دولت الکترونیک، شعار بدون عمل

ولی هنوز فاصله ما با جامعه‌ای که می‌تواند دولت الکترونیک و بهتر است بگوییم حتی مبانی و پایه‌های ساده دولت الکترونیک را داشته باشد، بسیار است.

هفته گذشته، گزارش مرکز آمار ایران منتشر می‌شد که نشان می‌داد نسبت خانوارهای دارای رایانه به کل خانوارها 22.31 درصد است (بیشترین نسبت به استان تهران با 37.36 درصد و کمترین آن به استان سیستان بلوچستان با 9.71 درصد اختصاص دارد).

گزارش مرکز آمار ایران، نسبت خانوارهای استفاده کننده از اینترنت را به کل خانوارها در سال 85، 12.13 درصد ذکر کرد (بیشترین نسبت متعلق به استان تهران با 21.46 درصد و کمترین آن متعلق به استان سیستان بلوچستان با 3.29 درصد است) و دسترسی به اینترنت نیز در سال 85 در مناطق شهری 16.35 درصد و در مناطق روستایی 1.87 درصد ذکر شد.

این همان آمار و ارقامی است که فاصله ما را با شعارهای زیبای خلق دولت الکترونیک نشان می‌دهد.

تاکنون شعارهای زیادی در زمینه ایجاد چنین دولتی شنیده‌ایم و حتی در کنار این شعارها، تلاش‌هایی هم وجود داشته، ولی باز هم در بعضی مواقع، تصمیم‌ها و حرکات برخی سازمان‌ها، آنچنان در جهت خلاف ایجاد یک راه هموار برای تحقق دولت الکترونیک بوده که برای تصحیح آن‌ها شاید بازه زمانی به اندازه چندین نسل لازم باشد.

اگرچه برخی آمارها، گویای سرعت پیشرفت ایران در حوزه IT است، ولی باید این آمارها را با سرعت پیشرفت بقیه کشورها و نرخ رشد تکنولوژی مطابقت داد و سپس درباره آن قضاوت کرد.

عقاید سنتی و خواسته‌های مدرن

علی اکبر جلالی، کارشناس فناوری اطلاعات می‌گوید: اگر سرعت فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران 100 باشد، سرعت توسعه این فناوری در ایران در 2 سال گذشته حدود 30 بوده است و امروز با توجه به نبود برنامه و عدم اعتقاد مسئولین به اینترنت به 10 رسیده است و باتوجه به چنین سرعت پیشرفتی، شاید تحقق رؤیای دولت الکترونیک برای نسل جوان ما میسر نشود.

اما چه موانعی بر سر راه تشکیل دولت الکترونیک وجود دارد؟

یکی از مسائلی که شاید در پیمودن راه دولت الکترونیک آزار دهنده باشد، عقاید سنتی برخی از مسئولان است. به‌عنوان مثال جمله «اینترنت در کشور تبدیل به اسباب بازی و وسیله سرگرمی شده است، درحالی که دولت هزینه هنگفتی را بابت اتصال به شبکه جهانی متقبل می‌شود» از دبیر شورای فناوری اطلاعات، فاصله عقاید سنتی مسئولان و خواسته‌های مدرن جامعه را نشان می‌دهد.

این اظهار نظر  دو نکته دارد: اول اینکه از منظر دولت، فروش امکانات و تسهیلات اینترنتی به شرکت‌ها باید برای دولت سود آور باشد و دوم این که اینترنت نباید وسیله سرگرمی‌باشد.

علی اکبر جلالی در این خصوص می‌گوید: در کشوری مانند کره جنوبی اینترنت به گونه‌ای بومی شد که ابتدا سرگرمی‌های آن به‌عنوان محور فرهنگ سازی درون جامعه گسترش یافت و حتی افراد بالای 60 سال نیز به بازی‌های رایانه‌ای مشغول شدند، در نتیجه تا جایی پیشرفتند که هم اکنون این کشور رتبه اول در دولت الکترونیک با ارائه بیش از 500 خدمات آن‌لاین در جهان کسب کرده در حالی که کشور ما هنوز نتوانسته بحث دولت الکترونیک را آغاز کند.

