتخاب نوع مواد تغذیه‌ای دچار محدودیت می‌شوند و کیفیت تأمین نیازهای زیستی آنان کاهش می‌یابد.
خانواده‌ها تصور می‌کنند که با کمتر خریدن شیر یا نخریدن شیر دارند صرفه جویی می‌کنند درحالی‌که در طولانی مدت بیماری‌های ناشی از سوءتغذیه، هزینه‌های بسیار گسترده تری در‌پی خواهد آورد؛ این به آن معناست که فرد اگر هر روز شیر با قیمت بالا بخرد هزینه کمتری متقبل می‌شود تا به‌دلیل سوءتغذیه ناگزیر به درمان خود شود. هزینه درمانی هم به خانواده‌ها تحمیل خواهد شد و هم به بودجه درمانی کشور. اما آیا سوءتغذیه عوارض دیگری نیز می‌تواند داشته باشد یا تنها عارضه اصلی آن پوکی استخوان و بیماری‌های ناشی از کاهش مصرف ویتامین است؟
افرادی مانند دکتر احمدرضا درستی متخصص تغذیه و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران بر این باورند که کوتاهی قد در کودکان ایرانی صددرصد منشأ ژنتیک ندارد، بلکه سوءتغذیه ناشی از کمی دریافت مواد غذایی کافی و مناسب در تمامی سنین می‌تواند افراد را تهدید کند. در این میان، هر نوع کمبود اگر در زمان رشد و نمو فرد اتفاق افتد، تأثیر نامطلوب و دراز مدت و گاه غیرقابل جبرانی را بر انسان تحمیل می‌کند. به همین دلیل خطر کوتاه‌ماندن قد کودکان در حال رشد ایرانی و به‌ویژه دختران، نگرانی‌های زیادی را در میان متخصصان ایجاد کرده است.
کوتاهی قد بر عکس تصور بسیاری از افراد، بیش از اینکه شدیدا تحت‌تأثیر ژنتیک باشد، شدیدا تحت‌تأثیر تغذیه نامناسب بوده است. اما چه عواملی در این میان تأثیر‌گذارند؟ مواد غذایی خورده‌شده پس از هضم، مواد مغذی را به بدن می‌رسانند که برای تامین انرژی و رشد و نمو بدن ضروری هستند. به‌عنوان مثال، پروتئین برای ساختمان سلول‌ها بسیار ضروری است و اگر غذاهای مصرفی نتوانند پروتئین کافی را تأمین کنند، رشد کودک متوقف شده یا کاهش می‌یابد. بنابراین علاوه بر انرژی، وجود چندین اسید چرب ضروری (که در اغلب چربی‌ها و به‌ویژه چربی ماهی‌ها و روغن‌های گیاهی وجود دارند) به انضمام چندین اسیدآمینه‌ضروری (که در ساختمان پروتئین‌ها وجود دارند) و همچنین ویتامین‌ها و مواد معدنی مختلف برای رشد و نمو کافی کودکان لازم است.
