شايد باورتان نشود ولي در حرم مطهر امام‌رضا(ع) آنقدر جاهاي ديدني وجود دارد كه مي‌توانيد براي ساعت‌هاي خالي بعد از زيارت، يك برنامه‌ريزي پر‌وپيمان گردشگري داشته باشيد. باور كنيد گوشه‌ها و زواياي زيادي از صحن‌ها، رواق‌ها و ايوان‌ها تا به حال از ديد عاشقان زيارت امام‌رضا(ع) پنهان مانده‌اند كه هر يك از آنها به تنهايي بسيار ارزشمند و خاطره‌انگيز است. خب، اگر با خواندن همين مقدمه كوتاه مشتاق شده‌ايد كه در زيارت بعدي حتما كمي هم در حرم بگرديد، مي‌توانيد اين صفحه را به‌عنوان يك راهنما پيش خودتان نگه داريد. ما سعي كرده‌ايم كه ديدني‌ترين نقاط حرم را برايتان معرفي كنيم.
قبور معروف حرم
اگر اهل زيارت قبور علما و بزرگان هستيد، مي‌توانيد بخشي از برنامه حرمگردي‌تان را به همين كار اختصاص دهيد. به هر حال زيارت قبور يك سنت اسلامي است و كلي بركات دارد. بزرگان و مشاهير مختلفي در رواق‌هاي حرم، صحن‌ها و بهشت ثامن‌الائمه(ع) دفن شده‌اند؛ از شيخ حسنعلي نخودكي بگيريد تا شيخ بهايي و حر عاملي. اما پيشنهاد ما مزار شيخ حسنعلي نخودكي و علامه محمدتقي جعفري است كه اولي درست كنار ضلع شمالي صحن انقلاب، ايوان عباسي و روبه‌روي گنبد گلدسته طلايي حرم قرار گرفته است و دومي در رواق دارالزهد در جنوب‌شرقي روضــه منوره.
كودكان در مهدالرضا (ع)
اگر كودك ۵ تا ۸ ساله داريد كه كمي دست و پايتان را براي زيارت مي‌بندد، مي‌توانيد روي خدمات مهدالرضا(ع) در حرم حساب كنيد. اين مكان براي شما جزو اماكن گردشگري حرم محسوب نمي‌شود ولي براي كودكان از هر جاي ديگري جذاب‌تر است. اين مهد، صبح‌ها از ساعت ۸ تا ۱۴ و عصرها از ساعت ۱۶ تا ۲۰ زمينه‌اي فراهم مي‌كند تا والدين با فراغ بال به زيارت بپردازند. كودكان در اين مهد از آموزش‌هاي ويژه‌اي بهره‌مند شده و ساعاتي سرشار از شادي و معنويت را در جوار امام‌رضا(ع) تجربه مي‌كنند. براي رفتن به اين مركز هم بايد به صحن جمهوري اسلامي برويد.
مدرسه هاي تاريخي
شايد تا به حال نمي‌دانستيد، اما در آستان مقدس رضوي، ۲مدرسه قديمي و تاريخي همچنان فعال هستند كه يكي به نام «مدرسه دودر» و ديگر به نام مدرسه «پريزاد» معروف است. ديدن بناي تاريخي و زيباي اين مدرسه‌ها براي زائران خالي از لطف نيست. مدرسه دو در جنوب‌غربي روضه و در شرق صحن جمهوري اسلامي قرار گرفته است. براساس نظريه‌هاي هنرمندان معماري اين بنا يكي از بي‌نظير‌ترين و كامل‌ترين نمونه‌هاي معماري قرن نهم به‌حساب مي‌آيد. مدرسه پريزاد هم در رواق دارالسياده در جنوب‌غربي حرم مطهر قابل بازديد است.
دارالقرآن رضوي
اگر با قرآن انس خاصي داريد و در حرم به‌دنبال مكاني خاص براي برنامه‌هاي قرآني مي‌گرديد، يكراست به صحن جمهوري اسلامي و دارالقرآن رضوي برويد. در اين مركز، هر روز برنامه‌ها ي مختلف قرآني اعم از كلاس‌هاي آموزشي، نشست‌هاي تدبر در آيه‌ها، محافل قرآني، مسابقات، جشنواره و... برگزار مي‌شود و زمينه انس زائران با قرآن كريم را فراهم مي‌كند. آنقدر برنامه‌ها در دارالقرآن متنوع است كه تقريبا براي همه گروه‌هاي سني، برنامه‌هايي هر روز برگزار مي‌شود. در اين دارالقرآن، واحد قرائت و حفظ، واحد تفسير و حديث و واحد سمعي و بصري به فعاليت مي‌پردازند.
