در این میان علاقه‌مندان تحصیلات دانشگاهی به دلایل مختلف مانند هزینه کمتر، ورود بدون کنکور به دانشگاه ها، پرداخت شهریه‌های نسبتا کم در مقابل دانشگاه های اروپا و آمریکا، سهولت گرفتن ویزا و... به این جمهوری ها هجوم آوردند.
بیشترین تعداد دانشجویان ایرانی در کشور روسیه و اوکراین مشغول به تحصیل هستند ولی در کشورهای بلاروس، مولداوی، آذربایجان، ارمنستان و... نیز تعداد دانشجویان ایرانی کم نیست.
با وجود اینکه تحصیل در این کشورها در ابتدا ساده به نظر می رسید، ولی دانشجویان با مشکلات زیادی روبرو شدند. در مورد این مشکلات با چند دانشجوی ایرانی که در حال حاضر در اوکراین، روسیه و کشورهای مشستقل مشترک المنافع مشغول به تحصیل هستند، گفتگوهایی انجام داده‌ایم که در قالب جمع‌بندی نکات مطرح شده و به صورت گزارش تقدیم می‌شود:
- بزرگنمایی و تبلیغات دروغین مؤسسات اعزام دانشجو:
زمانی که داوطلب تحصیلات عالیه قصد ترک ایران به سوی روسیه یا یکی از جمهوری های آن را می کند، اولین کاری که انجام می دهد این است که با یکی از موسسات اعزام دانشجو تماس می گیرد و با آنها مشورت می کند.
آنها نیز به این داوطلب، شهر، مرکز پیش دانشگاهی، دانشگاه و خوابگاه را معرفی می کنند. از اینجاست که داستان این دانشجوی نگون‌بخت آغاز می‌شود. مساله این است که متاسفانه اکثر دانشجویان پس از ورود به این کشورها متوجه می شوند که بیشتر حرف ها دروغ و بزرگنمایی بوده است.
این شرکتها چنان تعریف و توصیفی از این کشورها می کنند که دانشجویان، این کشورها را همانند اروپا تصور می کنند و خیال می‌کنند خوابگاه‌های موصوف همانند هتلهای پنج ستاره خواهد بود و حال آنکه واقعیت بسیار متفاوت است.
- عدم اعلام اطلاعات صحیح تحصیلی از سوی مؤسسات اعزام دانشجو:
سال تحصیلی در این کشورها از اول ماه سپتامبر برابر با دهم شهریور ماه شروع می شود و در ماه ژوئن برابر با ماه تیر خاتمه می یابد. این در حالی است که مؤسسات اعزام دانشجو، این مسئله مهم را پنهان نگه‌داشته و به دانشجویان اعلام می کنند در هر زمان از سال تحصیلی می توانند وارد دوره الزامی پیش دانشگاهی شوند.
بر این اساس، برخی دانشجویان اواسط سال تحصیلی وارد این دوره می‌شوند و با توجه به اینکه زبان روسی از جمله زبان های مشکل دنیا برای یادگیری است، نمی توانند آن طور که باید به این زبان تسلط پیدا کنند و در نتیجه مجبور می‌شوند به صورت نیم‌بند این زبان را آموخته و به زحمت نمره قبولی بگیرند تا بتوانند در سال آینده وارد دانشگاه شوند.
مشکل دیگری که در مورد زبان روسی وجود دارد این است که به غیر از روسیه، مردم عادی بقیه جمهوری ها به زبان محلی خود صحبت می کنند و یادگیری زبان روسی، با توجه به لهجه محلی آنان بسیار دشوارتر از یادگیری آن در خود روسیه است.
پیامد این مشکل این است که نه زبان نوشتاری و نه زبان گفتاری دانشجو در حد لازم رشد نمی یابد. بنا براین، دانشجو نه دروس کتاب را متوجه می شود و نه سخنرانی های استاد را می تواند درک کند و این یکی از مهمترین دلایل خرید نمره می شود.
با وجود اینکه در دانشگاه های این جمهوری ها شرایط بسیار مساعدی برای خوب تحصیل کردن وجود دارد و مثلا در دانشگاه های پزشکی، دانشجویان از ابتدا به صورت عملی تمام دروس را دوره می کنند و اساتید آماده پاسخگویی به سوالات آنها هستند، ولی متاسفانه خرید نمره بین دانشجویان شیوع دارد و فقط تعداد کمی از آنها درس می خوانند.
- دریافت مبالغ هنگفت و غیر واقعی از سوی مؤسسات
مشکل دیگری که درباره این شرکت ها وجود دارد، این است که آنها بیش از هزینه لازم از این دانشجویان پول دریافت می کنند به طور مثال شهریه 1200 دلاری را 1500 دلار اعلام می کنند و زمانی که دانشجو پس از گذشت چند ماه متوجه می شود تمام هزینه هایی که پرداخت کرده است اعم از هزینه ویزا، شهریه دانشگاه و خوابگاه بیش از آنچه بوده است که رقم واقعی می باشد طبیعتا ناراضی می شود. در بسیاری از موارد مشاهده می شود که مبالغی که دانشجو آن را یکجا پرداخت کرده، به دانشگاه حتی به صورت چندموعدی هم پرداخت نشده است.
