يكي از آن مكان‌هايي كه همچنان اين آيين كهن اجرا مي‌شود، حسينيه نياوران است كه سال‌هاست محرم و صفر خود را با آيين تعزيه در هم آميخته است.
اين حسينيه 5شب، از شب اربعين تا شب وفات امام‌حسن‌عسكري(ع) ميزبان عزاداراني است كه به تماشاي تعزيه نشسته‌اند؛ حسينيه‌اي كه خود بر جاي پاي امام حسن عسكري(ع) بنا شده و قداست خود را از فرزند پيامبر گرفته است؛ حسينيه‌اي كه با حجره‌هاي كوچك و ستون‌هايي به بلنداي تاريخش همچنان ايستاده تا در سوگواري شهداي كربلا مراسم اربعين را به جاي آورد.
تاريخچه تكيه نياوران
تكيه نياوران دومين تكيه بزرگ تهران بعد از تكيه دولت است. اين تكيه در زمان قاجار ساخته شده كه البته در گذشته به شكل امروزي نبوده و به مرور زمان تغيير داشته است. در گذشته در زمين تكيه امروزي، خيمه به‌پا مي‌كردند و بعد از مراسم محرم و صفر چادر‌ها جمع مي‌شد اما مكان را به‌عنوان تكيه درنظر داشتند و با مرور زمان به جايگاهي رسيد كه خود ساختمان حسينيه را به پا كردند.
ستون‌ها بر دوش اهالي
دور تا دور حسينيه ۶ ستون دارد كه به‌عنوان ستون‌هاي اصلي و مركزي خود خيمه امام حسين(ع) به‌حساب مي‌آيد. بزرگان نياوران اين ستون‌ها را در زمان گذشته از محله‌هاي پايين تهران روي شانه‌هاي خود تا نياوران حمل كرده‌اند. اين حسينيه ابتدا به‌صورت چندين حجره و هر حجره مخصوص يك خاندان بود مانند خاندان كدخدا، خاندان جوزي، خاندان جبلي و... . هر كسي هم مناسب خواست خود داخل اين حجره را تزيين مي‌كرد اما به مرور زمان و با توجه به قدمت اين بنا هر ساله بخشي از آن را بازسازي كردند اما در ريشه اصلي ساختمان هيچ‌گونه تغييري ايجاد نشده است تا اينكه اين تكيه به شكل امروزي تغيير كرد.
حضور امام‌حسن‌عسكري(ع) در تكيه
دليل اهميت اين تكيه اين است كه نقل مي‌كنند در زمان امام حسن عسكري(ع) ايشان هنگام سفر به گرگان، از اين محل عبور كرده‌اند و به نماز ايستاد‌ه‌اند. به همين‌خاطر مردم از گذشته به اين محل اعتقاد داشتند. به مرور زمان محل به نماز ايستادن امام حسن عسكري(ع) به محل عزاداري عاشورا تبديل شد و مردم معتقد، اين محل را به پاس حضور امام ارج نهادند و گرامي داشتند.
تعزيه؛ آيين هميشگي حسينيه
در اين حسينيه از قديم تعزيه برپا مي‌شد و همواره بودند كساني كه به عشق عاشورا مراسم تعزيه را برپا سازند. در‌ماه صفر ۵ روز تعزيه‌خواني برپاست و اين تعزيه توسط خود اهالي محله نياوران و به سرپرستي آقاي فهيم‌نژاد انجام مي‌شود. از شب اربعين تا قبل از شهادت امام‌حسن(ع) هر شب اين مراسم در تكيه نياوران برگزار مي‌شود.
در اين حسينيه علامتي فولادي و طلاكوب وجود دارد كه مربوط به مرحوم محسن نياوراني بوده و او حدود ۸۰سال پيش اين علامت را وقف كرده است. علاوه بر اين علامت، ۶ علامت ديگر هم در حسينيه وجود دارد كه عموما وقف‌هاي اهالي محل است.
حجره شهدا در تكيه نياوران
نياوران ۳۲ شهيد دارد كه يكي از حجره‌هاي تكيه نياوران با نام اين شهدا مزين شده است و عكس‌هايي از اين شهدا در آنجا قرار دارد. اين حجره در اصل متعلق به حاج آقا غلام رضا فهيم‌نژاد است كه آن را وقف شهدا كرده است.