البته نکته دیگری را هم نباید فراموش کرد: سرگرمی کابران اینترنت تقصیر کاربران نیست. به گفته ابراهیم آبادی، رئیس مرکز پژوهشکده ارتباطات: گردش بسیار کم اطلاعات علمی و خدماتی در فضای وب ایرانی و عدم وجود خدمات دولتی باعث شده اینترنت به یک وسیله سرگرمی تبدیل شود.

ضریب نفوذ اینترنت

برای خلق یک دولت الکترونیک تنها عقاید موازی لازم نیست بلکه زیرساخت‌های فراوانی هم می‌خواهد که مهیا کردن آن‌ها در جوامعی مانند ایران-که هنوز با خصوصی شدن و خصوصی سازی فاصله دارند- تماما بر عهده دولت است.

کشورها از هر وسیله‌ای استفاده می‌کنند تا میزان ضریب نفوذ اینترنتشان را افزایش دهند و تمامی اقشار جامعه خود را با آن آشنا کنند.

به‌عنوان مثال، کشوری مانند کره جنوبی که در سال 2000 حدود 19 میلیون نفر کاربر اینترنتی داشت، در سال 2006 آمار کاربران را به نزدیک 34 میلیون رساند و به‌عبارتی، در مدت 6 سال ضریب نفوذ اینترنت را از 6/39 درصد به 67 درصد ارتقا داد (جمعیت کره جنوبی در سال 2006 کمی بیشتر از 50 میلیون نفر اعلام شده است)، حال آن که در کشور ما و با وجود جامعه بسیار جوان ضریب نفوذ اینترنت به 16 درصد هم نمی‌رسد و همین 16 درصد هم با موانع رسمی و غیررسمی بسیاری برای دسترسی به اینترنت مواجهند.

محدود کردن سرعت اینترنت در ایران، می‌تواند یکی از آن ایده‌های خلاف جهت خلق دولت الکترونیک باشد. با توجه به اینکه حداکثر سرعت اینترنت در کشور ۱۲۸ بیت بر ثانیه محدود شده، مبادله اطلاعات به صورت حجم زیاد یا در واقع به صورت صوتی تصویری (Multi media) تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد، حال آنکه در تمامی کشورهای دنیا رقابت بر سر بالا بردن سرعت اینترنت است و شرکت‌ها در یک کورس رقابتی هر روزه به‌دنبال ایجاد امکانات و خدماتی می‌گردند که بیشترین سرعت را ارائه کنند.

درحالی‌که سرعت اینترنت در ژاپن به 60 مگابایت بر ثانیه، در کره به 45 و در فرانسه به 17 مگابایت بر ثانیه رسیده است،در ایران که استفاده از خطوط پرسرعت (ADSL) هزینه زیادی دارد و شرایط خاص خودش را می‌خواهد، بیش از 90 درصد کاربران از شیوه شماره گیری (DIAL UP) استفاده می‌کنند که بعضاً سرعتش به 10 کیلوبیت در ثانیه هم نمی‌رسد.

صادق زاده، رئیس کمیته مخابرات مجلس هم در این زمینه معتقد است: ایجاد محدودیت در زمینه سرعت یا ظرفیت اینترنت، سرمایه‌گذاری‌های مربوط به اینترنت پرسرعت را تحت‌الشعاع قرار داده‌اند و با توجه به اینکه حداکثر سرعت اینترنت در کشور ۱۲۸ بیت بر ثانیه محدود شده، مبادله اطلاعات به صورت حجم زیاد یا در واقع به صورت صوتی تصویری (Multi media) تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد.

با این اوصاف، آیا فاصله ما تا دولت الکترونیک، مصداق تفاوت ماه ما با ماه گردون نخواهد بود؟