كتابخانه هاي حرم
اگراهــــــل كتابخواني هستيد و دلتان مي‌خواهد كه اوقات بعد از زيارت را به مطالعه بپردازيد، خب سري به كتابخانه مركزي آستان بزنيد و مطمئن باشيد كه در يكي از غني‌ترين كتابخانه‌هاي كشور حضور يافته‌ايد. اين كتابخانه داراي بخش‌هاي مختلفي است؛ تالار جوانان و نوجوانان و كتابخانه‌هاي تخصصي قرآن و حديث، اقتصاد اسلامي، ادبيات، تالار سمعي و بصري و كتابخانه جامع الكترونيكي به غير از روزهاي تعطيل از ساعت ۷ تا ۱۹ پذيراي كتاب‌دوستان است. بخش محققان، ساعت‌هاي بيشتري فعاليت مي‌كند و از ساعت ۷ تا ۲۲ و در روزهاي تعطيل از ساعت ۸ تا ۱۹ خدمات‌رساني دارد.
ديدني هاي مسجد گوهرشاد
مسجدگوهرشاد يكي از مساجد تاريخي و زيباي حرم است اما اگر اين روزها قصد زيارت حضرت ثامن(ع) را داريد، نمي‌توانيد منبر زيباي صاحب‌الزمان(عج) و محراب تاريخي ايوان مقصوره مسجد گوهرشاد را ببينيد. مرمت اين مسجد از چند سال پيش آغاز شده و احتمالا به‌زودي تمام مي‌شود. اگر از نحوه ساخت منبر صاحب‌الزمان(عج) با خبر شويد حتما متعجب خواهيد شد چون براي ساخت اين منبر چوبي زيبا حتي از يك ميخ هم استفاده نشده است. يكي ديگر از ديدني‌هاي ديگر مسجد گوهرشاد، محراب ايوان مقصوره است كه در سراپايش مي‌توان سراغ از ده‌ها هنر اصيل ايراني گرفت.
ساعت هاي تاريخي
بعضي از وسايل داخل حرم مطهر هستند كه شايد بارها آنها را ديده‌ايم اما از تاريخچه و اهميت آنها خبر نداشته‌ايم. يكي از اين وسايل، ساعت‌هاي داخل صحن‌هاي حرم است. در حرم مطهر، ۲ ساعت تاريخي زيبا وجود دارد كه يكي در صحن جمهوري و ديگري در صحن انقلاب همچنان زمان را به زائران نشان مي‌دهند. ساعت موجود در صحن جمهوري، نخستين و قديمي‌ترين ساعت حرم مطهر به حساب مي‌آيد كه روي ايوان جنوبي نصب شده است. اين ساعت ساخت منچستر انگلستان در سال۱۸۹۳ ميلادي است. ساعت صحن انقلاب هم در سال ۱۳۳۳ شمسي از آلمان خريداري شده است.
گنجينه‌هاي ديدني حرم
اگر به زيارت رفتيد حتما سري به مجموعه موزه‌هاي آستان بزنيد
اگر تا به حال به گنجينه‌هاي موزه مركزي آستان قدس‌رضوي سري نزده‌ايد، حسابي ضرر كرده‌ايد و بازديد يكي از ديدني‌ترين موزه‌هاي كشور را با كلي چيزهاي ديدني و زيبا از دست داده‌ايد. اما هنوز هم دير نشده، در نخستين فرصتي كه پيش آمد و به زيارت امام‌رضا(ع) رفتيد وقت بگذاريد و يك سر هم به موزه آستان بزنيد. فقط يادتان باشد كه موزه قرآن و نفايس و هداياي مقام‌معظم رهبري، موزه تخصصي فرش و موزه مردم‌شناسي همه روزه از ساعت ۸ تا ۱۲:۳۰ به روي زائران باز هستند. پنجشنبه‌ها هم يك ساعت زودتر در اين موزه‌ها بسته مي‌شود. اما براي بازديد از موزه مركزي بيشتر فرصت داريد، چون اين موزه هر روز به غير از جمعه‌ها از ساعت ۸ تا ۲۱ ميزبان شماست. جمعه‌ها فقط تا ساعت ۱۳ فرصت امكان بازديد از موزه مركزي آستان قدس رضوي وجود دارد.
1- موزه قرآن و نفايس| مهم‌ترين ويژگي اين موزه اين است كه نخستين موزه قرآن جهان به‌حساب مي‌آيد كه در سال ۶۴ گشايش يافت. در حال حاضر اين موزه 3 تالار دارد و مجموعه‌اي از قرآن‌هاي خطي در آن به نمايش درآمده است.
