دكترعلي اكبر سياري نوشته‌‌است: سرطان دومين دليل مرگ و مير در جهان است. بروز ساليانه سرطان در ايران و جهان به سرعت، در حال افزايش است و ظرف كمتر از دو دهه آينده نزديك به دو برابر، افزايش خواهد يافت اما درعين حال، بايد گفت، بسياري از سرطان‌ها، علاجپذيرهستند و مهمترين عامل در علاج‌پذيري سرطان‌ها، تشخيص زودهنگام آنها است.
در ميان سرطان‌هاي مختلف، سرطان پستان و دهانه رحم (در خانم‌ها) و روده بزرگ (در هر دو جنس) به عنوان هدف برنامه‌هاي تشخيص زودهنگام، توسط سازمان جهاني بهداشت معرفي شده‌اند.
برنامه تشخيص زودهنگام اين سه سرطان در ايران با تأكيد بر تشخيص افراد پر خطر و مشكوك است و در سطوح مختلف ارائه خدمت، برنامه‌ريزي شده است:
1- در سطح مراقبت‌هاي بهداشتي درماني اوليه (PHC): با تست‌هاي ساده و ارزان (معاينه باليني براي سرطان پستان، تست خون مخفي در مدفوع با روش FIT براي سرطان روده بزرگ، تست پاپ اسمير و HPV براي سرطان دهانه رحم) افراد پر خطر و مشكوك شناسايي مي‌شوند.
2- در سطح خدمات سطح دو: افراد مشكوك و علامت دار كه حداكثر 15 درصد كل جمعيت هدف (زنان 30 تا 70 سال و مردان و زنان 50 تا 70 سال) هستند تحت بررسي‌هاي كامل‌تر (ماموگرافي، كولونوسكوپي و كولپوسكوپي) قرار مي‌گيرند. براي پوشش فرانشيز اين خدمات كه تأكيد مي‌شود مربوط به افراد پر خطر است (نه همه افراد جامعه) از سازمان‌هاي بيمه‌گر انتظار كمك داريم.
بدون تردید، تشخيص زودهنگام انواع سرطان‌ها با برنامه‌هاي نظام‌مند و استاندارد، هزينه‌هاي درمان يك بيماري دير تشخيص داده شده را كاهش مي‌دهد.
امروزه تعداد افرادي كه به دلیل سرطان فوت مي‌كنند، نسبت به سه دهه قبل كاهش يافته است، مهمترین دلیل این امر، علاوه بر درمان‌های موثرتری که پيدا شده است، افزایش آگاهی مردم و ارتقای روش‌های تشخیصی زود هنگام است. حتی برای کسانی که بقای کلی سرطان در آنها ضعیف است، شانس زنده ماندن به شرط تشخیص زودهنگام، بیشتر خواهد بود.
تشخيص زود هنگام، به این معناست که مردم علائم هشداردهنده سرطان را بدانند تا اگر علائم را در خود پيدا کردند، به سرعت به مراكز بهداشتي درماني مراجعه کنند.
- علائم هشدار دهنده سرطان چیست؟
علائم هشداردهنده سرطان، به علائمی گفته می‌شود که توجه به آنها به تشخیص زودهنگام سرطان، کمک می‌کند.
1- ابتلاي به سرطان در اقوام درجه يك
2- تغيير در خال‌هاي پوستي
3- زخم‌هاي بدون بهبودي در طي دو هفته
4- پیدایش توده در هر جاي بدن
5-- سرفه يا گرفتگي طولاني صدا و دفع خلط خونی
6- اختلال بلع مواد غذایی يا سوءهاضمه طولاني
7- استفراغ خونی
8- اسهال طولانی یا بروز یبوست جدید
9- خونريزي غير طبيعي در ادرار و مدفوع و ...
10- بي‌اشتهايي يا كاهش وزن بي‌دليل
اين نشانه‌ها مربوط به همه سرطان‌هاي شايع هستند.
- اصول كليدي و مهم در پيشگیری از سرطان
طبق اسناد سازمان بهداشت جهانی، 40 درصد سرطان‌ها، قابل پیشگیری است و مواردی هم که قابل پیشگیری نیستند اگر در سایه خودمراقبتی، نگاه امیدوارانه به اثربخشی روش‌های تشخیصی و درمانی و مراجعه بموقع و زود هنگام، تشخیص داه شوند، درمان پذیرتر هستند.
شاید اگر بدانید که دست کم نیمی از سرطان‌ها با درمان مناسب، علاج خواهند شد، زودتر به علائم مشکوک خود توجه کنید. اما چه باید کرد؟
- دخانیات، مصرف نكنيد
استفاده از هریک فرآورده‌های توتون، مانند سیگار، پیپ و قلیان خطرناک است و موجب انواع سرطان از جمله ریه، مثانه، کلیه و دهانه رحم می‌شود حتی جویدن توتون هم خطرناک است و احتمال سرطان‌های دهان و لوزالمعده را زیاد می‌کند.
