واکاوی فلسفۀ عزاداری امام حسین (ع) از نظر آیت‌الله مکارم‌ شیرازی

به گزارش ایسنا، در آستانه فرا رسیدن ایام سوگواری و عزاداری حضرت ابا عبدالله الحسین (علیه‌السلام)، لزوم واکاوی چیستی فلسفه برپایی مراسم عزا در مصائب حضرت سید الشهدا (علیه‌السلام) بیش از پیش احساس می­‌شود، از این رو در این نگاشته مهمترین مولّفه­‌های کلیدی در این مسأله با بهره­‌گیری از اندیشه‌های آیت‌الله مکارم‌ شیرازی ارائه می­‌شود.

• تأکید روایات در برپایی مجلس عزاداری امام حسین (علیه‌السلام)

به یقین تأکید و توصیه‏‌ای که در روایات نسبت به برپا نمودن مجالس عزا و گریه بر مصائب امام حسین علیه‌السلام وارد شده است، نسبت به هیچ یک از امامان معصوم علیهم‌السلام حتّی وجود مقدّس پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وارد نشده است. گویا در این مسئله سرّی نهفته است که ائمّه اطهار علیهم السلام این‌همه آن را مورد تأکید و سفارش قرار داده‏‌اند.⁽¹⁾

• حفظ مکتب اهل بیت علیهم‌السلام‏

در تبیین چیستی تأکیدات بی شائبه ائمۀ معصومین (علیهم‌السلام) به لزوم برپایی عزاداری امام حسین (علیه‌السلام) باید گفت: به اعتراف دوست و دشمن، مجالس عزای امام حسین علیه‌السلام عامل فوق‌العاده نیرومندی برای بیداری مردم است و راه و رسمی است که آن حضرت آن را به پیروان خود آموخته تا ضامن تداوم و بقای اسلام باشد.⁽²⁾

همچنین اهمّيت برپایی این مجالس و رمز تأکید ائمّه اطهار علیهم‌السلام بر حفظ آن، آنگاه روشن‏‌تر می‌شود که ملاحظه کنیم شیعیان در عصر صدور این روایات به شدّت در انزوا به سر می‌بردند و تحت فشارهای گوناگون حکومت امویان و عبّاسیان چنان گرفتار بودند که قدرت بر انجام کوچک­‌ترین فعاليت و حرکت سیاسی و اجتماعی نداشتند و چیزی نمانده بود که به کلّی منقرض شوند ولی مجالس عزای امام حسین علیه‌السلام آنان را نجات داد و در پناه آن، تشکّل و انسجام تازه‏‌ای یافتند و به صورت قدرتی چشمگیر در صحنه جامعه اسلامی ظاهر شده و باقی ماندند.⁽³⁾

به همین دلیل، برپایی این مجالس در روایات به عنوان «احیای امر اهل‏‌بیت علیهم السلام» تعبیر شده است. امام صادق علیه‌السلام در مورد این گونه مجالس فرمودند: «إِنَّ تِلْکَ الْمَجالِسَ أُحِبُّها فَأَحْیُوا أمْرَنا؛ این گونه مجالس (شما) را دوست دارم، از این طریق مکتب ما را زنده بدارید!».^{(4) و (5)}

• وحدت امت اسلامی

بی شک تأکید ائمّه اطهار علیهم‌السلام به ضرورت برگزاری مراسم عزاداری حسینی علیه‌السلام، بر مبنای «وحدت مردم» استوار است، به گونه‏‌ای که امروزه در ایّام شهادتش میلیون‌ها انسان با اختلاف طبقات و نژاد و مذهب در هر کوی و برزن به عزاداری آن حضرت بپاخاسته و گرد بیرق حسینی اجتماع می‌کنند.

هر ملّتی برای بقا و موفقيت خویش محتاج به عامل وحدت و اجتماع است. بدون شک بهترین عامل وحدت پیروان اهل بیت علیهم‌السلام که با کمترین زحمت و کمترین هزینه می‌تواند توده‏‌های میلیونی را حول یک محور جمع کند، همین مراسم عزاداری حسینی است.⁽⁶⁾

• احیاء اهداف امام حسین (علیه‎السلام) در ظلم‌ستیزی

بدیهی است از جمله اهداف و عوامل برپایی عزاداری، زنده نگه‏‌ داشتن تاریخ امام حسین علیه‌السلام و هدف او، یعنی مبارزه با ظلم و ذلّت است، لذا باید عزاداری به گونه‌ای محقق شود که همگان را به اهداف آن پیشوای بزرگ آشنا سازد که عزاداری، حمایت از مکتب امام حسین علیه‌السلام در ظلم‌ستیزی و اعلام برائت و بیزاری از ظالمان از جمله شاخصه­‌های وجودی برپایی مراسم سوگواری امام حسین (علیه‌السلام) است.

• پیوند عاطفه و بصیرت، مقوّم مقوله استکبارستیزی

باید اذعان کرد برپایی مراسم سوگواری و عزاداری بر مبنای گریه بیانگر عواطف و عشق به بنیان‏گذار این مکتب است که درس شجاعت و ایمان و ظلم‌ستیزی را به ما آموخت. مگر می‌شود رابطه عمیقِ عاطفی باشد، و قطره‏‌های اشک در مصائب آنها جاری نشود، لذا گریه‏‌ها به‏ خاطر ظلم‏‌هایی است که دشمنان بر آنها روا داشتند و در واقع اعلان جنگ با دشمنان ایشان، و به تعبیر دیگر با ظالمان و ستمگران دنیاست. علاوه بر این، صحنه‏‌های کربلا چنان بوده است که هر کس کمترین عاطفه­‌ای داشته باشد، با شنیدن آن متأثر می‌شود این همان رابطه و پیوند عاطفی است.⁽⁷⁾

• سخن آخر

اصل عزاداری که باعث بیداری و آگاهی امّت اسلامی و دارای جنبه ظلم‌ستیزی است در واقع مکتبی است برای پرورش صفات برجسته انسانی، از این رو باید گفت عاشورا یک «حادثه» نبود بلکه یک «جریان تاریخی» بود. جریان مبارزه حق و باطل، عدالت و ظلم به نحوی و این مبارزه در همه اعصار و قرون ادامه دارد و عاشورای حسینی درس لازم را برای پیروزی حق بر باطل به طرفداران حق می‌دهد و شعار«هیهات منا الذّله» بیانگر این جهاد پرارزش است و ما از این درس در طول تاریخ استفاده فراوان برده‏‌ایم.⁽⁸⁾

^{* معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی}

^{1 عاشورا ریشه‏‌ها، انگیزه‏‌ها، رویدادها، پیامدها، ص66.}

^{2 عاشورا ریشه‏‌ها، انگیزه‏‌ها، رویدادها، پیامدها، ص: 70.}

^{3 همان.}

^{4 وسائل الشیعة، ج 10، ص 391- 392، ح 2.}

^{5 عاشورا ریشه‏‌ها، انگیزه‏‌ها، رویدادها، پیامدها، ص: 71.}

^{6 عاشورا ریشه‏‌ها، انگیزه‏‌ها، رویدادها، پیامدها، ص: 72.}

^{7 احکام عزاداری، ص: 31.}

^{8 احکام عزاداری، ص: 32.}