این درحالی است که آموزش‌هایی با مبنای تغذیه سالم، که بر تغییر روش‌های زندگی تکیه دارد، چند سالی است در کشور ما باب شده و اجرای طرح‌های نوین، رفته رفته، موجب به‌وجود آمدن فضاهای آموزشی مدرن و کارآمدی شده است که در فضای ایرانی و مناسب با مخاطب ایرانی، شکل گرفته است.
در این میان یکی از تازه‌ترین طرح‌هایی که با همکاری مشترک دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت و دفتر سلامت خانواده، در حال اجراست، «طرح بومی‌سازی برنامه‌های غذایی» نام گرفته است و به کوشش متولیان امر تغذیه در چند استان کشور مراحل مقدماتی را می‌گذراند.
دکتر سید مرتضی صفوی – مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت – با اشاره به لزوم آموزش‌های عملی در زمینه ارتقاء سطح تغذیه جامعه می‌گوید: «این موضوع که آموزش‌های عملی را برای تحقق اهداف تغذیه مدنظر داشته باشیم، کاری است که پیش از این نیز با آموزش‌های پخت غذای سالم برای بچه‌هایی که از شیر گرفته می‌شوند. در خانه‌های بهداشت، انجام شده است و در حال حاضر طرح بومی‌سازی برنامه‌های غذایی، گام تازه‌ای است که امیدواریم نتیجه آموزش‌های تئوری را چند برابر کند.»
همدان، پرچم‌دار اصلاحات
دکتر مینا مینایی، کارشناس ارشد تغذیه و مدیر گروه مادر و کودک، که سرپرستی اجرای طرح را برعهده دارد، معتقد است که توصیه‌های تغذیه‌ای اگر بومی شوند، ضمانت اجرای بیشتری خواهند یافت، چراکه تهیه غذای سالم یا استفاده از مواد غذایی که دسترسی به آنها ساده است، پیچیدگی خاصی ندارد و به‌خصوص برای کسانی که در مناطق محروم‌تر به‌سر می‌برند، یادگیری پخت غذای سالم با استفاده از مواد غذایی اولیه‌ای که به شکل روزانه، پیش از این هم استفاده می‌کرده‌اند، با استقبال مواجه خواهد شد. چه کسی را می‌توانید مثال بزنید که بتواند سطح سلامتی خود را به‌راحتی ارتقا بدهد و از آن سرباز زند؟»
وی در ادامه به شکل اجرای این طرح اشاره می‌کند و می‌گوید: «طرح بومی‌سازی برنامه‌های غذایی، در حال حاضر برای کودکان زیر 5 سال در تمام استان‌ها در حال پیگیری است و ما به‌عنوان اولین قدم از دانشگاه‌های استان‌های مختلف خواسته‌ایم تا با کمک کارشناسان تغذیه استان و کارشناسان کودکان هر مرکز، اطلاعات مربوط به غذاهای بومی مورد استفاده برای کودکان زیر 5 سال همان منطقه را جمع‌آوری کنند تا ما در مراحل بعدی با استفاده از برنامه‌های کامپیوتری میزان مواد مغذی، پروتئین‌ها، انرژی و... این غذاها را ارزیابی کنیم و در جایی که کمبود وجود دارد، راهکاری عملی با استفاده از مواد غذایی همان منطقه اجرا کنیم.»
دکتر مینائیان با بررسی روند مثبت اجرای این طرح از استان همدان به‌عنوان استان پیشگام در جمع‌آوری اطلاعات یاد می‌کند و معتقد است که طرح مذکور در سایر استان‌ها نیز در حال پیگیری است.
دکتر مینائیان در پاسخ به چگونگی اصلاحات تغذیه‌ای و اینکه آیا غنی‌سازی هم در خلال این طرح صورت می‌گیرد یا خیر، می‌گوید: در طرح بومی‌سازی برنامه غذایی کودکان، ما به غنی‌سازی نمی‌پردازیم بلکه سعی می‌کنیم تا کمبودهایی که در برنامه غذایی منطقه‌ای وجود دارد با استفاده از مواد غذایی قابل دسترس در همان منطقه جبران کنیم، به‌عنوان مثال اگر در تغذیه تکمیلی یا غذای سفره‌ای که در منطقه خاصی طبخ می‌شود، درصد آهن پائینی وجود دارد سعی می‌کنیم با استفاده از گوشت، جگر و یا سایر منابع غذایی آهن‌دار، این مشکل تغذیه‌ای را حل کنیم یا اگر انرژی غذایی پایین است، راهکاری مثل افزودن کره به غذای کودک را پیشنهاد می‌کنیم.»