اگر سيگار نمي‌كشيد، از نشستن در جاهایی که افراد دیگر، سیگار می‌کشند خودداری کنید.
ترک سیگار ، شاید مهمترین تصمیم زندگی‌تان باشد، آثار ترک سیگار از همان ساعت‌های اولیه ترک، آشکار می‌شود.
هر چه زودتر سیگار را ترک کنید، سود بیشتری می‌برید .
- فعالیت بدنی منظم داشته باشید
فعالیت بدنی منظم، احتمال سرطان‌هایی چون پستان و روده بزرگ را کاهش می‌دهد .
روزانه 30 دقیقه، ورزش کنید. به طوری که ضربان قلب شما بالا رود و در کنار آن، تمرین‌هایی برای تقویت عضلات داشته باشید .
اگر نمی‌توانید به اندازه مطلوب، ورزش کنید، مطمئن باشید که حتی چند دقیقه ورزش کردن، بهتر از ورزش نکردن، است .
از نشستن طولانی مدت، پرهيز كنيد.
- وزن خود را در حالت ایده ال نگه دارید
وزن بالا، احتمال ابتلا به انواع سرطان به خصوص سرطان پستان، پروستات و روده بزرگ را افزایش می‌دهد.
- تغذیه سالم داشته باشید
مصرف مواد غذایی نشاسته‌ای را کم کنید و از رژیم‌های غذایی که از نظر میوه‌جات و سبزیجات تازه، غنی هستند، استفاده کنید.
از نوشیدنی‌های شکر دار بپرهیزید.
به اندازه مناسب غذا بخورید. سعی کنید، وعده‌های اصلی غذا حذف نشود زیرا در این صورت ناچار به ریزه‌خواری خواهید شد.
غذا را در کمال آرامش صرف کنید و در حالت استرس و اضطراب، غذا نخورید.
از غذاهای کم چرب و تا حد امکان فاقد چربی‌های حیوانی استفاده کنید.
روزانه 5 وعده از انواع سبزیجات و میوه‌ها استفاده کنید.
از روش‌های صحیح پخت، مانند کبابي، بخارپز، آب پز و پخت ملایم در حرارت کم استفاده کنید. غذاهای نیم سوخته و سوخته، را مصرف نکنید.
از مصرف انواع گوشت‌های دودی شده، نمک سود شده یا فرآوری شده با مواد شیمیایی و نگه‌دارنده مانند سوسیس، کالباس و کنسرو بپرهیزید.
مصرف قند و شکر تصفیه شده را کاهش دهید.
مصرف نمک را محدود کنید و برای طعم‌دار کردن غذا از ادویه و چاشنی گیاهی استفاده کنید.
- خود را در برابر عفونت‌ها محافظت کنید
برای پیشگیری از ابتلا به ویروس هپاتیت B لازم است به خصوص افراد پرخطر، واکسن بزنند. مانند کسانی که با فرآورده‌های خونی سروکار دارند و یا رفتارهای جنسی پرخطر دارند.
- در منزل و محيط كار، اصول ايمني كار را رعايت كنيد
برخي از مشاغل، شامل كشاورزي، سم پاشي، نقاشي، مبل‌سازي، كار در صنايع آهن، فولاد، ذغال سنگ، خطر برخي از سرطان‌ها را افزايش مي‌دهند.
از تماس با آفت كش‌ها دوري كنيد. جذب آفت كش‌ها بيشتر از راه پوست صورت مي‌گيرد و در صورت تماس، بايد بدن را به سرعت شست و شو داد.
به هنگام كار با حلا ل‌ها، بايد مطمئن شويد كه اتاق كاملا تهويه مي‌شود. در صورت امكان در بيرون از منزل كار كنيد يا پنجره‌ها را باز كنيد.
از برخورد غير ضروري با اشعه ايكس تا حد امكان پرهيز كنيد.
- استرس خود را کنترل کنید
زندگي اجتماعي سالمي، داشته باشيد.
به خداوند و حكمت او اعتماد داشته باشيد و دقايقي از روز را به خلوت كردن با خود و نماز و نيايش بپردازيد، تا به آرامش برسيد.
با ديگران با مهرباني و احترام رفتار كنيد.
از تنش و اضطراب، بپرهيزيد. اضطراب، سيستم دفاعي بدن را تضعيف مي‌كند.
به عقايد ديگران، احترام بگذاريد.
ديگران را دوست بداريد و قضاوت زودهنگام نكنيد.
اگر كسي در حق شما بدي كرد، خشم خود را كنترل كنيد و تلاش كنيد او را ببخشيد.
از خود و ديگران، توقع غير واقع‌بينانه نداشته باشيد.
به محض مشاهده علائم هشداردهنده سرطان، حتما به پزشک مراجعه کنید.
دكترعلي اكبرسياري - معاون وزير بهداشت
نظر شما