مراکز نظرسنجی؛ بازندگان انتخابات عمومی بریتانیا

از خیابان های مرکزی لندن که عبور می کنی افرادی را می یبینی که جلیقه های مخصوص مراکز نظر سنجی را پوشیده اند و با لطایف الحیل رهگذان را برای چند دقیقه ای با پرسش های خود احاطه کرده اند. گفته می شود در تاریخ معاصر بریتانیا این نظر سنجی ها تنها یک روز و آن هم موقع بمباران لندن در جنگ جهانی متوقف شده است. به رغم گسترش تکنولوژی های ارتباطی که انجام نظر سنجی ها را آسان تر و کم هزینه تر کرده است ، مراکز افکار سنجی بریتانیا ترجیح می دهند این روش سنتی نظر سنجی یعنی رودررو با مردم ( Face to Face ) را کماکان ادامه دهند و آن را فدای شیوه های جدید، جذاب و البته ارزان نسازند. در واقع آنها می خواهند با بهره گیری از روش های سنتی در کنار شیوه های مدرن ، میزان اطمینان از این نظر سنجی ها را افزایش دهند. با این همه، اختلاف نتایج نظر سنجی های انتخابات عمومی بریتانیا با نتایج رسمی آن در 7 می سال جاری ( 17 اردیبهشت سال 1394) بسیاری را شگفت زده کرد تا آنجا که این رخداد، مراکز مهم نظرسنجی را با علامت سوالی جدی روبرو ساخته است.

با اعلام نتایج انتخابات عمومی بریتانیا و فروکش کردن تب و تاب مبارزات انتخاباتی که در هفته های گذشته تمام مناطق این جزیره را در برگرفته بود به نظر می رسد اکنون می توان تا حدودی به مهمترین ویژگی های این تحول مهم در عرصۀ سیاسی و اجتماعی بریتانیا اشاره کرد. هدف آن است تا از این طریق تصویری روشنتری از آنچه رخ داده است ارائه کرد. بر این اساس یکی از ویژگی های مهم این انتخابات، عملکرد ضعیف مراکز نظرسنجی بود زیرا آنچه که اتفاق افتاد از فاصلۀ عمیقی حکایت می کرد که میان پیش بینی این مراکز با نتايج حاصله از صندوق های رای وجود داشت. از این رو به نظر می رسد یکی از مهمترین بازندگان انتخابات اخیر بریتانیا را باید مراکز نظرسنجی و در راس آنها مرکز معتبر نظر سنجی " یوگاو" ( YouGov) به حساب آورد.

در مورد مراکز نظرسنجی در بریتانیا نمی توان این نکته را نادیده گرفت که این مراکز بویژه در مورد انتخابات، دارای پیشینه‌ای دیرینه‌اند. آنها از پیجیده ترین روش های سنتی و مدرن استفاده می کنند تا میزان خطای خود را به حداقل کاهش دهند. بنابراین وقتی بی بی سی تا یک روز قبل از انتخابات اعلام می کند که حاصل جمع نتایج مراکز نظرسنجی یعنی "نظرسنجی نظرسنجی‌ها " (Pool of pools) از رقابت شانه به شانه دو حزب اصلی یعنی حزب محافظه کار با 34 درصد و کارگر نیز با 33 درصد حکایت می کند دیگر تردیدی باقی نمی گذارد که بریتانیا مجددا" باید خود را برای مجلسی " معلق " ( Hun Parliament ) و در نتیجه دولتی ائتلافی آماده کند.

طرفه آنکه مرکز نظرسنجی " یوگاو " حتی از این هم فراتر می رود و سهمی مساوی یعنی 34 درصد در مقابل 34 درصد را برای دو حزب محافظه کار و کارگر پیش بینی می کند.

با این همه همانگونه که گفته شد برای نخستین بار نتایج رسمی انتخابات نشان داد شکاف عمیقی میان این نظرسنجی ها با نتایجی نهایی که از صندوق های رای بیرون آمد وجود دارد. براساس نتایج رسمی انتخابات ، حزب محافظه کار و حزب کارگر به ترتیب 331 یعنی 36.9 درصد و حزب کارگر 232 یعنی 30.4 درصد از کرسی های پارلمان را به خود اختصاص دادند یعنی حزب محافظه کار که پیش بینی می شد از حزب کارگر برای تشکیل دولت ائتلافی حتی شانس کمتری داشته باشد توانست 99 کرسی بیشتر از حزب کارگر در مجلس عوام به خود اختصاص دهد و بدون ائتلاف با حزب دیگری پس از 18 سال مجددا" در ساختمان شماره 10 خیابان دا و نينگ استريت لندن دولتی کاملا" محافظه کار را تشکیل دهد.