دوره آزمون و خطا گذشته است
دکتر سیدضیاءالدین مظهری، متخصص تغذیه و رئیس انجمن تغذیه ایران، با اشاره به گام‌های مثبتی که در سال‌های اخیر در زمینه بومی‌سازی دانش تغذیه صورت گرفته است، می‌گوید: «این قدم‌ها که در راستای بومی‌سازی دانش تغذیه برداشته می‌شود، بسیار امیدوارکننده است چراکه تا پیش از این تمام دریافت‌های ما در زمینه تغذیه، برگرفته از دانش غربی‌ها بود و اگر ما بتوانیم این دانش را با خواستگاه‌های اقلیمی هماهنگ کنیم، انتقال اطلاعات بسیار راحت‌تر می‌شود.»
وی در ادامه به این موضوع اشاره می‌کند که مسأله تغذیه و بهبود برنامه‌های غذایی از طریق ایجاد تغییرات کوچک و مؤثر در شیوه زندگی در بعد جهانی، حرف اول را می‌زند و محققان امروزه به این نتیجه رسیده‌اند که تغذیه‌درمانی یکی از مؤثرترین راه‌های کنترل بیماری‌های غیرواگیر محسوب می‌شود تا جایی که بسیاری از کارشناسان، ریشه بسیاری از این بیماری‌های غیرواگیر را تغذیه غلط برشمرده‌اند.
دکتر مظهری همچنین اضافه می‌کند: «در همین راستا، اگر شناختی جامع از باورهای قدیمی و عادات غذایی استان‌های مختلف به دست آوریم که ریشه در هزاره دارد و نقاط قوت آنها را گسترش دهیم و نقاط ضعف را برطرف کنیم، نه‌تنها از هدر رفتن هزینه‌های خانوار جلوگیری می‌کنیم بلکه به پیشگیری از بروز بیماری‌ها می‌پردازیم که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
او همچنین از همکاری دانشگاه‌های علوم پزشکی با خانه‌های بهداشت و همگام شدن کارشناسان کودک و تغذیه به‌عنوان برگ برنده‌ای در اجرای این طرح یاد می‌کند و معتقد است که دوره نتیجه‌گیری از روی آزمایش‌های آزمون و خطا به‌سر آمده است و اگر با انجام چنین طرح‌هایی، پژوهش در مملکت ما ریشه بگیرد، وضعیت مطلوب‌تری در انتظار همگان است.
این همان Local Food است
دکتر مسعود کیمیاگر، متخصص تغذیه و مدیر گروه تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، هم این موضوع را که غذاهای بومی را جایگزین غذاهای وارداتی کنیم، مثبت ارزیابی می‌کند و می‌گوید: «درواقع اینکه اشکالات غذایی را که به شکل روتین و هر روزه به بچه‌ها می‌دهیم، برطرف کنیم، بسیار عملی‌تر از آن است که از پایه و بنیان غذای جدیدی را جایگزین کنیم چراکه انجام اصلاحات کوچک همیشه کارسازتر بوده است.»
وی در ادامه به کارهای تحقیقاتی که پیش از این در این زمینه و با همت انستیتو تغذیه ایران انجام گرفته است اشاره می‌کند و می‌گوید: «درواقع این غذاهای محلی و بومی همان Local Foodها هستند که ما پیش از این هم تجربه استفاده از خوراک‌های عدس به همراه سایر غلات و حبوبات مفید برای مادران باردار و کودکان را در منطقه اسلامشهر داشته‌ایم که با نتایج مثبتی در ارتقای سلامت مادران باردار و تولد نوزادان سالم، همراه بوده است، لذا طرح، طرح خوبی است اما نحوه اجرای آن می‌تواند نتایج را مثبت یا منفی کند.»
در این میان سایر کارشناسان تغذیه و بهداشت نیز همگی معتقدند که طرح بومی‌سازی برنامه غذایی کودکان زیر 5 سال ازجمله طرح‌هایی است که در صورت اجرای صحیح نتایج مثبتی را دربرخواهد داشت اما بدبینی آنها از آنجایی شروع می‌شود که اغلب طرح‌های این‌چنینی با عدم پیگیری‌های بعدی از سوی متولیان امر، در مراحل میانی، رها می‌شود و تنها صرف هزینه‌ای انجام می‌شود و طرح موفقی، نیمه‌کار می‌ماند.