هنگام خواندن نقش شمر اشك مي‌ريزم
غلام رضا فهيم‌نژاد، شمر خوان تعزيه تكيه نياوران از آغاز فعاليت‌هاي خود مي‌گويد: «حدود ۱۱ سال است كه تعزيه مي‌خوانم و از ابتدا هم مخالف خوان بودم و هميشه نقش شمر را در تعزيه‌ها اجرا مي‌كردم. خيلي مواقع شده است كه موقع خواندن تعزيه به‌دليل نقشي كه داشتم بسيار اذيت شدم و نتوانستم گريه خود را كنترل كنم. وقتي به مني كه ۶۶ سال است نوكري حسين را مي‌كنم مي‌گويند در تعزيه سر حسين را از تنش جدا كن، چگونه بايد گريه نكنم؟ گاهي برايم غيرممكن مي‌شود».
مجوز شمرخواني مرا ابالفضل امضا كرد
وي مي‌گويد: بنده از اول هم در حسينيه نياوران فعال بودم و در اين حسينيه يك حجره براي بنده است. اين تعزيه خواندن‌ها برايم بسيار تأثير‌گذار است و همه زندگي‌ام را به سمت اهل‌بيت(ع) كشانده و هر چه دارم از همين اهل‌بيت است. مي‌توانم صراحتا بگويم تا زماني كه مجوز شمرخواني مرا ابالفضل امضا نكرد، نتوانستم شمرخوان شوم. روزي كه نقش شمر به من داده شد و به خانه بازگشتم، خانواده گفتند چرا شمر و من گفتم اين راه، راه ابالفضل است و درست مي‌شود و همان شب خواب ديدم و مجوز برايم صادر شد.
چشمانم شفا يافت
فهيم‌نژاد از معجزات زندگي خود مي‌گويد: زندگي من از زماني كه تغزيه خواني را آغاز كرده‌ام تغيير كرده است. معجزه را به چشم مي‌بينم و حس مي‌كنم. اوايل كه برگه‌هاي تعزيه را به من دادند، چشم‌ام نمي‌ديد. بايد خيلي درشت مي‌نوشتند و باز هم خواندن آن متن طولاني برايم سخت بود. روزي با گريه به ابالفضل گفتم كه يا ابالفضل، سني از من گذشته است. خود مي‌داني كه خواندن اين متن برايم سخت شده و نمي‌توانم متن را به‌راحتي ببينم. اين اتفاق 2حالت دارد. يا مي‌خواهي آبروي من را ببري يا مي‌خواهي آبروي من را بخري. شمر كه با عينك نمي‌شود. مگر مي‌توانم هنگام تعزيه عينك بزنم و برايت عزاداري كنم. فردا صبح ديدم همه را مي‌توانستم بخوانم و به راحتي هم مي‌توانستم بخوانم. براي من كه به‌خاطر آوردن يك شماره ساده تلفن سخت بود به‌گونه‌اي پيش رفت كه تمامي متن را به راحتي حفظ شدم. همه تعجب كردند و به خانواده گفتم اينها كار ابالفضل است.
جوانان ابالفضل را شناخته‌اند
وي در ادامه مي‌گويد: جوانان هم با ما مي‌خوانند و پا به پاي مسن‌تر‌ها در حسينيه كار مي‌كنند. وقتي عزيزان ما فوت مي‌كنند بعد از مدتي مي‌توان آرام شد و جاي خالي آنها را پر كرد اما بعد از هزار و 400 سال اين غم همچنان باقي است و نمي‌توان آن را از دل زدود. جوانان حتما از ائمه چيزي ديده‌اند كه همراه با ديگران صحنه عزاداري محرم و صفر را خالي نمي‌گذارند. بايد ديد اين خاندان چه دارد كه هزار و 400سال است كه همچنان اين داغ تازه مانده. حتما دلي شكسته و در اين ميان و همچنان داغ تازه مانده است.
او در پايان مي‌گويد: در اين سال‌ها كه تعزيه خوان بودم، چيزهاي زيادي به چشم ديده‌ام و خيلي مطالب هم ياد گرفته‌ام اما بزرگ‌ترين درسي كه تعزيه به من داده حقيقت، راستگويي و صداقت است. در تمامي اين سال‌هاي فعاليت خود، دريافته‌ام كه اگر راه راست را برويم هميشه حضرت ابالفضل كنارمان است و همراهيمان خواهد كرد. هيچ‌چيز بر‌تر و بهتر از راستي و حقيقت نيست.
