سهم بالاي بخش كشاورزي از منابع آبي كشور و ميزان هدرروي بالاي مصرف آب در اين بخش موجب هشدار كارشناسان نسبت به تشديد بحران آب در كشور شده است. تازه‌ترين آمارها در حالي از سهم 80 تا 90 ميليارد مترمكعبي آب مصرفي (حدود 85 تا 90درصد منابع آبي كشور) در اين بخش حكايت دارد كه متوسط جهاني مصرف آب در بخش كشاورزي حدود 70درصد است با وجود اين تا‌كنون هيچ اقدام مؤثري براي جلوگيري از هدرروي بالاي آب در مرحله انتقال يا آبياري در مزرعه صورت نگرفته است.
گرچه اخيرا دست‌اندركاران بخش كشاورزي از تخصيص منابع محدودي براي مديريت آب در اين بخش خبر مي‌دهند، واقعيت آن است كه اكنون استفاده از آبياري سنتي، كشت ارقام كم محصول، عدم‌تسطيح و زهكشي اراضي و انتقال آب به شكل روباز به مزارع، چشم‌انداز مبهمي را پيش روي توسعه اين بخش قرار داده چرا كه با توجه به منابع آبي كشور سهم اين بخش در 10سال آينده به 45ميليارد مترمكعب كاهش خواهد يافت.
بنابر عرف بين‌المللي كشورها تنها مجاز به استفاده از 40درصد منابع آبي تجديدپذير هستند اما به‌دليل استفاده بيش از 80درصدي اين منابع در كشورمان، اكنون خشكسالي، كم آبي، از بين رفتن تالاب‌ها، خشك شدن چاه‌هاي آب و پايين رفتن سطح سفره‌هاي آب زيرزميني زنگ خطر بحران آب را به صدا در آورده است. اين وقايع بيش از هر چيز ناشي از مصرف بيش از حد آب در چند دهه گذشته بوده و سرآغاز تلخي بر بحران‌هاي بعدي ناشي از كمبود آب خواهد بود. همچنين به‌رغم مصرف بي‌رويه و هدرروي آب در بخش كشاورزي متأسفانه متوسط عملكرد توليد محصولات كشاورزي در كشورمان مطلوب نبوده و در مقايسه با ساير كشورها بسيار پايين است درحالي‌كه در ايران براي توليد يك كيلوگرم محصول 2000ليتر آب مصرف مي‌شود حتي در كشورهاي در حال توسعه نيز براي توليد همين مقدار محصول تنها 1300ليتر آب استفاده مي‌شود.
هدرروي آب از انتقال تا مزرعه
به اعتقاد كارشناسان بحران آب در حالي هر روز تشديد مي‌شود كه هدرروي بالاي آب مصرفي در بخش كشاورزي ادامه دارد. وزير پيشين جهادكشاورزي معتقد است، هدرروي آب در بخش كشاورزي در 2مرحله انتقال آب و در مزرعه صورت مي‌گيرد. ميزان هدرروي آب كشاورزي در مرحله انتقال حدود 40 تا 45درصد و ميزان بازدهي آب در اين مرحله حدود 55 تا 60درصد است. به گفته دبير كل خانه كشاورز در مزرعه نيز تقريبا بازدهي آب بين 60تا 65درصد بوده و در مجموع بازدهي انتقال آب و آبياري در كشورمان حدود 37 تا 38درصد است كه با اين شرايط ميزان پرت آب در اين بخش 61 تا 62درصد است.
عيسي كلانتري، معتقد است، از اين 62درصد هدرروي آب كشاورزي، بخشي قابل وصول و بخش ديگري غيرقابل وصول بوده و در بهترين حالت كشاورز مي‌تواند هدرروي آب در مزرعه را كاهش داده و با اصلاح روش‌هاي آبياري، آبياري به موقع، تصحيح زمين و... بازدهي آب را از 60 تا 65درصد به 80 تا 85درصد افزايش دهد اما در بخش انتقال آب كشاورز مسئوليتي نداشته و وزارتخانه‌هاي جهادكشاورزي و نيرو مسئول هستند.
وي تأكيد مي‌كند كه بازدهي آب در بخش آبياري نيز حدود 55تا 60درصد است و با ضرب رقم 60درصدي هدرروي آب در مرحله انتقال در رقم 64 تا 65درصدي هدرروي آب در مرحله آبياري، بازدهي آبياري در بخش كشاورزي به حدود 38تا39درصد و هدرروي آب به حدود 61تا62درصد مي‌رسد كه بخشي از آن با سرمايه‌گذاري براي تسطيح اراضي، انتقال آب با لوله و... مرتفع خواهد شد. اما در آينده حتي امكان انتقال آب در كانال‌هاي بتني نيز وجود نداشته و حتما بايد آب سطحي از سدها يا آب چاه‌ها با لوله منتقل شود.
نظر شما