بيش از 40سال است كه مردم و دولت‌ها 2ارديبهشت ماه، روز زمين پاك را گرامي مي‌دارند. اين مراسم باعث مي‌شود توجه ما به زمين بيشتر جلب شود؛ سياره‌اي كه 5ميليارد سال عمر دارد، اما تنها در150سال اخير انسان با انقلاب صنعتي و رشد نيازهايش و تمايل روزافزون به بهره‌كشي بي‌حد و اندازه از منابع طبيعي، به سرعت در حال تخريب اين كره خاكي است.
در اين بين مسئوليت عمده تخريب بر عهده توليدات صنعتي انسان است؛ توليداتي صنعتي كه در سطح كلان، منابع زمين را استثمار مي‌كنند و سپس به‌صورت فرآورده‌هايي ناخوانده دوباره به دامان زمين بازمي‌گردند. مواد آلاينده مي‌توانند حاصل سوزاندن حامل‌هاي انرژي و يا توليداتي باشند كه پس از مصرف بلااستفاده شده‌اند.
- طبيعت و عوارض تكامل علم
سير تكامل دانش بشر به‌نحوي است كه گاهي اصول و قواعد علمي وضع‌شده توسط خودش را هم نقض مي‌كند. غافل از اينكه اين تناقضات علمي بعضا باعث وارد آمدن زيان‌هاي جبران ناپذيري به طبيعت مي‌شود. يكي از مصاديق بارز اين تناقضات، مصرف بي‌رويه كود و سموم شيميايي در كشاورزي است كه تقريباً در تمام كشورهاي جهان، تخريب زيست‌بوم‌ها را به همراه داشته است، درحالي‌كه تا چند دهه پيش براي مصرف هر چه بيشتر آن، يارانه پرداخت مي‌شد، ولي اينك براي كاهش مصرف آن جايزه و يارانه پرداخت مي‌شود.
اقدامات زيانبار بشر در نظام طبيعت تنها از روي عدم‌آگاهي و دانش نيست بلكه بسياري از ضرر و زيان‌هايي كه به طبيعت وارد مي‌شود تنها براي كسب منفعت و سود بيشتر است. ازجمله زيانبارترين نتايج اقدامات مخاطره‌آميز انسان‌ها در طول سال‌هاي اخير، بحث تغيير اقليم بوده است. بيش از 3دهه است كه موضوع تغيير اقليم در سطح جهاني مطرح شده و بررسي تأثير تغييرات آب و هوايي و روند تدريجي گرم شدن زمين بر استراتژي توسعه در حوزه‌هاي مختلف، بيش از پيش دركانون توجه دولتمردان و مراجع علمي قرار گرفته است.
از منابع آب و حوزه انرژي گرفته تا كشاورزي، منابع غذايي، بهداشت، جنگل‌ها و رويدادهاي طبيعي نظير سيل و طوفان مي‌توانند از تغييرات آب و هوايي تأثير بپذيرند. از اين‌رو ضروري است كه براي جلوگيري از افزايش آسيب‌هاي ناشي از تغيير اقليم خصوصا براي نسل‌هاي آينده، هر چه زودتر برنامه‌ريزي شود. طبيعتي كه ظرف مدتي كوتاه دچار آسيب‌هاي شديدي شده، مدت زمان زيادي را براي بازيابي و احيا نياز دارد.
سرمايه‌هاي محيط‌زيست بايد به‌عنوان يك ثروت درنظر گرفته شوند و ارزش آنها به همراه ارزش سرمايه‌هاي انساني مورد توجه قرار گيرد. براي حفظ اين ثروت اقداماتي در سال‌هاي اخير انجام گرفته كه محوري‌ترين آنها توجه همه جانبه به توسعه پايدار است.
- توسعه پايدار و حفاظت از محيط‌زيست
توسعه پايدار به‌معناي بهره‌برداري از محيط‌زيست است كه با تضمين بقاي زمين همراه است. ابعاد مختلف بحران محيط‌زيست كه امروزه افكار جهاني را تحت‌تأثير قرار داده، حاصل دخالت نابجاي انسان در نظم حكيمانه موجود در نظام محيط‌زيست است. در توسعه پايدار برنامه‌هايي بايد مورد پذيرش قرار گيرند كه از نظر زماني براي نسل‌هاي كنوني و آينده بشر، از نظر مكاني براي مناطق با امكانات طبيعي و مناطق فاقد امكانات طبيعي و از نظر اجتماعي براي تمام گروه‌هاي اجتماعي، متعادل باشد و نسل آينده پرداخت‌كننده هزينه زندگي نسل فعلي نباشد.