فضاي حسينيه عشق است
علي اصغر شهنازي، كليددار تكيه نياوران هم از سال‌هاي حضورش در حسينيه مي‌گويد: از سال ۸۵ متصدي حسينيه نياوران زيرنظر هيأت امنا هستم و بسياري از روزهاي خود را در اين حسينيه مي‌گذرانم. شايد بهترين اتفاقي كه مي‌توانست برايم رخ دهد همين بود كه در جايي خدمت كنم كه هميشه نام ائمه در آن جاري است.
وي مي‌گويد: فضاي حسينيه عشق بخصوصي دارد و حال و هواي زندگي ما را تغيير داده است. حضورم در حسينيه همواره برايم با افتخار نوكري اهل‌بيت(ع) همراه است و تا توان دارم در اينجا خدمت خواهم كرد. جوانان در اينجا هستند.
زندگي با طعم مداحي
از ميان مردم محله شميران فرزند شهيدي را مي‌توان يافت كه سال‌هاست با ارادت خود نسبت به اهل‌بيت، در مراسم مختلف مداحي مي‌كند و با اشعار خود، هيئت‌هاي مذهبي را زنده نگه مي‌دارد. حاج حميد جبلي، مداح هميشگي حسينيه نياوران مي‌گويد: از كودكي قرائت قرآن را شروع كردم. پنجم دبستان به سمت مداحي رفتم و در سال۷۰ مداحي در زندگي‌ام رسميت بيشتري پيدا كرد و بعد از خدمت سربازي و در سال۷۳ بخصوص در منطقه نياوران و محله جماران مداحي را آغاز كردم. در امامزاده قاسم و چيذر و محله‌هاي مختلف شميرانات حضور داشتم. به‌عنوان قاري ممتاز كشوري در مقطع راهنمايي و دبيرستان معرفي شدم و با قرآن شروع كردم و در ادامه هم مداحي. افتخار دارم مداح اهل‌بيت هستم.
راه را نشانم دادند
حاج حميد جبلي مي‌گويد: اصل هر خانواده پدر و مادر هستند. به هر حال هر فرزندي بسته به خانواده خود رشد مي‌كند. اين راهي كه من انتخاب كرده‌ام به‌دليل تأثير‌گذاري پدر و مادر بر من و ديگر اعضاي خانواده است. تا به امروز اگر موفقيتي به‌دست آورده‌ايم و هر چه داريم از خانواده خود داريم. اميدوارم قابل اين لطف باشم.
اما فرزند حاج حميد نيز قدم در راه پدر گذاشته است؛ فرزندم محمدحسن نيز سال دوم دبيرستان است و قرائت قرآن و مداحي اهل‌بيت را آغاز كرده و سال گذشته هم مقام اول قرائت قرآن دبيرستان‌هاي شاهد منطقه يك را به‌دست آورده است.
شهيد عاشق اهل‌بيت
اين مداح اهل‌بيت از پدر خود مي‌گويد: پدرم شهيد حاج ماشاءالله جبلي متولد سال۱۳۲۰ بود. در طول جنگ حدود ۴ سال داوطلبانه در مناطق عملياتي جنگيد تا در نهايت در سال۱۳۶۷ و در عمليات مرصاد به درجه رفيع شهادت دست يافت. پدر من ميوه فروشي بسيار بزرگي در ميدان تجريش داشت. از امكانات مالي خوبي برخوردار بود و همه مردم مي‌گفتند چه شده است كه حاج ماشاءالله با وجود اين همه امكانات و رفاه، خانه را رها كرده و به جبهه رفته است. پدر من عاشق اهل‌بيت بود و هميشه بخشي از درآمد خود را در راه ائمه و جبهه جنگ خرج مي‌كرد. من هم به تبعيت از پدر خود همواره عشق اهل‌بيت(ع) را در دل خود داشته و خواهم داشت و در راه ائمه گام برمي‌دارم.
