صنعت لیزینگ به عنوان یک ابزار تامین مالی قدرتمند سال‌هاست که در کشورهای پیشرفته دنیا از جمله آلمان کاربردهای وسیع خود را به اثبات رسانده است.
این صنعت سابقه‌ای حدود 30ساله در ایران دارد، اما متاسفانه آن‌طور که از شواهد و قرائن بر می‌آید نتوانسته نقشی را که از یک ابزار تامین مالی در این سطح انتظار می‌رود در اقتصاد ملی ما بازی کند.
در حالی که سال‌ها نقش این صنعت به فراموشی سپرده شده بود و تعیین نرخ سود دستوری 14.15درصدی برای شرکت‌های دارای مجوز عملا آنها را از این بازار حذف کرد.
در یک سال اخیر شاهد توجه برخی دولتمردان به این صنعت هستیم که حتی بحث لیزینگ مسکن هم که یکی از سخت‌ترین شاخه‌ها برای فعالیت لیزینگی است، مطرح شده. نرخ سود تسهیلات لیزینگی به 22درصد افزیش یافته و لیزینگ‌های دارای مجوز بار دیگر فرصت عرض‌اندام پیدا کردهاند.
اما فضای آشفته سال‌های گذشته زمینه جولان برخی شرکت‌های غیرقانونی را با نام لیزينگ فراهم کرده و حالا بانک مرکزی و شرکت‌های لیزینگی با پدیده فعالیت شرکت‌های غیرمجاز برخورد کردهاند.
به عقیده کارشناسان این صنعت یکی از مهمترین ابزارهای مالی برای عبور از شرایط رکودی است، اما استفاده از این ابزار مالی کشور چشم‌انداز مشخصی ندارد.
فعالیت صنعت لیزینگ در کشور با تشكیل دو شركت لیزینگ ایران در سال 1354 و شركت لیزینگ صنعت و معدن در سال 1356 آغاز شد و در طول سال‌های گذشته به سبب تحولات اجتماعی، اقتصادی ایجادشده در ساختار كشور از رشد كندی برخوردار بوده است.
میزان تسهیلات اعطایی توسط شركت‌های لیزینگ دوگانه تا پایان سال 1362 رقمی معادل 396میلیون ریال بوده است كه این رقم در پایان سال 1371 به رقم 8.8میلیارد ریال رسيده بود.
در سال 1371 به دنبال تلاش وزیر صنایع و با پشتیبانی مقامات پولی و مالی بانك مركزی، اعتباراتی به منظور توسعه و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل كشور، از طریق واگذاری خودروهای كار توسط شركت‌های لیزینگ، در اختیار این شركت‌ها قرار گرفت كه تا حدودی حجم فعالیت این شركت‌ها را نسبت به سال‌هاي گذشته افزایش داد.
با وجود اين، صنعت لیزینگ کشور رشد شتابانی را شاهد نبوده و هنوز ضریب نفوذ آن در کشور حتی در مقایسه با کشورهای منطقه هم بسیار پایین است.
درصد سهم صنعت لیزینگ در مجموع حتی با در نظر گرفتن بخشی از فعالیت بانك‌ها به عنوان فعالیت لیزینگ، بسیار ناچیز است و علت این امر، علاوه بر عدم گسترش فرهنگ لیزینگ، می‌توان عدم همراهی و همكاری موسسات مالی و پولی كشور و بانك‌ها را با این شركت‌ها دانست.
بدون شك یكی از عوامل مهم نقش لیزینگ به عنوان یكی از شیوه‌های موثر در تخصیص منابع مالی كمیاب برای سرمایه‌گذاری مولد است، زیرا وجوه مصرفی از طریق لیزینگ به طور واقعی صرف تامین تجهیزات و ایجاد یا راه‌اندازی واحد اقتصادی یا به روش دیگر، موجب فعال شدن چرخه تولید واحد‌های اقتصادی و افزایش عرضه تولیدات است.
به عبارت دیگر، امروزه اعطای تسهیلات به روش لیزینگ مترادف با ازدیاد تولید كالا یا خدمات شناخته‌شده است. این مزیت ویژه صنعت لیزینگ موجب شده است كه شركت‌های لیزینگ از نقطه‌نظر مسائل مبتلا به موسسات اعتباری دیگر كه منابع مالی توسط وام‌گیرندگان در راه‌های غیرمولد و بورس‌بازی مصرف می‌شود، مصون باشند.
این امر یكی از مزایای بارز لیزینگ است. افزایش رقابت میان منابع مالی، ممانعت از فشارهای تورمی خصوصا در كشور‌های جهان سوم، افزایش تولید و ایجاد تعادل در موازنه پرداخت‌ها از طریق حمایت از صنایع داخلی و كمك به ایجاد اشتغال از طریق فراهم کردن شرایط كار از جمله کارویژه‌هایی است که برای صنعت لیزینگ به طور کلی می‌توان برشمرد.
همه این کارکردها در شرایط فعلی به‌شدت در اقتصاد کشور موردنیاز است اما متاسفانه از این ابزار تامین مالی در جهت استفاده بهینه از منابع مالی استفاده نشده است.
- نظام پولی توسعه‌نیافته
یکی از دلایل مهمی که می‌توان برای عدم توسعه‌یافتگی صنعت لیزینگ در ایران برشمرد این است که نظام‌ها و ابزارهای پولی و بانکی ما از توسعه شایسته برخوردار نیستند؛ از جمله قوانین و صنایع بانکداری، بیمه، بورس، لیزینگ. به طوری که قدمت «عدم تحول» در آنها به بیش از 30 تا 50 سال بر می‌گردد!
همچنین در شرایطی که تنوع خدمات بانکی در جهان بالغ بر 200 نوع است، خدمات بانکی کشور ما از هفت يا هشت نوع تجاوز نمی‌کند!
همچنين در حالی که مالیه جهانی نسبت به خلق ده‌ها نوع اوراق قرضه (bonds) به عنوان مشتقه‌های مالی اقدام کرده، در کشور ما تنها یک نوع آن کاربرد دارد! و در حالی که طی 10 سال گذشته کشورهای اسلامی و حتی غیر‌اسلامی!
بیش از 14 نوع صکوک و ابزارهایی چون استصناع، مرابحه، خرید دین و... را بهره‌برداری می‌کنند و از مشتقه‌هایی چون آپشن‌ها، فیوچرزها و... در قالب اسلامی بهره می‌جویند.
ابزارهای پولی و بانکی ما (در بازار پول) و همچنین ابزارهای مالی (در بازار سرمایه) بسیار محدود و در نتیجه تعاملات پولی و مالی از گردش کافی، انعطاف‌پذیری، سهولت و سرعت لازم برخوردار نیست و خلأهای قانونی و عملیاتی مانع گسترش این تعاملات و بازارهاست.
- اهمیت لیزینگ
صنعت لیزینگ پس از سیستم بانکی در جهان دارای بالاترین گردش پولی است. به طوری که حجم این بازار بزرگ در سال‌های اخیر از مرز 760بیلیون دلار بالاتر رفته!
اما این صنعت در کشور ما به صورت توسعه‌نیافته و نابالغ به فعالیت ادامه می‌دهد. بر اساس گزارش سالنامه جهانی لیزینگ (wly) که همه‌ساله توسط موسسه پولی Euromoney انتشار می‌یابد.
حجم سالانه عملیات جهانی لیزینگ در سال 2013 بیش از یک‌تریلیون دلار برآورد شده و این در حالی است که حجم فعالیت لیزینگ در ایران در این بازه زمانی صرفا معادل 1.4میلیون دلار است. همچنین در شرایطی که میانگین جهانی سهم عملیات لیزینگ از تولید ناخالص داخلی (GDP)، بین 1.5 تا 2درصد است، این نسبت در ایران برابر با 0.4درصد است.