اگر چه پس از انتخابات برخی کوشیده اند تا این خطای آشکا را توجیه کنند و دلیل آن را عمدتا" به سیستم انتخابات پارلمانی بریتانیا که مبتنی بر اکثریت نسبی است نسبت دهند ولی نباید فراموش کرد که انتخابات اخیر ، اولین انتخاباتی نبوده است که بر اساس سیستم اکثریت نسبی برگزار شده است. بنابراین طبیعی است که مراکز نظر سنجی در مورد این سیستم از آگاهی لازم برخوردارند و ابزارهای نظرسنجی خود را نیز دقیقا" بر اساس آن انتخاب می کنند. در حقیقت آنها نمی توانند این فاکتور مهم را در سنجش رای شرکت کنندگان درنظر نگیرند. شاید بدلیل همین واقعیت ها است که شورای مراکز نظرسنجی بریتانیا (The British Polling Council ) تحقیقات خود را برای یافتن دلایل خطای جدی نظرسنجی های انتخاباتی آغاز کرده است. این تحقیقات مستقل زیر نظر پروفسور " پاتریک استرجس " ( Patrick Sturgis ) مدیر مرکز ملی تحقیقات اقتصادی و اجتماعی برای روش های پژوهشی آغاز شده است.

البته نباید فراموش کرد اینگونه نظر سنجی ها که با ضریب خطای بالای انجام می شوند علاوه بر اینکه باعث گمراه شدن افکار عمومی می گردند از سوی دیگر تبلیغات انتخاباتی احزاب را نیز تحت تاثیر قرار می دهند. برای نمونه وقتی این نظر سنجی ها نشان دادند تشکیل دولت جدید بریتانیا تنها با ائتلاف دو حزب کارگر انگلیس و حزب ملی اسکاتلند امکان پذیر است حزب کارگر نتوانست بسیاری از رای دهندگان انگلیسی را متقاعد کند که حزبش بدلیل مخاطرات احتمالی به ائتلاف با استقلال طلبان اسکاتلندی تن نخواهد داد. علاوه بر این شماری از روزنامه ها و نشریات بریتانیا تا روز قبل از انتخابات مملو از مقالاتی بودند که موضوع دولت ائتلافی احتمالی را بررسی می کردند ؛ ائتلافی که یک پایۀ اصلی آن حزب کارگر بود. البته محور تحلیل تعداد زیادی از نویسندگان این نشریات بدیهی به نظر می رسید زیرا آنها تحلیل خود را بر اساس داده های مراکز معتبر نظرسنجی استوار ساخته بودند.

نکتۀ دیگری که در این میان با اهمیت تلقی می شود آن است که روزنامۀ سان (SUN Newspaper) از روزنامه های پرتیراژ گروه نشریات " روپرت مرداک " ( Rupert Murdoch) در آستانۀ برگزاری انتخابات در یک سیاست غیر معمول در شمال بریتانیا ( اسکاتلند ) از حزب ملی اسکاتلند و در جنوب جزیره ( انگلند) از حزب محافظه کار حمایت کرد. سوالی که در این زمینه مطرح می شود آن است که دست اندرکاران این روزنامۀ جنجالی چگونه و از چه شیوه ای توانسته بودند برخلاف مراکز معتبر نظرسنجی بریتانیا به ارزیابی دقیق تری نسبت به گرایش رای دهندگان مناطق مختلف این کشور دست پیدا کنند؟ به نظر نمی رسد به راحتی بتوان گرایش روزنامۀ " سان " را به سمت احزاب پیروز انتخابات یعنی محافظه کار و استقلال اسکاتلند تصادفی قلمداد کرد آنهم نشریه ای که صاحب آن همواره با احزاب پیروز انتخابات بریتانیا دارای روابطی آشکار و پنهان است. و گرایش سیاسی آن بر عرصۀ سیاسی بریتانیا تاثیر گذار است.

اعتبار مراکز نظرسنجی در بریتانیا تا آنجا مهم است که بسیاری از برنامه ها و پروژه های خرد و کلان در این کشور ، بدون انجام یک نظر سنجی امکان عملی پیدا نمی کنند. بسیاری از سیاستمداران کهنه کار انگلیسی اعتبار سیاسی خود را با این نظر سنجی ها گره زده اند. برای نمونه "پدی اشتون " ( Paddy Ashdown ) رهبر اسبق حزب لیبرال دموکرات بریتانیا در یک برنامۀ زنده تلویزیونی در شب انتخابات اعلام کرد که اگر نتیجۀ رسمی انتخابات برخلاف پیش بینی های مراکز نظر سنجی باشد او کلاه خود را خواهد خورد. حالا می توان تصور کرد که اشتباه نظرسنجی ها در انتخابات عمومی بریتانیا می تواند چه پیامدهای در پی داشته باشد. شاید به این دلیل است که شورای مراکز نظر سنجی بریتانیا درصدد برآمده است که تحقیقاتی جامعی را برای یافتن علت این اشتباه جدی آغاز کند. احتمال دارد نتایج این تحقیقات "پدی اشتون " را متقاعد کند که او دیگر به راحتی بر سر خوردن کلاه خود شرطبندی نکند.