تأثير مداحي بر زندگي
حاج حميد جبلي از تأثير مداحي بر زندگي شخصي‌اش مي‌گويد: مداحي بر زندگي من تأثير گذاشته است و باعث شده زندگي اهل‌بيت را سرلوحه خود قراردهم و اين آموزه‌ها را به بچه‌هاي خود نيز انتقال دهم. مي‌گويد با خدا باش و پادشاهي كن، بي‌خدا باش و هر چه خواهي كن. اگر ما زلف را با خدا و اهل‌بيت گره زده باشيم مي‌بينيم چه چيزهايي بايد سرلوحه زندگي ما هستند و آن چيزي كه سرلوحه كار ما قرار دادند ادامه مي‌دهيم و جلو مي‌رويم. من هر چه دارم از بركت اهل‌بيت دارم و هيچ‌چيز به غيراز اين نيست.
همه‌‌چيز اهل‌بيت معجزه است
حاج حميد جبلي در پايان مي‌گويد: هر چيزي در دستگاه سيدالشهدا معجزه است. اگر به ما مدد ندهند من نمي‌توانم بگويم السلام عليك يا اباعبدالله. شده گاهي در مجالس آمده‌ام بگويم السلام عليك صدايم گرفته است. يه لحظه تفكر كرده‌ام و به‌خودم گفته‌ام فلاني مثلا مي‌خواسته‌اي روي دست فلان مداح بلند شوي؟ همان موقع صدا به من برگشت. اينها همه معجزه است و تا آنها نخواهند «ب» بسم‌الله را هم نمي‌توانيم بگوييم و هيچ كاري از ما بر نمي‌آيد.
روح انسان در عزاي تاريخ
بسياري از پژوهندگان اعتقاد بر اين دارند كه رسم عزاداري براي امام‌حسين(ع) از زمان آل‌بويه آغاز شد و دستور عزاداري و تعزيه‌خواني از زمان وي (معزالدوله احمدبن بويه) در سال 352 هجري شروع شد و در دوران صفويه تجلي يافت و در زمان ناصرالدين شاه(ناصريه) به اوج خود رسيد و عصر طلايي به خود گرفت. در ميهن اسلامي ما هم‌اكنون از شمالي‌ترين شهرهاي خراسان و آذربايجان تا جنوبي‌ترين شهرهاي سيستان و اهواز، از پهنه كوير تا حاشيه‌هاي زاگرس و البرز و از درياي خزر تا خليج فارس در مناسبت‌هاي مختلف تعزيه برگزار مي‌شود. در اين رهگذر روستاي ابراهيم‌آباد بوئين‌زهرا از استان قزوين به علت ارادت و علاقه مافوق تصوري كه به اهل‌بيت داشته و دارند در ماه‌هاي محرم كه هنگام ظهور دلبستگي‌ها و اهتزاز، پرچم عزا و اقامه عزاداري است در كنار عزاداري مفصل، مراسم تعزيه‌خواني را نيز از يك‌قرن‌و‌نيم پيش تاكنون اجرا مي‌كنند و در منطقه آوازه و شهره خاصي دارد، به طوري كه در يوم عاشورا از اطراف و اكناف و روستاهاي همجوار براي ديدن تعزيه به ابراهيم‌آباد سرازير مي‌شوند و قريب 50سال است رسالت آن بردوش حقير است؛ از كارگرداني، خواندن (شمر، ابن‌سعد، حارث، خولي، يزيد، سنان، حكيم ابن‌طفيل، حرمله، ابن‌زياد و محمدابن‌اشعث) گرفته تا نوشتن نسخه وخريد لباس با كمك و مساعدت مردم خير. شايان ذكر است زحمات، تعامل و همكاري هنرمنداني چون علي‌رئيسي‌درباني، حسين ابراهيمي، احمد .......، صفر خيرخواه، ابوالفضل قمري و محمد اصغرپور و ساير دوستان را هرگز نبايد ناديده گرفت و در هر چند سال جهت جذب جوانان و استعداديابي فراخواني انجام كه با علاقه‌مندي خاصي استقبال و حالت آكادمي به خود گرفته، نونهالان و جوانان با آموزش و فراگيري به قافله گروه كوثر وصل و هم‌اكنون حدود 30 نفر در گروه كوثر هنرنمايي مي‌كنند. به‌حق در ابراهيم‌آباد ضمن احياي تعزيه در امر شبيه‌خواني سرفصلي تازه گشوده شده است. در اين راستا كارهاي تحقيقاتي، پژوهشي، جمع‌آوري نسخه‌هاي قديمي و اصلاح و تدوين نسخه‌هاي تعزيه به شكلي تجديدنظر شده نسبت به قلم خوردگي‌ها و فرسودگي‌ها كه كار را براي خواندن سهل و راحت مي‌كند.
فعاليت در فضاي مجازي مانند راه‌اندازي وبلاگ و طرح پيام‌رساني عمومي توسط ياسر نيكخواه ...... و اين مجموعه تحت لواي عنايت ائمه هدي مخصوصا نظرات خاصه مفخر نسوان عالم صديقه كبري، مرضيه طاهره حضرت فاطمه‌زهرا(س) به فعاليت خود ادامه مي‌دهد. از اين رو انتخاب و گزينش نام زيباي كوثر براي تعزيه‌خوانان ابراهيم‌آباد بوئين‌زهرا منتهي به آن شد كه اين گروه با نام تعزيه‌خوانان كوثر بين اقشار مختلف مردم شناخته شود. اين گروه در سنوات گذشته ده‌ها مجلس را به اكران برده و دل‌هاي مريدان حسيني را نرم و ديدگانشان را اشكبار و فضايي موج از معنويت ايجاد كرده‌اند و آن خون‌هايي كه در ساحل رود بزرگي همچون شط فرات بر سرزمين كربلا در يوم عاشورا ريخت و بزرگ‌ترين ستيز و مبارزه حق و باطل و شكستن شمشيرها با خون‌هاي پاك و حركت شكوهمندانه تاريخ به صورت شبيه‌خواني بازگو كردند و به نمايش درآوردند و در سال جاري روز عاشورا مجلس شهادت حضرت امام‌حسين(ع) و عبدالله‌ابن حسن(ع) و علي‌اصغر(ع) را اجرا و 4 مجلس شهادت حضرت ابوالفضل (2بار) حضرت علي‌اكبر(ع) و حضرت زهرا(س) را در برنامه آتي تدوين كرده است تا در مناسبت‌هاي اربعين و بيست و هشتم صفر و تير سيم صفر در تهران و روستاي ابراهيم‌آباد اجرا كنند كه هنرمندان ذيل (كوثر) عهده‌دار نقش‌آفريني بوده و هستند.
اولياء: احمد مايائي- حسين ابراهيمي- صفر خيرخواه- امير اينانلو- ابوالفضل قمري- محمد اصغرپور- ميثم نيكخواه مايائي- مجتبي اينانلو- اصغر اينانلو- عبدالله رحيمي، محمدرضا اينانلو- علي رحماني- ابوالفضل اينانلو و ياسر اينانلو.
اشقياء: علي رئيسي دانايي- حسين نيكخواه مايائي- ياسر نيكخواه مايائي- علي اينانلو- حبيب‌الله شهبازي- نعمت‌الله اينانلو و علي عليرضايي.
نوازندگان: اصغر چرخي‌لو- مجتبي مايائي- فرشيد شهبازي- موسي اينانلو و عباس چرخي‌لو.
در خاتمه گروه كوثر ضمن قدرداني و غايت تشكر از اصحاب رسانه خصوصا روزنامه همشهري كه گام‌هاي بلندي در جهت اشاعه فرهنگ تعزيه و آشنايي مردم با تعزيه برداشته، توصيه به گروه‌هاي مختلف تعزيه‌خوانان در سرتاسر كشور اين است كه تعزيه‌خوانان حرفه‌اي كه روستاي قووجال- تكايا و فرهنگسراها در سطح بالا و كيفي اجرا مي‌كنند الگوبرداري كنند و بدون شك هنوز تعزيه در بخش‌هاي مختلف به ويژه نسخه‌ها- موسيقي نياز به بازنگري اساسي دارد. اين رسالت به دوش قدما، اهل فن، وزارت ارشاد، مركز هنرهاي نمايشي و حوزه‌هاي هنري شهرستان‌ها و خانه فرهنگ‌هاست تا وسيله ماندگاري تعزيه به نحو شايسته با شأن و شئون متناسب و شناخت جامعه نسبت به اين هنر مقدس و مفتح تعزيه فراهم آوردند.
والسلام علي عبادالله العالمين
ثناگوي همه سنگرنشيني فرهنگ و رساله حسين نيكخواه مايائي
نظر شما