هنر و تحولات اجتماعی از همدیگر تأثیر پذیرفته‌اند و البته در این میان سهم فرهنگ و هنر در تأثیر پذیری از تحولات اجتماعی بیشتر است تا تأثیر اجتماع از هنر.
هنر همیشه به ثبت وقایع و حوادث و تحولات اجتماعی می‌پردازداما تأثیر آن در دوران‌های آتی قطعا بیشتر از دوران معاصر خواهد بود.
یکی از تحولات چشمگیر و جاودان در تمدن ما، حادثه عظیم انقلاب و بلافاصله بعد از آن دفاع مقدس بود.
این حادثه ابعاد فوق‌العاده گسترده و عمیقی داشت و تأثیراتش نه تنها روی جامعه ایرانی بلکه در جوامع بشری و تاریخ بشر فوق‌العاده و چشمگیر بود؛به صورتی که حضرت امام ره با این جمله از این دوران یاد می‌کنند که ملت ایران جریان تاریخ را تغییر داد.
دفاع مقدس اتفاقی اساسی در جامعه زمان خودش بود که تأثیرات آن منحصر به حوزه‌های نظامی، سیاسی یا جغرافیایی نبود، بلکه تأثیرات عمیقی در حوزه فرهنگ و هنر، بینش و دانش ایران و کل منطقه گذاشت.
این تأثیر اگر در حوزه هنر و فرهنگ مورد بررسی قرار گیرد مشخص می‌شود که حوزه سینما بسیار متاثر از این دوران بود.
سینمای ایران در قبل از انقلاب و حتی قبل از آغاز جنگ تحمیلی سینمای شاخص و فاخری نبود.اگر به ندرت آثار قابل قبولی هم پدید می‌آمد ربطی به شاکله سینمای موجود نداشت بلکه بیشتر یک حرکت فردی و استثنا بود.
اما با آغاز جنگ، یک دفاع همه جانبه شکل گرفت که غالبا کلاسیک هم نبود؛ یعنی ارتش کلاسیکی که بتواند این تجاوز را دفع کند نداشتیم.
در دل این دفاع همه جانبه و ملی جوانانی حضور داشتند که اهل هنر، ادب و فرهنگ بودند و استعداد و درک هنری آنها بر وجه نظامی شان غالب بود.اینها ضمن حضور همه جانبه در جبهه‌ها با انگیزه‌های دفاع از میهن با ابزار هنری به ثبت وقایع این دفاع مقدس پرداختند که در حوزه سینما این افراد چشمگیر، رسول ملاقلی‌پور، مجتبی راعی، احمد‌رضا درویش، حسن کاربخش و در دوره‌های بعدی ابراهیم حاتمی‌کیا و...بودند.
اینها با وسایل ابتدایی شروع کردند. با دوربین عکاسی و دوربین فیلم برداری ساده در جبهه‌ها حضور پیدا کردند.
مشخصا مرحوم ملاقلی پور از افرادی است که تا لحظات آخر مقاومت قبل از سقوط خرمشهر در این شهر حضور داشت،عکاسی کرد و لحظات مستندی را هم با دوربین ثبت کرد.
بعدها در این گروه رزمنده‌ها با احساس وظیفه و با شرایط مساعدی که فراهم شد فعالیت هنری خود را سرو سامان دادند و به طرف شرایط حرفه‌ای هدایت شدند.
از اولین فیلم‌های ساخته شده در این حوزه که جانمایه آن صحنه‌های ناب دفاع مقدس است دیار عاشقان بود.
این فیلم سنگ بنایی برای شکل گیری ژانر سینمای دفاع مقدس بود.
بعد از آن نیز با فیلم‌هایی همچون سقای تشنه لب، نینوا و بلمی به سوی ساحل، نوعی از سینما شکل گرفت که در ادامه مسیر تکاملش را با فیلم‌هایی همچون افق، دیده بان، مهاجر، حور درآتش، لیلی با من است، سفر به چزابه و آژانس شیشه‌ای پیمود و در شرایطی بسیار مساعد همراه با تجربه‌های ذی قیمت و شکل گیری گونه‌ای خاص باعث ارتقای سطح سینمای ملی شد.
اما امروز با توجه به فاصله گرفتن از زمان جنگ و انجام آزمون‌ها و خطاها، باید برای حفظ و ارتقای سینمای دفاع مقدس به ادبیات دفاع مقدس مراجعه کرد. این ادبیات در قالب داستان، رمان، خاطره، یادداشت یا هر گونه محصول نوشتاری به صورت گسترده در اختیار کسانی قرار دارد که به یک سینمای فاخر، ملی، صاحب اندیشه، صاحب سبک و اتفاقا اقتصادی و پرمخاطب می‌اندیشند.
امیدواریم فصل جدید تحول سینمای ملی ایران مثل گذشته با پیشگامی سینمای دفاع مقدس با استفاده از ادبیات ناب دفاع مقدس و موضوع اقتباس آغاز شود.
*مدیرعامل انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس
