استفاده از مواد محترقه و نارنجک و ایجاد انفجار‌های مهیب در شب چهارشنبه آخر سال همه افراد را در معرض خطر قرار می‌دهد اما براساس گزارش‌های سال‌های قبل نوجوانان زیر 16سال بیش از دیگران در معرض آسیب هستند.شایع‌ترین حادثه‌ای که در شب چهارشنبه آخرسال رخ می‌دهد، سوختگی درجه یک (سطحی) است ولی سوختگی‌های درجه 2(شدید) و درجه 3(شدیدترین نوع سوختگی) نیز در این حوادث، زیاد دیده می‌شود. درد، تورم، تاول و قرمزی پوست از مهم‌ترین نشانه‌های سوختگی هستند. درصورت مواجهه با فردی که دچار سوختگی شده است ابتدا مصدوم را آرام و شرایط عمومی او را ارزیابی کنید.
از باز بودن راه‌های هوایی و تنفس طبیعی او مطمئن شوید. صدایش بزنید یا تکانش دهید تا از هوشیار بودنش اطمینان حاصل کنید. اگر بیهوش است، سر او را عقب بکشید تا زبانش باعث انسداد راه‌های هوایی نشود. سپس محل سوختگی را با آب سرد و تمیز، حداقل به‌مدت 10دقیقه بشویید. انگشتر، النگو، کمربند، ساعت و زیورآلات را خارج کنید.
اگر لباس مصدوم روی عضو سوخته را پوشانده، آن را از بدنش خارج کنید و اگر لباسش به پوست ناحیه سوخته چسبیده، دورتادور آن را تا محل چسبیده به بدن قیچی کنید. به‌هیچ‌وجه تاول‌ها را نترکانید چون آنها مانند پانسمانی مناسب در محل سوختگی عمل می‌کنند و آن ناحیه را از آلودگی‌های محیطی در امان نگه‌می‌دارند. با گاز استریل یا یک پارچه تمیز بدون کرک، محل سوختگی را آرام بپوشانید.
هرگز از خمیردندان، سیب‌زمینی رنده‌شده و روغن برای تسکین درد و بهبود سوختگی استفاده نکنید. در سوختگی‌های سطحی می‌توانید با استفاده از پمادهای سوختگی و پوشاندن محل سوختگی با یک پارچه تمیز یا گاز استریل، اقدام کمکی اولیه را انجام دهید تا در زمان مناسب، مصدوم را به مرکز درمانی برسانید اما در سوختگی‌های شدید و عمیق باید بلافاصله با اورژانس 115تماس بگیرید. افرادی که به بیماری‌های قلبی مبتلا هستند، گاهی ممکن است بر اثر شوک ناشی از شنیدن این قبیل صداهای غیرمنتظره، دچار حمله قلبی شوند. اگر فرد مبتلا به بیماری قلبی با شنیدن صدای نارنجک یا ترقه از هوش رفت و به زمین افتاد، او را زیاد حرکت ندهید و از اورژانس یا افراد خبره برای بهبود وضعیت او کمک بگیرید سپس مصدوم را به سرعت به نزدیک‌ترین بیمارستان یا مرکز درمانی برسانید.
اصابت ترکش‌های ناشی از انفجار مواد محترقه به چشم، باعث بروز آسیب‌هایی در ناحیه پلک و چشم می‌شود و گاهی حتی به نابینایی می‌انجامد. مراجعه سریع به چشم‌پزشک، درصورت برخورد هر شیئی به چشم، شدت ضایعه را کاهش می‌دهد. در موارد خفیف، با انجام مراقبت‌های طبی یا انجام اعمال جراحی معمولا می‌توان بینایی فرد را بازگرداند ولی متأسفانه در موارد شدید، گاهی چاره‌ای جز تخلیه چشم باقی نمی‌ماند.
اگر با مصدومی روبه‌رو شدید که دچار آسیب‌های چشمی ناشی از حوادث چهارشنبه‌سوری شده بود، چشم‌ها و پلک‌های مصدوم را نمالید و به سرعت به اورژانس چشم پزشکی مراجعه کنید زیرا گاهی آسیب‌های چشمی در مراحل اولیه علائم زیادی ندارند و ظاهر بدی ایجاد نمی‌کنند ولی می‌توانند عواقب ناگواری داشته باشند.چشم آسیب‌دیده را با یک وسیله در دسترس مانند لیوان یکبار مصرف یا مقوایی که به شکل مخروط درآمده بپوشانید اما دستمال، پنبه یا گاز روی چشم قرار ندهید.
از پماد و قطره چشمی استفاده نکنید و چشم‌ها را نشویید زیرا گاهی همین کارها ممکن است آسیب‌های چشمی را تشدید کند. تا رسیدن به اورژانس چشم پزشکی از مصرف هرگونه مسکن خودداری کنید و به مصدوم مواد غذایی ندهید تا درصورت نیاز به جراحی، بتوان در نخستین فرصت، این کار را انجام داد.
زهرا مهدی، کارشناس ارشد وزارت بهداشت
