به گزارش ایسنا، هفتمین جشنواره‌ی هنرهای تجسمی فجر در حالی 14 بهمن‌ماه کار خود را در موسسه‌ی فرهنگی - هنری «صبا» آغاز می‌کند که به‌نظر می‌رسد، برگزاری این دوره از جشنواره علاوه بر تأخیر چند ماهه در انتخاب دبیر آن، تفاوت‌های دیگری نیز با دوره‌های پیش دارد.
جشنواره‌ی هنرهای تجسمی فجر برخلاف جشنواره‌ی دیگر شاخه‌های هنری (سینما، تئاتر و موسیقی) که به‌مناسبت سالگرد پیروزی انقلاب با عنوان «فجر» برگزار می‌شوند، عمری چندان طولانی ندارد و فقط شش دوره از آن برگزار شده است. این عمر کوتاه و نداشتن سابقه، معمولا از سوی مدیران و مسوولان به‌عنوان مشکلی پیش روی افزایش کیفیت برگزاری جشنواره‌ای در شاخته‌های متعدد هنرهای تجسمی مطرح شده است.
- جشنواره‌ای که غیررقابتی شد
امسال جشنواره‌ی هنرهای تجسمی فجر، برای نخستین‌بار به‌صورت غیررقابتی برگزار می‌شود. پیش از این، جشنواره‌ی هنرهای تجسمی فجر در دو بخش رقابتی و غیررقابتی برگزار می‌شد و آثار متفاوتی در هر دو بخش توسط داوران انتخاب و به‌نمایش گذاشته می‌شدند. سال گذشته، در بخش رقابتی جشنواره، آثاری در رشته‌های نقاشی، خوشنویسی، نگارگری، سرامیک هنری، مجسمه‌سازی، پوستر، کاریکاتور، عکاسی و تصویرسازی، انتخاب و به‌نمایش گذاشته شده بودند.
البته همین ویژگی «رقابتی بودن» جشنواره در دوره‌های قبل، یکی از دلایل همراه نشدن موزه‌ی هنرهای معاصر، به‌عنوان مهم‌ترین مرکز هنری پایتخت، به‌شکل مستقیم با جشنواره‌ی تجسمی فجر عنوان شده بود.
احسان آقایی - سرپرست سابق موزه‌ی هنرهای معاصر - درباره‌ی دلیل این همراه نشدن، اظهار کرده بود: سبک و سیاق برگزاری نمایشگاه‌های جشنواره‌ی تجسمی فجر با عیار نمایشگاه‌های این موزه، متفاوت است. ویژگی مهم جشنواره‌ها و دوسالانه‌ها «رقابتی بودن» آن‌ها است. نکته‌ی قابل توجه نیز این است که عیار کارهای رقابتی با کارهایی که در موزه‌ها به‌نمایش گذاشته می‌شوند، متفاوت است. در هیچ جای دنیا جشنواره‌ها و دوسالانه‌ها را در موزه‌ها برگزار نمی‌کنند. اگر هم نمایشگاهی برای موزه در نظر گرفته شده، حالت غیررقابتی داشته و شامل آثاری به‌صورت سفارشی و از اساتید بزرگ بوده است.
او همچنین گفته بود: برگزاری نمایشگاه‌های جشنواره‌ی فجر به این شکل در موزه، با کلیت فعالیت هنری موزه همسو نیست. بنابراین تصمیم بر این شد که با برگزاری یک نمایشگاه مستقل از آثار هنرمندان انقلابی، در کنار جشنواره باشیم.
البته با وجود غیررقابتی شدن جشنواره‌ی تجسمی فجر در سال 93، باز هم موزه‌ی هنرهای معاصر میزبان آثار این جشنواره نیست و موسسه‌ی فرهنگی - هنری صبا مثل سال گذشته برای برپایی برنامه‌ها و نمایشگاه‌های جشنواره انتخاب شده است.
- هنرمندان با جشنواره تجسمی فجر آشتی می‌کنند؟
از همان آغاز برگزاری جشنواره‌ی هنرهای تجسمی فجر، هنرمندان پیشکسوت و صاحب‌نام رشته‌های مختلف نقدهایی را بر نحوه‌ی برگزاری این رویداد هنری وارد می‌کردند. آن‌ها بر لزوم بازنگری در کیفیت و شرایط برگزاری جشنواره تأکید داشتند و اعمال تغییرات در این زمینه‌ها را بستری برای آشتی هنرمندان بزرگ با جشنواره عنوان می‌کردند.
مصطفی اسداللهی - هنرمند پیشکسوت رشته‌ی گرافیک - سال گذشته در آستانه‌ی برگزاری ششمین دوره‌ی جشنواره‌ی تجسمی فجر در گفت‌وگو با ایسنا گفته بود: شرایط برگزاری جشنواره‌ی هنرهای تجسمی فجر باید به‌گونه‌ای باشد که هنرمندان بزرگ را با این رویداد آشتی بدهد و آن‌ها را به حضور در آن، دلگرم کند. مهم‌ترین مسأله، تغییر دیدگاه در حوزه‌ی هنرهای تجسمی است. متأسفانه هنرهای تجسمی با وجود اهمیت زیادی که دارد، در حاشیه قرار گرفته است.
این هنرمند همچنین اظهار کرده بود: کوچک انگاشتن و بی‌توجهی به هنرهای تجسمی به صلاح خانواده‌ی هنری کشور نیست. اگر بتوانیم به هر کدام از گرایش‌های تجسمی به‌صورت تخصصی بپردازیم و دوباره بینال‌ها را فعال کنیم، بار این موضوع را می‌توانند به دوش بکشند. مجموعه هنرهای تجسمی آنقدر وسعت زیادی دارد که یک جشنواره‌ای به این شکل، جوابگوی تخصصی تمام گرایش‌ها نیست. یکی از مشکلات اصلی ما در چند سال اخیر، جفای زیادی است که به هنرهای تجسمی شده است.