به کمک موسسه بین‌المللی مالی (IFC) وابسته به بانک جهانی، دانش فنی
(knowhow) صنعت لیزینگ در کشورهایی چون اکوادور، قزاقستان، نیجریه، عمان، بحرین، عربستان، پرو، سریلانکا، بنگلادش و حتی مالدیو، مالتا و موروکو و ... انتقال یافته و به صورت نظام‌مند و سیستماتیک طراحی و پیاده‌سازی شده است.
درکنار آن در سال‌های اخیر سازوکار جدیدی از لیزینگ، تحت عنوان لیزینگ اسلامی از طریق انتشار «صکوک‌الاجاره» در بازارهای پولی، منطقه خاورمیانه، قاره آفریقا، آسیا و اروپا! در سطحی وسیع مورد اجرا گذاشته شده است.
به علاوه تنوع ابزارهای لیزینگ از «لیزینگ مالی» گرفته تا «لیزینگ عملیاتی»، «لیزینگ اهرمی»، «لیزینگ سندیکایی»، «لیزینگ کمک فروش»، «لیزینگ مرز‌گذر» و ده‌ها نوع دیگر، گستره جهانی را در‌نور‌دیده است. اما در کشور شاهد تلاش چندانی در زمینه گسترش این صنعت نیستیم.
- مزایای صنعت لیزینگ
صنعت لیزینگ می‌تواند خلأ قانون عملیات بانکی بدون ربا را در مورد «تامین مالی خرد» و نیز «تامین مالی مصرف‌کنندگان» پر کند. دستاوردی که دکتر «محمد یونس»، برنده جایزه نوبل در «گرامین بانک» بنگلادش معروف به «بانک فقرا» به همراه آورد یا نمونه دیگری از لیزینگ به نام Network پاکستان که 24درصد پرتفوی آن به صنایع کوچک و روستایی و 17درصد برای اشتغالزایی زنان اختصاص دارد.
همچنین موسسات لیزینگی چون «پرو موجر» در بولیوی یا «سلفینا» در تانزانیا و... که برای بنگاه‌ها و کسب‌وکارهای کوچک و متوسط (SME) تامین مالی می‌کنند.
صنعت لیزینگ به عنوان حلقه مفقوده «صنعت» و «مصرف» می‌تواند به عنوان پل تدارکاتی، «عرضه»، «تقاضا» و «پول» را به هم پیوند دهد.
این ابزار مالی می‌تواند از طریق بالا بردن «قدرت خرید مصرف‌کنندگان» موجب «تحریک تقاضا» و در نتیجه «تحرک تولید و عرضه» شده و به روان‌سازی دادوستد کمک کند.
یکی از مزایای لیزینگ، «سیستم خودنظارتی» است که برخلاف ابزارهای بانکی، امکان صوری بودن معاملات و سوء‌استفاده از منابع را از بین می‌برد.
همچنین لیزینگ به دلیل «خود وثیقه‌ای بودن» موجب تسهیل در فرایند اعتباری و رضایت گیرندگان تسهیلات می‌شود. لیزینگ، عقدی 100درصد اسلامی و غیرربوی است و می‌تواند در قالب انواع «صکوک الاجاره‌ها» کاربرد داشته باشد.
لیزینگ «غیرتورمی» است زیرا به هیچ عنوان پول در اختیار گیرنده تسهیلات قرار نمی‌گیرد. لیزینگ برخلاف بوروکراسی حاکم بر نظام بانکی، دارای سرعت عمل در فرایند و انعطاف‌پذیری در عمل است.
با وجود اين، همان‌طور که اشاره شد هنوز هیچ چشم‌انداز قابل اعتنایی از توسعه این صنعت در کشور دیده نمی‌شود.
منبع:همشهري اقتصاد
نظر شما