ایجاد شوراهای اسلامی که از مظاهر مردم‌سالاری دینی و حاکمیت مردم به شمار می‌رود یکی از دستاوردهای مهم انقلاب اسلامی ایران است. هدف از تشکیل این شوراها نیز چنانچه مورد تأکید و تصریح قرارگرفته، شرکت دادن مردم در اداره امور است؛ از پایین‌ترین سطح جامعه تا بالاترین سطح آن و در تمام واحدهای سازمانی و واحدهای کار تا مردم به اداره امور شهر و محلی که در آن زندگی می‌کنند یا سازمانی که در آن کار می‌کنند علاقه‌مند شوند و نسبت به آن احساس شخصیت و مسئولیت کنند. وجود زمینه بحث و گفت‌وگو در سطح محلی و ملی، برای همه افراد و گروه‌ها به‌منظور بررسی مسائل و مشکلات اجتماعی با دیدی انتقادی و سازنده به‌منظور جایگزینی روابط سالم و مردمی در روابط شخصی و بوروکراسی، گفتمان متعالی شوراهاست.
دوره نخست
با آغاز سال 1378شورای اسلامی شهر و روستا در بسیاری از شهرها و روستاهای کشور تشکیل شد اما ماهیت سیاسی اعضای آن در بسیاری از شهرها و به‌ویژه تهران، باعث شد مردم نتوانند با کارکرد واقعی آن آشنا شوند. جز شوراهای اسلامی روستاها و شهرهای کوچک، در چند شورای شهر بزرگ مانند مشهد، اصفهان و کاشان که نسبتا عملکرد خوب و مثبتی در دوره اول از خود به جا گذاشتند، سایر شوراهای شهر به تقابل با سازمان‌های دولتی پرداختند و باچالش‌هایی مانند نبود ثبات در مدیریت شهری و تقابل با وزارت کشور و حتی درگیری و جدل با شهرداری منتخب خود روبه‌رو شدند که این وضع در تهران و بروجرد به انحلال شورای شهر نخست منجر شد. اگر بخواهیم نگاهی کوتاه به شورای شهر تهران در دوره نخست داشته باشیم جنجال‌های سیاسی، تغییر مدیران در کنار غیبت و استعفاهای اعضای شورا و تعطیلی‌های پرشمار را مشاهده می‌کنیم. ضمن اینکه شورای شهر اول تهران، مصوبات جدی چندانی نداشت. بیشتر عمر شورای شهر به تغییر شهرداران گذشت و کمتر توانست در زمینه تصویب طرح‌های مختلف موفق عمل کند.
دوره دوم
جنجال‌های دوره اول شورای شهر تهران خودش را به‌نوعی در دوره دوم هم نشان داد؛ از آن جهت که بسیاری از مردم نسبت به سیاست و دعواهای سیاسی بی‌تفاوت باشند. با این حال با انتخاب شورای شهر دوم تهران، روندی تازه در جریان شکل‌گیری شوراهای شهر رخ داد. از مهم‌ترین مصوبات این شورا توجه به جنوب شهر بود. اگرچه این توجه چندان نظام‌مند نبود و بیشتر اعضای شورای شهر با رویکرد شهردار وقت که به تعبیر خود او از پدیده‌های شورای شهر دوم بود، همراهی می‌کردند. در این دوره برخی اقدامات ازجمله احداث بزرگراه شهر‌ری و احداث 9کیلومتر از بزرگراه امام علی و همچنین احداث بخشی از بزرگراه شهید صیاد شیرازی به‌عنوان یکی از محوری‌ترین اقدامات شورا مورد توجه قرار گرفت. احداث تونل رسالت نیز کارنامه به یادگار مانده از شورای شهر دوم است. شورای شهر دوم 2شهردار را به تهران آورد؛ شهردار اول که رئیس دولت نهم و دهم شد و شهردار دوم که تاکنون بر این مسند تکیه زده و بسیاری از اقدامات در شهر تهران را راهبری کرده است. یکی دیگر از اقدامات شورای شهر در این دوره برداشتن نخستین قدم برای تشکیل شورایاری بود.