غلامحسین امیرخانی - هنرمند خوشنویس - نیز از هنرمندانی بود که سال گذشته نظر خود را درباره‌ی برگزاری جشنواره فجر گفته بود: جشنواره‌ی هنرهای تجسمی فجر به‌عنوان یک رویداد سالانه که فقط در مرکز کشور برگزار می‌شود، جوابگوی هنرمندان و تعدد رشته‌های تجسمی نیست. باید شرایطی فراهم شود تا هنرمندان بتوانند برای فعالیت هنری، محدود به برگزاری این رویداد نشوند.
او همچنین اظهار کرده بود: برگزاری جشنواره به‌صورت سالانه نمی‌تواند جوابگوی تعدد رشته‌های تجسمی باشد. این‌گونه رویدادها باید به‌صورت دوره‌ای و چندماه یک‌بار برگزار شوند. تعدد رشته‌های هنری در کشور ما که در غنای فرهنگی و هنری ایران ریشه دارد، ما را در موقعیت برجسته‌ای نسبت به کشورهای دیگر قرار داده است. برای تحقق این اهداف باید کسانی که در رأس تصمیم‌گیری‌ها و مدیریت کلان کشور هستند، در جریان ابعاد مختلف این موضوع قرار گیرند تا تصمیم درست را بگیرند.
- حرف‌های مدیران هنری محقق شده است؟
مدیران هنری در دور جدید از همان آغاز ورودشان، به لزوم تغییر نگرش در برگزاری جشنواره‌های هنری اشاره می‌کردند. علی مرادخانی - معاون هنری وزیر ارشاد - یکی از کسانی بود که تقریبا در تمام سخنرانی‌ها و مصاحبه‌هایی که در رابطه با هنرهای تجسمی داشت، به این موضوع اشاره می‌کرد که دولت جدید در نظر دارد، نگاه تازه‌ای به برگزاری جشنواره‌های هنری داشته باشد و دوسالانه‌ها و جشنواره‌ها را به انجمن‌های تخصصی و بخش‌های خصوصی واگذار کند و دولت فقط به‌عنوان حامی در کنار آن‌ها حضور خواهد داشت.
مرادخانی در افتتاحیه‌ی ششمین دوره‌ی جشنواره‌ی هنرهای تجسمی فجر در بهمن‌ماه سال 92 به مشکلات اجرایی این رویداد هنری اشاره کرد و گفت: متأسفانه در سال‌های اخیر به هنرهای تجسمی بی‌توجهی شده است. امیدوارم در آینده با حضور پرشور هنرمندان جوان و همچنین همکاری مسوولان و متولیان این مشکلات و موانع از بین برود.
معاون هنری وزیر ارشاد همچنین افزود: متأسفانه در دهه‌های اخیر، شاهد ناتوانی‌هایی در این بخش بوده‌ایم که امیدوارم با حضور پرانگیزه‌ی اساتید و جوانان هنرمند، جبران مافات کنیم. مجموعه‌ی وزارت ارشاد شرایط را فراهم می‌کند و مطمئنم مشکلات مالی مانعی برای این امر نخواهد بود، چون هنر چیزی است که خودش، خودش را حرکت می‌دهد.
- این تأخیرهای چند ماهه برای چیست؟
یکی دیگر از تفاوت‌های این دوره از جشنواره، تأخیر در برنامه‌ریزی‌ها، اطلاع‌رسانی‌ها و انتخاب دبیر جشنواره است؛ سال گذشته «عباس میرهاشمی» چند ماه پیش از آغاز جشنواره به‌عنوان دبیر آن معرفی شد. او مدتی پیش از برگزاری جشنواره، از سمتش استعفا و دلیل آن را حفظ حرمت هنر و هنرمندان اعلام کرد.
او در این‌باره گفت: نگرانی من این بود که با این دخالت‌ها، محدودیت‌ها و ناهماهنگی‌ها، حرمت هنر، هنرمند و آثار هنری از بین برود. برای حفظ همین حرمت، تصمیم گرفتم کناره‌گیری کنم تا بیش از این به برنامه‌های جشنواره آسیب نرسد. مشکل ما قطعا کیفیت برگزاری جشنواره بوده است، چون ما هنوز به بحث بودجه وارد نشده بودیم.
البته میرهاشمی پس از جلسه‌ای که با علی مرادخانی داشت، استعفای خود را پس گرفت و در نشست خبری جشنواره حضور پیدا کرد و به پرسش‌های خبرنگاران پاسخ داد. این نشست 25 آذرماه سال گذشته و حدود 5 / 1 ماه پیش از آغاز جشنواره‌ی تجسمی فجر با حضور خبرنگاران رسانه‌های مختلف برگزار و در همین نشست از پوستر رسمی این رویداد هنری نیز رونمایی شد.
اما امسال شرایط به‌گونه‌ی دیگری است؛ حکم مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی برای «مجتبی آقایی» به‌عنوان دبیر هفتمین جشنواره‌ی هنرهای تجسمی فجر، 29 دی‌ماه اعلام شد و در حالی که کمتر از 10 روز به افتتاح جشنواره باقی مانده، هنوز نشستی خبری با هدف تشریح برنامه‌های جشنواره برای رسانه‌ها برگزار نشده، پوستری هم به‌صورت رسمی برای جشنواره‌ای که نام «هنرهای تجسمی» را با خود یدک می‌کشد و هنرمندان زیرمجموعه‌ی آن برای دیگر جشنواره‌ها پوستر طراحی کرده‌اند، رونمایی نشده است.
نظر شما