پیامدهای کاهش بهای نفت برای اقتصاد جهانی چیست؟

این در حالی است که کشورهای وارد کننده نفت خام از کاهش بهای این محصول در بازارهای جهانی سود خواهند برد.
به گزارش اسوشیتدپرس از نیویورک،‌ بهای نفت در بازارهای جهانی اکنون به 84 دلار در هر بشکه رسیده است که کاهشی معادل 37 دلار در هر بشکه را تجربه کرده است.

میزان مصرف نفت در کل جهان روزانه 91 میلیون بشکه است. این گفته به معنای آن است که کشورها و شرکتهای تولید کننده نفت هر روز چیزی حدود دو میلیارد و 800 میلیون دلار از درآمد خود را از دست داده‌اند. از سوی دیگر، مصرف کنندگان نفت خام، شرکت های کشتیرانی و شرکت های هواپیمایی از محل کاهش بهای نفت منافع سرشاری کسب کرده‌اند.

ادوارد چاو،‌ از پژوهشگران ارشد مرکز مطالعات راهبردی و بین المللی در واشنگتن،‌ می‌گوید: «مشکلی که وجود دارد این است که کشورهای مختلف به سطح مشخصی از درآمد عادت کنند و بعد بر اساس این سطح درآمدی به هزینه کردن مبادرت ورزند.» وی می افزاید: «این وضعیت شبیه وضعیتی است که در آن افراد یک منطقه با وزش بادهای شدید مواجه می شوند. این افراد در ابتدا با مشکل مواجه می شوند‌، اما هنگامی که این وضعیت به مدت طولانی ادامه یابد،‌ افراد به آن عادت خواهند کرد.»

بهای نفت در بازارهای جهانی در خلال چهار سال گذشته تقریبا ثابت بوده است و به طور میانگین حول و حوش 110 دلار در هر بشکه در نوسان بوده است. افزایش تولید نفت در امریکا،‌ کانادا،‌عراق و کشورهای دیگر باعث شد که کاهش تولید کشورهایی مانند ایران و لیبی جبران شود و در نتیجه،‌ بازار نفت با کمبود میزان عرضه مواجه نشد.

از سوی دیگر، ضعف و کاهش رشد اقتصاد جهانی نیز به کاهش میزان تقاضا برای نفت کمک کرده است. در حال حاضر،‌ تقاضای جهانی برای نفت کاهش یافته است‌، ولی تولید نفت در برخی کشورها،‌ به ویژه امریکا،‌ در حال افزایش است.

از سوی دیگر،‌ اقتصادهایی که بر مصرف نفت مبتنی هستند از این وضعیت سود می برند. برای مثال، در حال حاضر رانندگان در امریکا بنزین را به بهای کمتری خریداری می کنند.

به طور کلی،‌ کاهش بهای نفت در بازارهای جهانی برای کسانی که این محصول را خریداری می کنند خوشایند است، اما برای تولید کنندگان چندان خوشایند نیست. با این حال، باید به این نکته توجه داشت که کاهش بهای نفت می‌تواند تاثیرات بسیار پیچیده تری بر وضعیت اقتصادی کشورهای مختلف دنیا به همراه داشته باشد.

• کشورهای عمده صادر کننده نفت

کشورهای عضو سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) بیشترین تاثیرپذیری را از کاهش بهای نفت در بازارهای جهانی احساس خواهند کرد. دولت های روسیه،‌ ونزوئلا و عراق نیز که به شدت به درآمدهای نفتی وابسته و نیازمند هستند بیشترین آسیب پذیری را در این ارتباط دارند.

تولید نفت در روسیه و کشورهای عضو اوپک هزینه زیادی ندارد. به همین دلیل،‌ این کشورها با وجود کاهش بهای نفت در بازارهای جهانی همچنان از محل فروش نفت به قیمت کمتر نیز سود خواهند برد. با این حال، دولت های این کشورها بودجه خود را بر اساس پیش بینی های خود در خصوص بهای نفت (یعنی در حدود 100 دلار در هر بشکه) تدوین کرده‌اند.

روز سه شنبه گذشته، ولادیمیر پوتین،‌رئیس جمهور روسیه، اعلام کرد در صورتی که بهای نفت همچنان پایین باقی بماند، دولت روسیه مجبور شد در هزینه های خود تجدید نظر کند. کارشناسان مسائل مالی در روسیه می گویند دولت این کشور برای آن بتواند تراز بودجه خود را در سال آینده میلادی حفظ کند باید نفت را به قیمت هر بشکه 104 دلار بفروشد.

در ونزوئلا،‌ دولت برای اجرای برنامه ها و پروژه های مورد نظر خود در بخش های مختلف به شدت به درآمد حاصل از فروش نفت وابسته است.

در حال حاضر و در شرایطی که ونزوئلا به شدت به درامدهای نفتی نیازمند است،‌ میزان تولید و میزان درآمد نفتی این کشور کاهش یافته است. چند هفته پیش، شرکت «استراتفور گلوبال» در تحلیلی اعلام کرد ونزوئلا برای این که بتواند به تعهدات مالی خود عمل کند باید نفت را هر بشکه 110 دلار به فروش برساند.

هفته گذشته، وزیر امور خارجه ونزوئلا خواستار آن شد که کشورهای عضو اوپک نشست فوق العاده تشکیل دهند و در آن نشست در خصوص کاهش سقف تولید و حفظ قیمت در بالای 100 دلار در هر بشکه تصمیم گیری کنند.

بر اساس تحلیل صاحبنظران بازار نفت، احتمال دارد عربستان سعودی، که بزرگترین صادر کننده نفت در جهان و با نفوذترین عضو اوپک است، برای کاهش تولید نفت شتابی نداشته باشد. البته،‌باید توجه داشت که این کشور با فروش هر بشکه نفت به بهای 85 دلار احتمالا با کسری بودجه مواجه خواهد شد. میزان ذخایر ارزی عربستان سعودی در حال حاضر حدود 700 میلیارد دلار تخمین زده شده است. به همین دلیل،‌کارشناسان پیش بینی می کنند که این کشور بتواند به مدت بیشتری در برابر کاهش بهای نفت در بازارهای جهانی مقاومت کند.

از سوی دیگر، بعید نیست که عربستان سعودی مایل باشد که بهای نفت در بازارهای جهانی برای مدت طولانی تری پایین باقی بماند تا برخی شرکت های غربی که سرگرم تولید نفت در میدان های نفتی پرهزینه هستند انگیزه ای برای ادامه این کار نداشته باشند. عربستان احتمالا از خارج کردن این شرکت های غربی از میدان عرضه نفت خرسند خواهد بود.
اما کشوری مانند عراق خواستار آن خواهد بود که بهای نفت افزایش یابد. این کشور همچنین مایل است که تولید نفت خود را نیز بالا ببرد. مقامات عراقی در نظر دارند با افزایش درآمدهای نفتی این کشور در برابر شورشیان مخالف دولت مرکزی عراق مقاومت کنند. در شرایط کنونی، درآمدهای دولت عراق از محل صادرات نفت کاهش می یابد.

• آسیا

وضعیت در آسیا کاملا وارونه است. اکثر کشورهای آُسیایی جزو وارد کنندگان مهم نفت خام هستند و برخی از آنها نیز یارانه های سنگینی به سوخت تخصیص می دهند.

چین که دومین مصرف کننده بزرگ نفت خام در جهان است در مسیر تبدیل شدن به اولین وارد کننده نفت خام در جهان گام بر می دارد. هوانگ بینجی،‌ استاد دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه نفت چین، می گوید کاهش بهای نفت برای اقتصاد چین خوشایند خواهد بود. وی در عین حال تصریح می کند پایین بودن بهای نفت در دراز مدت نمی تواند چین را از پیامدهای کاهش رشد اقتصاد جهانی در امان نگاه دارد.

هند سه چهارم نفت مورد نیاز خود را وارد می کند و تحلیل گران می گویند کاهش بهای نفت می تواند دهلی نو را یاری دهد تا بخشی از کسری بودجه کنونی خود را جبران کند. سامیران چاکرابورتی،‌ از پژوهشگران بخش هند در بانک استاندارد چارتر،‌ نیز می گوید اگر بهای نفت خام در بازارهای جهانی به همین نحو پایین باقی بماند،‌ میزان یارانه ای که دولت هند در سال مالی جاری به بخش سوخت تخصیص می دهد به میزان دو میلیارد و پانصد میلیون دلار کاهش پیدا خواهد کرد.

ژاپن تقریبا تمام نفت مورد نیاز خود را از خارج وارد می کند. از سوی دیگر، به دنبال فاجعه هسته ای سال 2011 در راکتور فوکوشیما بهای انرژی در ژاپن افزایش یافته است‌، زیرا این کشور مجبور شده است برای تولید برق مورد نیاز مردم به واردات گسترده نفت مبادرت ورزد. کاهش بهای نفت در شرایط کنونی به سود دولت ژاپن است اما می تواند پیامدهای دیگری نیز به دنبال داشته باشد. کاهش بهای نفت می تواند به کاهش نرخ تورم در ژاپن بینجامد. این در حالی است که دولت شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن،‌ تلاش می کند در چارچوب راهبرد خود برای تسریع رشد اقتصادی در ژاپن نرخ تورم در این کشور را بالا ببرد.

• امریکای شمالی، امریکای جنوبی و اروپا

کاهش بهای نفت می تواند رشد سریع اقتصادی در کشورهایی مانند امریکا،‌ کانادا و برزیل را کاهش دهد،‌ زیرا تولید نفت در این کشورها بسیار پر هزینه تر است. سرمایه گذاران در بازار بورس و سرمایه در هفته های اخیر تمایلی به خرید سهام شرکت های نفتی از خود نشان نداده اند. در نتیجه،‌ بازارهای سهام در مناطق مختلف دنیا با کاهش ارزش شاخص های خود مواجه شده‌اند.

در شرایط کنونی،‌ مصرف کنندگان نفت در کشورهای مختلف دنیا از کاهش بهای این محصول سود می برند. در امریکا،‌ که هنوز بزرگترین مصرف کننده نفت خام در جهان است،‌ مصرف کنندگان هزینه کمتری را برای خرید سوخت و فرآورده های نفتی پرداخت می‌کنند.

همین مسئله در خصوص اروپا مصداق دارد. کریستین شولتز،‌ اقتصاددان ارشد در بانک برنبرک Berenberg Bank، می‌گوید ده درصد کاهش بهای نفت خام می تواند برونداد اقتصادی را به میزان یک دهم درصد افزایش یابد.

این اظهار نظر یک اظهار نظر بسیار معنادار است و می تواند برای کشورهای عضو اتحادیه اروپا قابل تامل باشد. در واقع، هیجده کشور عضو اتحادیه اروپا در خلال سه ماهه دوم سال میلادی کنونی هیچ رشدی را تجربه نکرده بود.