رقابت یا راه رفتن بر لبه‌ی تیغ ؟

باید طناب و گره‌های احتمالی و طول مسیر را بشناسید و...

حالا از روی طناب پایین بیایید و به امتحان‌های پیش‌ِ رو، درس‌ها و هم‌کلاسی‌ها فکر کنید. بله همان است. راه‌رفتن بر روی لبه‌ی تیغ است این احساس؛ اگر اصلاً  نباشد شايد روی موفقیت و انگیزه‌ها تأثیر منفی بگذارد و اگر زياد باشد و به آن بهای زیادی داده شود به سوی حسادت و نفرت می‌لغزد.

نام این حس «رقابت» است؛ بنابراین هم رقابت خوب داریم و هم رقابت بد.

• رقابت خوب

رقابت يك ابزار انگیزشی است، یعنی به ما انگیزه می‌دهد برای تلاش بیش‌تر و احتمالاً دستیابی به موفقیت‌های بیش‌تر. رقيب خوب درواقع موفقیت را با رعايت اصول و قواعد اخلاقي می‌خواهد.

• رقابت، نه دشمني

رقابت، کوششی است برای رسیدن به هدفی مهم، زودتر از ديگران يا دستيابي به كيفيتي بهتر از آن‌چه كه ديگران به‌آن رسيده‌اند. اما اين تلاش نبايد از حد بگذرد و رابطه را به دشمني و بدخواهي براي رقيب برساند.

• رقابت و همكاري

این یک واقعیت است که رقابت ممكن است به دوستی‌ها صدمه بزند؛ پس خوب است مراقب باشیم دوستی‌های باارزش را از دست ندهیم. هرچند رقابت نقطه‌ی مقابل همکاری به نظر مي‌رسد، اما می‌توانیم در زمان رقابت براي حفظ سلامت فضاي فعاليت به همکاری و مشارکت بپردازيم.

• چگونه موفق شويم؟

براي موفقيت در رقابت لازم است برنامه‌ريزي كنيم و با شناخت ظرفيت‌ها، توانايي‌ها و امكانات خود، به بهترين شكل تلاش كنيم كه موفق بشويم.

• معايب رقابت

مبنای رقابت مقایسه است. وقتی ما می‌دانیم که انسان‌ها با هم تفاوت دارند، پس بهتر است خودمان را مقایسه نکنیم. ضمن اين‌كه در رقابت همیشه برنده و بازنده وجود دارد و اين، حس برتری‌جویی برنده را شدید و حس ضعف بازنده‌ها را تشدید می‌كند و بعد هم در اين شرايط کنترل رقابت آسان نیست.

• حسادت

وقتی رقابت بیش از حد می‌شود، ویژگی‌های منفی آن مثل حسادت به فرد موفق، خود را با قدرت نشان می‌دهد. حسادت هم موجب می‌شود نه‌تنها فرد آرامش نداشته باشد، بلکه گاهي حتي به دنبال صدمه‌زدن به فرد مقابل مي‌رود؛ يعني تلاش مي‌كند به ‌فرد مورد‌حسادت واقع‌شده، آسيبي برساند.

• تخريب

وقتي حس رقابت، فرد را به تخريب مي‌رساند، ديگر فرد نمی‌تواند موفقیت دیگری را تحمل کند و اگر از او تعریف شود، دنبال راه‌های تخریب او می‌گردد تا از اين راه به احساس خود آرامش ببخشد.

• انكار خود

گاهي رقابت چنان سخت و فشرده می شود که آرامش فرد از او گرفته می‌شود تا جایی که دست از تلاش برمی‌دارد و سعی می‌کند خواسته‌اش را انکار کند.

او از ترس شکست بیش‌تر، به جنگ آرزوهایش می‌رود و به‌طور کل آن‌ها را دور می‌ریزد. خودانکاری باعث می‌‌شود فرد، اعتماد به نفس خود را هم از دست بدهد.

• تمركز

رقابت شدید در برخی مواقع با حسادت، آمیخته شده و آرامش را از ما می‌گیرد. در نتیجه تمرکزی را که در زمان امتحان به آن نیاز داریم از دست می‌دهیم.

• رقابت بد

افکار رقابتی به‌ندرت خوب هستند. آن‌ها معمولاً افراطی و اغلب نگران کننده‌اند. طبیعت خود رقابت، آرامش‌دهنده نیست و معمولاً رفتارهای رقابتی ما نشان‌دهنده‌ي خواست ما از زندگی و احساسمان نسبت به خودمان است.

ما می‌توانیم با هرکسی، چه غریبه، چه دوست و حتی اعضای خانواده‌ي خود رقابت کنیم. گاهی اوقات این احساس رقابت به سمت رفتارهای مخرب پیش می‌رود و ممکن است در اين‌موقع به خود یا دیگران صدمه بزنیم.

• نتايج رقابت بد

گرچه رقابت خود به خود آرامش دهنده نیست و بیش‌تر به سمت بدی می‌لغزد، اما مدتی است که عبارت رقابت خوب و بد جا افتاده است، بنابراین رقابت بد، نتایجی دارد که در ادامه بخشی از آن را می‌خوانید.

• غلبه برحس رقابت بد

حالا بهتر است به جای رقابت با دیگران، سعی کنیم موفقیت آن‌ها را بپذیریم و تحسین کنیم و آن را تهدیدی برای خود ندانیم. خود واقعی خودمان را کشف کنیم و به استعدادهای‌ خودمان فکر کنیم.‌

• انگيزه‌ي واقعي

بیش‌تر مواقع ما با دیگران به دلایل نادرستی رقابت می‌کنیم. از روزی که در معرض رفتارهای رقابتی قرار می‌گیریم و برای این که دیده شویم دست به رقابت می‌زنیم، گاهی در این کار زیاده‌روی نیز می کنیم. در اين حالت احتمال این‌که ما به وادی رقابت مخرب كشيده شويم، بسیار زیاد است.

• ارزش براي ديگران

در زمان رقابت‌كردن بايد مراقب باشیم حقوق و ارزش دیگران را پایمال نکنیم. صادقانه و منصفانه بازی کنیم و با استفاده ازتوانایی‌های بالقوه و تلاش، به خواسته‌مان برسیم.

• اعتماد به نفس

اگر به خود اعتماد نداشته باشیم احتمال این‌که به دام رقابت های ناسالم و مخرب بیفتیم، بسیار زیاد است. بهتر است از شکست نترسیم و حتی اگر با آن مواجه شدیم می‌توانیم با بررسی دلایل و اصلاح آن‌ها، ورق را به نفع خود برگردانیم.

• واقع‌بين باشيم

درست اين است كه با توجه به توانایی‌ها و استعدادهایمان برنامه‌ریزی کنیم تا اضطراب ناشی از اهداف سنگین و دست نیافتنی شما را وادار به رقابت‌های ناسالم نکند.

عكس: محمود اعتمادي