4 طي اين مدت رويدادهاي فراواني رخ داده است كه مي‌تواند تصويري شفاف از بحران جاري در كشور به‌دست دهد و سناريوهاي سياسي و نظامي غرب را درقبال تحولات سوريه نشان دهد و چشم‌اندازي دست‌كم براي يك سال آينده پيش‌رويمان قرار دهد.
- چرخش خاموش تركيه
جو بايدن، معاون رئيس‌جمهور آمريكا اين روزها در آنكارا درباره بحران سوريه و پديده داعش در حال گفت‌وگوست. بايدن و احمد داوود اوغلو نخست‌وزير تركيه در نخستين روز مذاكرات، اعلام كردند كه اختلافاتشان درباره تعامل با داعش چندان عميق نيست.
اين اظهارنظر از آنجا ناشي مي‌شود كه مقام‌هاي آنكارا و واشنگتن درباره آموزش‌دهي 2هزار فرد مسلح موسوم به مخالفان ميانه‌رو در يك مقر آموزش‌دهي نظامي تركيه از ابتداي دسامبر آينده، توافق كرده‌اند. روزنامه حريت نوشته است كه در روزهاي گذشته مقام‌هايي نظامي از تركيه و آمريكا براي سومين بار متوالي به‌منظور بررسي روند مجهزسازي و آموزش‌دهي اين افراد مسلح ديدار و توافق كرده‌اند كه اين افراد به‌دست نظاميان آمريكايي در مركز آموزش نظامي هيروانلي در استان اسكي‌شهر در قلب آناتولي آموزش ببينند. اين توافق نشان از آن دارد كه آمريكا تا حدودي توانسته است موضع تركيه را تغيير دهد و سفر جو بايدن به تركيه هم نشانه‌اي از نهايي كردن اين توافق و تثبيت تغيير موضع تركيه است.
- سناريوهاي روسيه و واكنش عربستان
به موازات اين تحرك اما روسيه هم عقب نمانده است. روسيه در تلاش براي دور هم جمع كردن دولت و مخالفان سوريه در مسكوست تا از درون اين نشست‌ها، توافقي را حاصل كند كه برونداد آن، بقاي حاكميت سوريه و پيوستن مخالفان زير چتر نظام حاكم و در نتيجه پيشگيري از هرگونه تحرك آتي آمريكاست. در همين سياق هم روسيه درهفته‌هاي گذشته طرحي را به‌دست سوري‌ها فرستاد كه براساس آن، بشار اسد تا پايان تشكيل دولت انتقالي و برگزاري انتخابات پارلماني و رياست‌جمهوري و اصلاح ريشه‌اي قانون اساسي در سمت خود خواهد ماند.
روس‌ها مي‌دانند كه يكي از كنشگران اصلي كه نبايد آن را از صحنه دور داشت، عربستان است؛ عربستاني كه خود در ميانه 2قدرت استراتژيك گرفتار مانده است. نه آمريكا در برنامه هسته‌اي ايران براي آن حسابي باز كرده است و نه روسيه در كنشگري‌هاي منطقه‌اي‌اش چندان به آن بهايي مي‌دهد. اكنون كه شرايط منطقه‌اي دگرگون شده است، عربستان با روي باز از پيشنهاد روسيه براي سفر به مسكو و رايزني درباب سوريه استقبال مي‌كند، خاصه اينكه اكنون خود نيز به يكي از اهداف داعش دست‌كم در سطح رسانه‌اي بدل شده و خود يكي از اركان اصلي ائتلاف هوايي عليه داعش شده است. از اين رو، نمي‌توان سفر سعود الفيصل را بي‌ارتباط با طرحي دانست كه روسيه آن را درباره سوريه به‌دست داده است.
