بیلان منفی آب در ۷۸درصد از دشت‌های کشور

 اين وضعيت بحراني به اظهارات غيركارشناسانه و ارائه راهكارهاي غيرعلمي دامن زده است؛ برداشت از آب‌هاي آهكي (كارستي) از عمق 2هزار متري، ازجمله راهكارهايي است كه در دستور كار وزارت نيرو قرار دارد؛ راهكاري كه جز كوير شدن دشت‌هاي كشور پيامد ديگري ندارد. مهندس منصور قطبي سرابي، يكي از كارشناسان پيشكسوت مهندسي آب در وزارت جهادكشاورزي در اين‌باره مي‌گويد: در سال88 ما سالانه 3 /63ميليارد مترمكعب آب از سفره‌هاي زيرزميني برداشت كرده‌ايم درحالي‌كه باتوجه به كسري 5 /7 ميليارد مترمكعبي آب سفره‌هاي زيرزميني در سال مذكور، بايد 8 /55ميليارد مترمكعب آب برداشت مي‌شد. اكنون اما ميزان اضافه برداشت آب از سفره‌هاي زيرزميني از 5 /7 ميليارد مترمكعب به 11ميليارد مترمكعب و برداشت سالانه از سفره‌هاي زيرزميني به 8 /66ميليارد مترمكعب رسيده است.

چاه‌هاي عميق؛ آفت سفره‌هاي زيرزميني

اين كارشناس با اشاره به اينكه چاه‌هاي عميق 300 تا 500متري طي 70سال گذشته، موجب بيلان منفي آب‌هاي زيرزميني در 78درصد از دشت‌هاي كشور شده است، تصريح مي‌كند: براي جلوگيري از كويري شدن دشت‌هاي كشور بايد تنها از سطح سفره‌هاي زيرزميني آب برداشت شود. اين در حالي است كه وزارت نيرو مي‌خواهد از آب‌هاي آهكي و از عمق 2هزار متري برداشت كند كه اين يك اشتباه جبران‌ناپذير است.

سرابي با تأكيد بر اينكه در هيچ شرايطي نبايد از آب چاه‌هاي عميق‌تر از30متر، به‌ويژه از آب‌هاي آهكي برداشت شود، مي‌گويد: اين كار در واقع برداشت از آب‌هايي است كه متعلق به نسل‌هاي آينده است.

وي در ادامه تأكيد مي‌كند: براي جلوگيري از بدتر شدن اوضاع منابع آب كشور ضروري است وزارت نيرو از كف‌شكني و احداث چاه‌هاي عميق جديد جلوگيري كند و در دشت‌هاي داراي بيلان منفي كه سطح آب‌هاي زيرزميني افت كرده است، با وضع مقررات و نظارت جدي، برداشت آب از چاه‌ها را به ميزان 30درصد تقليل دهد. علاوه بر اين، براي تأمين حقابه تالاب‌ها و رودخانه‌ها، 30درصد از آب تمامي سد‌ها را آزاد و آب‌شرب كلانشهرهاي كشور را بسته‌بندي و نيمه رايگان توزيع كند.

سرابي تصريح مي‌كند: احداث چاه‌هاي عميق از يك سو باعث خشك‌شدن چاه‌ها، چشمه‌ها، قنوات، رودخانه‌ها، درياچه‌ها، تالاب‌ها و سفره‌هاي زيرزميني آب مي‌شود و از سوي ديگر، موجب پيشروي آب‌هاي شور درياچه‌ها و شوره‌زارها به طرف سفره‌هاي زيرزميني آب شده و در نهايت دشت‌هاي كشور را تبديل به كوير مي‌كند.

اولويت اول، استفاده از قنات

وي با اعلام اينكه وضعيت موجود آب، ناشي از مديريت غلط منابع آبي طي سال‌هاي اخير است، يادآور مي‌شود: در كشور ما پيشينه 3هزار ساله قنات وجود دارد. طي همه اين ساليان طولاني نه كشاورزي مشكلي داشت و نه آب، زيرا همواره به نسبت افزايش تغذيه سفره‌هاي زيرزميني، آب برداشت شده اما در چند دهه اخير، خروجي آب از دشت‌هاي كشور بسيار بيشتر از ورودي آن بوده و در نتيجه با اين وضعيت بحراني مواجه شده‌ايم.به گفته سرابي، قنات‌ها، چاه‌هاي «نيمه‌عميق پايابي» و چاه‌هاي «نيمه‌عميق مخزني گالري‌دار» ضمن حفظ حقابه نسل‌هاي آينده، مانع كويري شدن دشت‌هاي كشور مي‌شود.

سرابي درباره مزاياي قنات مي‌گويد: قنات علاوه بر تأمين آب زراعي و شرب به‌طور اتوماتيك، موجبات اعمال مديريت يكپارچه منابع آب در دشت‌هاي رودخانه‌اي را فراهم مي‌كند به‌طوري كه در مواقع «ترسالي»، قنات‌ها پر آب و در مواقع خشكسالي كم آب مي‌شوند و بدين‌ترتيب همچون ترازويي هوشمند بيلان آب‌هاي زير‌زميني را تنظيم مي‌كند.

وي با تأكيد بر اينكه بايد از چاه‌هاي نيمه عميق گالري‌دار كه كاركردي شبيه قنات دارند براي مقابله با بحران كم‌آبي استفاده كرد، مي‌گويد: تا پيش از احداث چاه‌هاي عميق (سال‌هاي 1325 - 1324) استفاده از قنات‌ها همواره باعث تعادل بيلان آب‌هاي زيرزميني مي‌شد؛ بر اين اساس در مواردي كه امكان احياي قنات‌ها وجود دارد، بايد اين سازه‌هاي آبي احيا شوند در غير اين صورت، استفاده از چاه‌هاي نيمه‌عميق گالري‌دار به جاي چاه‌هاي‌عميق منطقي و عاقلانه است. به گفته سرابي، چاه‌هاي نيمه‌عميق گالري‌دار باعمق 6 تا30متر، مانند قنات مانع خشك شدن سفره‌هاي زيرزميني آب مي‌شوند.