بشر به اين حقيقت پي برده است كه منابع زيست‌محيطي موجود در زمين با توجه به جمعيت جهان محدود است و هرگونه اسراف در مصرف آنها مي‌تواند محدوديت انسان‌هاي ديگر را به همراه داشته باشد. بهره‌وري يكي از سنن الهي در دين اسلام است و اسراف و تبذير از مذموم‌ترين اعمال به شمار مي‌روند. هرگونه رفتار اسراف‌گونه درباره محيط‌زيست، با اصول ارزشي دين در تضاد است و بايد از آن پرهيز كرد.
- توجه به آموزه‌هاي ديني در حفظ محيط‌زيست
برهم زدن نظام طبيعت و زمين با استفاده بيش از حد و اسراف گونه از منابع آن به‌عنوان اقدامي خلاف عقل و دين شناخته مي‌شود. از سوي ديگر، در دين اسلام قانون لاضرر (لاضرر و لا ضرار في الاسلام) وجود دارد كه طبق آن ضرر و زيان زدن به شخص يا اشخاص ديگر به هيچ وجه روا نيست و پيامبر اسلام ـ صلي‌الله عليه وآله وسلم ـ به‌شدت آن را نهي فرموده است. امروزه آلودگي محيط‌زيست مصداق بارز ضرر وارد كردن به سلامت افراد جامعه به شمار مي‌آيد. هيچ قانون و نگهباني نمي‌تواند افراد را به احترام گذاردن به محيط‌زيست مجبور كند. احترام به محيط‌زيست، نتيجه آموزش تعاليم ديني در اين‌باره است؛ پس از اين آموزش‌ها، بايد بيشتر بهره گرفت.
- توجه به نسل‌هاي آينده
آيا عادلانه است كساني كه امروزه زندگي مي‌كنند منابع و فرصت‌هاي اقتصادي را تصاحب كنند و با كسب منافع آنها، مخارج آنها را به نسل‌هاي بعدي واگذار كنند؟ هر شخصي امانتدار منابعي است كه نسل‌هاي آينده بشر بدان نياز دارد و نه‌تنها در برابر كساني كه در حال حاضر در پناه آنها زندگي مي‌كنند، بلكه در برابر همه بشريت و براي هميشه متعهد است. نسل امروز بايد اين ايده را در ذهن بپروراند كه نسل‌هاي آينده نسبت به اعمال، رفتار و فعاليت‌هاي نابخردانه ما آسيب پذيرند. بنابراين، نسل امروز، ملزم به فراهم‌سازي زمينه مساعد براي استقرار نظام پويا و كارآمد بوده تا نسل آينده كه فرزندان نسل امروزند از مواهب طبيعي بهره‌مند شده، بر تداوم اين كار به نسل‌هاي بعد صحه گذارند. بدين صورت تعهدات و مسئوليت‌هاي اخلاقي زنجيره‌وار از زمان حال تا آينده دور ادامه مي‌يابند.
عدم‌دانش و آگاهي كافي مردم از محيط‌زيست و الزامات حفاظت از آن به‌عنوان يكي از عوامل مؤثر در آلودگي محيط‌زيست به شمار مي‌آيد. توجه به حفظ محيط‌زيست عموما در تعارض با اهداف اقتصادي زودگذر انسان است، براي همين سازمان‌هاي مسئول بايد با استفاده از رسانه‌هاي جمعي و ابزارهاي اطلاع‌رساني موجود، در جهت ارتقاي دانش مردم در زمينه حفظ زمين و مبارزه با تخريب آن تمام تلاش خود را انجام دهند.
منظور از مطالب فوق آن نيست كه به عقب برگرديم و فناوري‌ها و ابزارهاي صنعتي را كنار بگذاريم؛ بلكه هشدار مي‌دهيم كه مبادا وسيله را جايگزين هدف كنيم. اقتصاد، فيزيك و فناوري براي زندگي لازم است؛ اما ما براي آنها زندگي نمي‌كنيم. در حقيقت انسان مانند باغبان، بايد چنان هشيارانه عمل كند كه به جاي تباه ساختن كيفيت محيط زندگي خود، آن را غني و سرشار سازد.
- رئيس كميسيون انرژي مجلس
نظر شما