افتخار کردن به رتبههای جهانی در زمینه مقالات علمی، زمانی ارزش دارد که در همان زمینه بهخصوص، تولید ثروت صورت گرفته باشد و بهخاطر آن مقاله و پژوهش علمی، باری از دوش مردم برداشته شده باشد. در سالهای گذشته، یکی از مواردی که به کرات اتفاق میافتاد رونمایی از طرحها و پروژهها و داروها و کشفیات و اختراعات و ابداعاتی بود که نهتنها مردم عادی بلکه رسانه نگارهای تخصصی و حتی جامعه دانشگاهی و پژوهشگران کشور نیز چیزی از آن نمیدانستند.
این طرحها و اختراعات عمدتا در همان پستوی آزمایشگاهها و کارگاههای دانشگاهی یا مراکز پژوهشی، بایگانی شده و هیچگاه به عرصه تولید انبوه و عمومی شدن وارد نشدند. البته این طرحها اگر برای مردم آب نداشت برای مخترعینشان و مسئولانی که بودجههای تحقیقاتی را میبلعیدند نان داشت.
نمونه بسیار است و اینک جای واکاوی این نمونهها نیست و اگر نیازی به کنکاش بیشتر بود میشد سراغ انبوهی از هزاران طرح و اختراعی رفت که هرساله در نمایشگاه اختراعات و ابداعات رونمایی میشدند و درست هفته بعد از آن دیگر نه اثری از اختراع باقی بود و نه صاحب اختراع! بهنظر میرسد که دولت تدبیر وامید در اقدامی درخور تقدیر، این روند را متوقف کرده و شوهای علمی را به بایگانی سپرده است.
به گفته مسئولان وزارت بهداشت و معاونت علمی ریاستجمهوری از این پس بهعنوان مثال در حوزه دارو، تنها داروهایی رونمایی میشوند که به فاز تجاری یعنی توزیع عمومی رسیده باشند. همچنین در حوزه اختراعات و ابداعات، تنها آنهایی اعلان عمومی میشود که وارد عرصههای استفاده عمومی جامعه شده باشند و به تولید انبوه رسیده باشند. اما ظاهرا در حوزه مقالات علمی هنوز روند مذکور متوقف نشده و برخی از متولیان سابق و فعلی این حوزه، بهطور مداوم، در حال اعلام آمار و رتبههای علمی ایران در این حوزه و مقایسه با کشورهای همسایه و جهان هستند.
البته برخی از این آمارها صرفا بهمنظور تقویت روحیه دانشگاهیان، برخی بهدلیل اعلام موجودیت یک مرکز خاص در اعلام رتبههای علمی ایران و برخی دیگر بهخاطر وجود یک مسئول خاص و احتمالا تلاش برای کسب بودجههای بیشتر برای آن مرکز علمی است. این در حالی است که تولید و انتشار مقاله فقط یکی از شاخصهای تولید علمی است و سایر شاخصها مانند تعداد محققان، بودجه تحقیقات، سرانه تحقیق، نسبت بودجه تحقیقات به تولید ناخالص ملی (GDP) تعداد جوایز نوبل، تعداد اختراعات بینالمللی یا همان ثبت پتنتهای جهانی، تجاریسازی علوم و فناوری، همکاریهای علمی بینالمللی و تعداد نشریات علمی، آگاهانه یا نا آگاهانه نادیده گرفته میشود.