دوره سوم
دوره سوم شورای شهر تهران نیز با اتفاقات بسیاری همراه بود. اعضا در این دوره فعالیت هرچه بیشتر شورایاری‌ها را پیگیری کردند. محمدباقر قالیباف از سال 84به‌عنوان دومین گزینه شهرداری تهران در شورای شهرسوم با اکثریت قاطع آرا توانست همچنان بر مسند شهرداری تهران تکیه بزند. او در طول 2سال فعالیت توانست تونل رسالت که بیش از 9سال از ساخت آن می‌گذشت را در سال 85 با حمایت شورای شهر به بهره‌برداری برساند.توسعه معابر پایتخت و تکمیل بزرگراه‌ها و همچنین پایان ساخت برج میلاد ازجمله دیگر اقدامات او بود. با چنین کارنامه‌ای، شورای شهرسوم او را دوباره برای تکیه‌زدن برکرسی ساختمان بهشت انتخاب کرد. خلاصه کار آنها این می‌شود که اعضای شورای شهر در دوره سوم بیشتر سعی کردند از جناح‌هاگیری‌های سیاسی فاصله بگیرند و تمرکز خود را بر فعالیت‌های توسعه‌ای پایتخت معطوف کنند.
دوره چهارم؛ تعامل با دولت با حضور 31عضو
انتخابات چهارمین دوره شورای شهر تهران یکی از مهم‌ترین اتفاقات سال گذشته بود. انتخاباتی که همزمانی‌اش با انتخابات ریاست‌جمهوری سبب انتقاد بسیاری از نامزدهای انتخاباتی شد. سر انجام فهرست 31نفره شورای شهر چهارم اعلام شد. در میان نمایندگان جدید تهران تعدادی از چهره‌های ورزشی نیز دیده می‌شدند. چهارم از شهریورماه آغاز به‌کار کرد. بهترین اقدامی که در مدت فعالیت دوره چهارم شورای شهر تهران می‌توان به آن اشاره کرد (در حالی فقط 8ماه از آغاز به کارش گذاشته) تعامل با دولت بوده است؛ تعاملی که باعث شد تا 4نفر از اعضای هیأت دولت به شورای شهر تهران بیایند و وعده‌هایی نیز برای کمک به توسعه شهری و کمبودهای بودجه بدهند. البته بحث مدیریت یکپارچه یکی از مواردی است که اعضای این دوره امیدوارند با پیگیری‌های خود محقق شود؛ مسئله‌‌ای که تاکنون حتی با حضور دولتی‌ها در شورا چندان پیش نرفته است و باید نمایندگان مجلس نیز با نگاه ویژه به بررسی آن بپردازند. گفتنی است وزیر راه و شهرسازی، وزیر نیرو، وزیر نفت، رئیس سازمان محیط‌زیست و همچنین استاندار تهران ازجمله اعضای دولت بوده‌اند که تاکنون به شورا رفته‌اند.
در کنار اینها به نکته دیگری که در مورد شورای چهارم پایتخت می‌توان به آن اشاره کرد، رفتن مهدی حجت و محمدمهدی مفتح از شورا بود که مسعود سلطانی‌فر و ولی‌الله شجاع‌پوریان، جای آنها را گرفتند. همچنین پس از رفتن سلطانی‌فر به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به‌عنوان رئیس سازمان، علیرضا صابری یکی از منتخبان علی‌البدل جای وی را در شورای شهر گرفت.
گفتمان شوراها در انقلاب اسلامی
تشکیل شوراها به‌عنوان یکی از اهداف و آرمان‌های انقلاب اسلامی همواره مورد تأکید و توجه امام‌خمینی(ره) قرار داشت؛ چنانکه امام راحل در فرمانی خطاب به شورای انقلاب در تاریخ نهم اردیبهشت‌ماه سال1358 تصریح فرمودند: «در جهت استقرار حکومت مردمی در ایران و حاکمیت مردم بر سرنوشت خویش که از ضرورت‌های نظام جمهوری اسلامی است، لازم می‌دانم بی‌درنگ به تهیه آیین‌نامه اجرایی شوراها برای اداره امور محل شهر و روستا در سراسر ایران اقدام و پس از تصویب به دولت ابلاغ نمایید تا دولت بلافاصله به مرحله اجرا درآورد». همچنین طی بیاناتی در تاریخ 7/2/1358 اظهار داشتند: «شوراها باید در همه جا باشد و هر جایی خودش منطقه خود را اداره کند». همچنین با تثبیت انقلاب اسلامی و تشکیل مجلس خبرگان برای تدوین قانون اساسی و با تلاش‌های آیت‌الله‌طالقانی، اصل ششم، هفتم و یکصدم تا یکصد و ششم قانون اساسی موضوع شوراهای اسلامی به‌عنوان یکی از ارکان نظام جمهوری اسلامی ایران مطرح و تصویب شد.