2- موزه هداياي مقام‌معظم رهبري| اين موزه در همان طبقه همكف موزه قرآن و نفايس قرار دارد. اگر به تابلوهاي خط و تذهيب، نقاشي، تابلوفرش، تراش روي شيشه، معرق چوب و صدف، سوزن‌دوزي، قلم‌زني روي مس، انواع ظروف، ماكت‌ها، مدال‌ها و سكه‌هاي مختلف علاقه داريد به اين بخش سري بزنيد. اينها هدايايي هستند كه شخصيت‌هاي داخلي و بين‌المللي به رهبر معظم انقلاب داده‌اند و ايشان آنها را به آستان قدس اهدا كرده‌اند.
3- موزه تاريخ حرم رضوي| عكس‌هاي قديمي و تاريخي از حرم رضوي را ديده‌ايد؟ حرم مطهر مخصوصا در يك قرن اخير تغيير و تحولات زيادي كرده است. اگر گشتي در موزه تاريخ حرم رضوي بزنيد با مراحل رشد و توسعه شهر مشهد و نيز حوادثي كه طي قرون بر اماكن متبركه رضوي گذشته آشنا خواهيد شد.
4- موزه فرش| موزه فرش، يكي از غني‌ترين موزه‌هاي حرم است. براي رفتن به اين موزه بايد به ساختماني جنب موزه مركزي برويد. در اين موزه، فرش‌هاي نفيسي وجود دارد كه طي قرن‌هاي گذشته براي حرم مطهر بافته و اهدا شده‌اند. اگر به اين موزه ديدني رفتيد ديدن فرش «هفت شهر عشق» و فرش «معراج» را از دست ندهيد.
5- موزه تمبر، اسكناس و سكه| هزاران قطعه تمبر، هزاران برگ اسكناس و بيش از 50 هزار قطعه سكه، همان گنجينه گرانبهاي اين موزه هستند كه در مقابل ديدگان بازديدكنندگان قرار دارند. نكته جالب اين موزه هم اين است كه همه اين تمبر‌ها، اسكناس‌ها و سكه‌ها، هداياي تقديم شده به آستان قدس هستند.
6- موزه هنرهاي تجسمي| علاقه‌مندان به هنرهاي تجسمي هم در مجموعه موزه‌هاي آستان قدس رضوي، دست خالي نخواهند ماند. موزه هنرهاي تجسمي آستان هم جزو موزه‌هاي بي‌نظير كشور در اين زمينه است. اگر دنبال اثر ويژه‌اي در اين موزه هستيد سراغ ۴ نقاشي كمال‌الملك برويد.
7- موزه آبزيان| يكي از موزه‌هاي متفاوت آستان قدس رضوي، موزه آبزيان است. اين موزه شامل ۲ بخش نرمتنان و موجودات دريايي تاكسيدرمي شده مي‌شود. در بخش نرمتنان از مجموع 2826قطعه اهدايي «محمدسعيد فواد‌وهبه» يكي از شيعيان كشور سوريه، حدود 300قطعه به نمايش درآمده است.
8- موزه نجوم و ساعت| علاقه‌مندان به نجوم هم تماشاي اين موزه آستان قدس را از دست ندهند. بيشتر آثار موجود در اين بخش مربوط به نجوم است؛ يعني از مجموع ۱۰ ويترين موجود در اين موزه، ۸ ويترين به اين علم اختصاص يافته و فقط ۲ويترين به بخش ساعت اختصاص دارد.
9- موزه مدال| اگر دوست داريد كه مدال‌هاي ورزشي مختلف از المپيك تا مسابقات جهاني را در يك كلكسيون يكجا ببينيد حتما سري به موزه مدال آستان قدس‌رضوي بزنيد. نخستين مدال‌هايي كه در اين موزه به نمايش درآمد، مدال‌هاي جهان پهلوان‌تختي بود. ورزشكاران زيادي تا به حال مدال‌هاي جهاني و المپيكي خود را به آستان اهدا كرده‌اند.
10- موزه ظروف| موزه ظروف معمولا در همه شهرهاي ايران پيدا مي‌شود اما تفاوت موزه ظروف آستان قدس با موزه‌هاي ديگر در قدمت آثار به‌نمايش درآمده در آن است. سفال‌هاي مربوط به عصر آهن، يعني ۱۲۰۰ سال قبل از ميلاد مسيح را مي‌توانيد در اين موزه مشاهده كنيد.
11- موزه مردم‌شناسي| مهم‌ترين نكته درباره اين موزه اين است كه اين موزه در موزه مركزي قرار ندارد و در گوشه‌اي ديگر از حرم‌مطهر و در يك حمام قديمي بازسازي و مرمت شده قرار گرفته است. اين موزه در محل حمام مهدي قلي‌بيك كه بنايي قديمي و مربوط به دوران صفويه است برپا شده. اگر به اين موزه برويد، هم مي‌توانيد از آثار به نمايش درآمده در اين موزه ديدن كنيد و هم معماري زيباي يك حمام قديمي را ببينيد.
نظر شما