اگر چه بسياري از گياهان اقتصادي و جانوران اهلي از دير‌باز به مناطق مختلف دنيا برده شده است، ولي ورود گونه‌هاي زيستي وحشي به مناطق ديگر چالش‌ها و خسارات زيادي به دنيا وارد مي‌كند. به‌دليل خسارت‌هايي كه گونه‌هاي وارداتي ايجاد مي‌كند قوانين بسيار سختگيرانه براي ورود و خروج ژرم پلاسم (نمونه زنده) در بسياري از نقاط دنيا وجود دارد. مثلا در استراليا حتي استفاده از كفش كتاني براي مسافراني كه از خارج به آن كشور وارد مي‌شوند ممنوع است چون خطر اين وجود دارد كه بذري ناخواسته با كفش مسافر به آن كشور منتقل شود. كنوانسيون‌هاي بين‌المللي مانند «كنوانسيون كنترل و مديريت آب توازن و رسوبات كشتي‌ها» به‌دليل جلوگيري از انتقال گونه‌هاي دريايي در سال 2004مصوب شد تا كشتي‌ها نتوانند با خالي كردن آب توازن از نقطه‌اي به نقطه ديگر گونه‌هاي دريايي را منتقل كنند.علاوه بر اين، كنوانسيون تنوع زيستي برنامه جدي براي ممانعت از انتقال گونه‌هاي مهاجم به كشورهاي ديگر دارد. ايران هر دو كنوانسيون را امضا كرده و موظف به رعايت مفاد آن است.
در كشور ما ورود گونه‌هاي زيستي خسارت‌هاي زيادي به تنوع زيستي كشور وارد كرده است. براي نمونه ورود گونه شانه‌دار دريايي به درياي مازندران و سرخس آزولا به تالاب‌هاي شمال و همچنين گونه سمر يا كهور آمريكايي به جنوب ازجمله فجايع بزرگي هستند كه خسارت‌هاي آنها به كشور ما هم از نظر اقتصادي و هم از نظر تنوع زيستي بسيار بالاست. براي نمونه ماهي كيلكا به‌دليل ورود شانه‌دار دريايي به‌شدت كاهش يافت و سرخس آزولا هم به تنوع گونه‌هاي گياهي آبزي و هم به ماهي‌هاي تالاب‌هاي شمال بسيار خسارت وارد كرد. اما اخيرا زمزمه ورود گونه‌هاي خارجي گونه‌هاي شور‌پسند به ايران مطرح شده است. با توجه به آنكه يكي از طرح‌هاي مصوب هيأت وزيران براي احياي درياچه اروميه كشت گونه‌هاي ساليكورنيا است (رديف 78طرح‌هاي مصوب احياي درياچه اروميه)، اين نگراني وجود دارد كه مجريان اين طرح با ورود گونه‌هاي خارجي ذخاير ژنتيك كشور را تهديد كنند.
اين نگارنده نزديك 3 دهه است كه جنس ساليكورنيا در ايران و كشورهاي مجاور را مطالعه مي‌كند. اتفاقا در 2 هفته گذشته در همايش بين‌المللي گياهان راسته ميخكيان كه در برلين برگزار شده بود شركت داشتم و به همراه دانشجويان آخرين نتايج تحقيقات اين گياهان در آنجا ارائه شد. براساس مطالعات دقيق ميداني طي 3 دهه و مطالعات مولكولي و كشت گلخانه‌اي 8گونه ساليكورنيا در ايران به‌صورت بومي رشد مي‌كنند. اين تعداد حدود 40درصد تنوع گونه‌هاي اين جنس در جهان با 20گونه است. حداقل 2 گونه آنها در آذربايجان غربي و شرقي و اطراف درياچه اروميه به فراواني وجود دارند. بديهي است كه ورود بذر هرگونه ديگري با منشأ خارجي به‌خصوص از اروپا و آمريكا تهديد جدي براي ذخاير ژنتيك كشور محسوب مي‌شود.
انتظار ما از مديران آن است كه از علم و دانشي كه براي آن هزينه‌هاي مادي و انساني زيادي صرف شده است بهره گيرند. طبيعت رنجيده ايران توان آزمون و خطاي بيشتر را ندارد. زماني ما به آنهايي كه سد‌سازي مي‌كردند بارها گفتيم كه ايران توان تحمل اين همه سد را ندارد. ولي ما را متهم به احساسي بودن مي‌كردند. حال كه منابع آبي كشور رو به اتمام است وزير نيرو اعتراف مي‌كند كه لازم است پروژه‌هاي سد‌سازي متوقف شود. اگر در آن زمان به اين توصيه‌ها توجه مي‌شد صدها ميليارد تومان از منابع مالي كشور هدر نمي‌رفت و آبخوان‌ها، تالاب‌ها و درياچه‌هاي ما خالي نمي‌شد و شهرهاي ما هم بدين‌شكل نا‌موزون رشد نمي‌كرد. اينجا هم به دوستان خودمان - كه اتفاقا چون نگارنده هم سواد دانشگاهي دارد و هم دست بر تحقيق و مقاله - توصيه مي‌كنم كه به اين تذكرات توجه جدي كنند. اين سرزمين رنجور بيش از اين توان تحمل داروي غلط را ندارد.
نظر شما