- عدم توجه به کیفیت برخی مؤسسات آموزشی
در زمان شوروی سابق، در اوکراین و دیگر جمهوری ها مراکز پیش دانشگاهی وجود داشت که اساتید آن حداقل 20 سال سابقه کار با دانشجوی خارجی را داشتند و این مراکز تحت نظر دانشگاه مسکو بود. به طور مثال، اکنون نیز مرکزی به نام «تاراس شوچنکو» در کیف پایتخت اوکراین و تحت نظر دانشگاه سرخ کیف وجود دارد و دانشجویانی که در این مرکز پیش دانشگاهی، تحصیلات مقدماتی خود را می گذرانند زبان روسی را به خوبی فرا می گیرند.
اما پس از فروپاشی شوروی هر دانشگاهی، پیش دانشگاهی خاص خود را تأسیس کرده است که متاسفانه این مراکز فاقد سابقه کار کافی هستند. مؤسسات اعزام دانشجو نیز به این مساله کیفی مهم توجه نمی کنند زیرا آنها بیشتر منافع اقتصادی خودشان را در نظر دارند و آینده دانشجو برایشان مهم نیست.
- عدم تایید مدرک برخی دانشگاهها از سوی وزارت علوم ایران
مشکل عدم تایید مدرک تحصیلی از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران یکی از مشکلات تحصیل در این کشورهاست. این مشکل بیش از همه برای دانشجویان رشته های پزشکی و دندانپزشکی ملموس است.
حتی آنان که مدارکشان مورد تایید وزارت علوم قرار می گیرد باید دو مرحله آزمون علوم پایه و جامع را بگذرانند و پس از قبولی در آنها، دو سال و نیم دوره تکمیلی را در یکی از دانشگاه های ایران بگذرانند تا بتوانند نظام پزشکی خود را دریافت کنند.
پر واضح است که علاوه بر صرف هزینه و زمان در خارج از کشور هزینه و زمان دیگری نیز صرف این دوره تکمیلی می شود. مهمترین پیامد این مشکل این است که دانش‌آموختگان این دانشگاهها به بازار کار این کشورها روی می آورند و از برگشتن به ایران خودداری می کنند.
- عدم همنوایی بین دانشجویان ایرانی
یکی دیگر از مسائل مبتلابه دانشجویان ایرانی در این کشورها عدم همبستگی، اتحاد و اعتماد بین آنان است. متاسفانه ایرانیان مقیم این جمهوری‌ها از یکدیگر حمایت نمی کنند و همیشه تکرو هستند.
در بیشتر اوقات مشاهده شده است آنان حتی در زمینه درسی نیز از کمک به یکدیگر خودداری می کنند. مشکلات عدیده دانشجویان موجب می‌شود که سفارت جمهوری اسلامی ایران در این کشورها نیز نتواند به دانشجویان ایرانی به صورت جدی بپردازد. عبور گذرای سفارتخانه‌ها از مسائل و مشکلات دانشجویان باعث شده است آنان از حمایت و پشتوانه محروم بمانند.
- پیدایش مؤسسات خصوصی خرید مدرک
وجود برخی از شرکت های ایرانی که به طور خصوصی در رابطه با امور دانشجویان کار می‌کنند و در واقع از دانشجویان سوء استفاده کرده و آنان را تشویق به خرید مدرک و نمره می‌کنند باعث شده است که دانشجویان ایرانی انگیزه تحصیل واقعی را ازدست بدهند. زیرا می‌دانند که به جای تحمل مشکلات متعدد، راههای آسان‌تری برای اخذ مدرک هم وجود دارد.
اکنون در این جمهوری ها دانشجویان ایرانی در حدود سن 18 سالگی، تحصیلات عالیه خود را شروع می‌کنند و این در حالی است که بسیاری از دانشجویان پسر دوره سربازی را نگذرانده اند. این موضوع خود محملی برای سوء استفاده این شرکت های سوداگر می‌شود.
یکی دیگر از موارد شایع بین دانشجویان پسر ایرانی این است که آنان برای تامین بخشی از هزینه‌های تحصیل خود رو به اشتغال می‌آورند. گاه ساعت کار آنان در طول روز به 12 ساعت می‌رسد و طبیعی است که این مساله علاوه بر آنکه موجب غیبت از کلاس‌های درسی می‌شود حتی در صورت حضور دانشجو در کلاس نیز امکان استفاده از مطالب مطروحه را برای وی بسیار کاهش می‌دهد.