- واكنش سوريه
در لايه‌اي ديگر از اين ديدارها، وليد معلم وزير خارجه سوريه ايستاده كه در روزهاي آينده عازم روسيه مي‌شود تا درباره طرح پايان دادن به بحران وارد مذاكره شود. به‌نظر مي‌رسد سوريه چندان استقبالي از اين طرح نخواهد كرد هرچند كه آن را ناديده نخواهد گرفت. سوري‌ها به چند دليل شور و شوق فراواني به اين طرح نشان نمي‌دهند و در مقابل، اين بار از طرح سازمان‌ملل براي توقف جنگ در شمال كشور استقبال مي‌كنند. مقام‌هاي دمشق از يك سو شاهد اين مسئله‌اند كه نيروهايشان در شمال كشور بي‌وقفه در حال پيشروي‌اند، پس برقراري آشتي‌هاي محلي و بازگرداندن مخالفان مسلح به زير چتر حاكميت بدون نقش‌آفريني بين‌المللي به نفع آنان است و نقش محوري دمشق را در حل بحران گوشزد مي‌كند.
از سوي ديگر، سوري‌ها معتقدند كه احياي مخالفان از هم پاشيده‌اي كه اساسا نه حضوري ميداني و نه تريبوني سياسي و حتي رسانه‌اي دارند در شرايط حاضر كاري پسنديده نيست و همان به كه همچنان خموده و شكست خورده بمانند. اما اين واكنش به‌معناي نه گفتن به روسيه هم نيست. زيرا سوري‌ها فراموش نمي‌كنند كه طرح روسيه شكلي جرح و تعديل شده از نسخه ژنو يك است؛ نسخه‌اي كه آمريكا و مخالفان خارج‌نشين بر آن اصرار مي‌ورزند، برهمين اساس هم هست كه سوريه در حال حاضر هرچند با قاطعيت به طرح استفان دي ميتسورا فرستاده سازمان ملل به سوريه آري مي‌گويد اما در عين حال، به روس‌ها هم نه نمي‌گويد تا همچنان بر نقش تعيين‌كننده خود در رويدادهاي جاري درون كشور تأكيد كند .
- طرح سازمان ملل
در هفته‌هاي گذشته استفان دي ميتسورا فرستاده سازمان ملل به سوريه از طرحي سخن گفت كه در آن جنگ در مناطق شمالي كشور متوقف مي‌شود. براساس اين طرح، دوطرف درگير در استان حلب در شمال كشور جنگ را متوقف كرده تا نوعي آرامش در كشور حاصل شود و راه براي ورود به مذاكرات يا هرگونه توافق داخلي فراهم گردد. اين طرح با موافقت و استقبال سوريه همراه شد .
- پديده داعش و چشم‌انداز تحولات سوريه
تمام اين رويدادها و موضعگيري‌ها برايند ظهور داعش است؛ داعشي كه اگر نگوييم ساخته و پرداخته غربي‌هاست، دست‌كم خطاي آنهاست. غربي‌ها و در كنار آنها كشورهاي عربي با تزريق سلاح به گروه‌هاي مسلح و راديكال اميدوار بودند كه به نام دين، حاكميت سوريه را از درون از هم خواهند پاشيد اما اكنون داعش روند امور را به‌گونه‌اي تغيير داده كه سوريه در تحركات سياسي و ميداني دست بالا را دارد و حتي آمريكا هم پس از 4سال مطالبه براي كنار رفتن بشار اسد، به‌گونه‌اي غيرمستقيم به كمك آن شتافته است، هرچند كه از بوق و كرناي آمريكا صدايي ديگر شنيده مي‌شود.
بحران سوريه تا يك سال ديگر همچنان ادامه خواهد يافت اما نه نام و نشاني از داعش خواهد ماند و نه گروه‌هاي مسلحي به اندازه امروز در آن فعال خواهند ماند. آشتي‌هاي محلي و داخلي سوريه هم همچنان ادامه خواهد يافت و مخالفان بيشتري از خارج به سوريه بازخواهند گشت و چه‌بسا كه بايد منتظر ديدارهاي مقام‌هاي حاشيه خليج‌فارس با مقام‌هاي سوريه باشيم؛ مسئله‌اي كه در هفته‌هاي گذشته وزير خارجه سوريه هم از آن پرده برداشت و اعلام كرد كه قطري‌ها چنين پيشنهادي را مستقيما به دمشق داده‌اند.
نظر شما