کتاب راهنمای کدگذاری برای پژوهشگران کیفی منتشر شد

این کتاب با کیفیتی قابل قبول و در 438 صفحه، در شش فصل، یک موخره و چهار ضمیمه در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.

نویسندۀ کتاب، پروفسور جانی سالدانا، که مطالعات دانشگاهی‌اش ریشه در تئاتر دارد کتاب‌هایی در زمینۀ روش شناسی از جمله پژوهش کیفی طولی (انتشارات آلتاماری) و مبانی پژوهش کیفی (انتشارات دانشگاه آکسفورد) منتشر کرده است. از او در این زمینه مقالات متعددی در فصلنامه های علمی به چاپ رسیده و کتاب اخیر او یعنی راهنمای کدگذاری نیز مورد توجه و ارجاع بسیاری از محققان عرصه های مختلف علوم انسانی، از پژوهشگران تعلیم و تربیت گرفته تا محققان علوم اجتماعی قرار گرفته است.

ترجمه و انتشار این کتاب پاسخ مناسبی به یکی از جدی تریننیاز‌های پژوهشگران و دانش‌های کیفی در کشور به حساب می‌آید.

مترجم که خود از استادان شناخته شدۀ حوزۀ روش شناسی است در مقدمۀ این کتاب روش های پژوهش را دستور زبان و قاعدۀ آیینی اجتماعات علمی می داند و برای آن هم جنبه های نمادین و هم جنبه های کارکردی قائل می شود. او می گوید: دانستن دستور زبان از این منظر مانند آشنایی با یک فنآوری است. هر پارادایم علمی تنها برخی روش های پژوهش را مشروع می داند و استفاده از روش های دیگر را برای تولید دانش و علم غیر مجاز و باطل اعلام می کند. بنابراین، روش های تحقیق فنآوری های به رسمیت شناخته شده ای هستند که در هر پارادایم علمی برای پژوهشگر و اثر پژوهشی او مشروعیت می آورند، فرآوردۀ او را پذیرفتنی می کند و بر تعیین جایگاه او در اجتماع تاثیر می گذارد.

وی با اشاره به رواج پارادایم های گوناگون و شاخه های مختلف آن ها در علوم انسانی به سویه های مختلف فرهنگی، اقتصادی و سیاسی پیچیدۀ رقابت بین این پارادایم ها اشاره می کند و از جمله به تلاش سیاست های علمی دولت جرج بوش در سال 2000 برای منکوب و محروم کردن روش های کیفی و محروم کردن آن ها از برخورداری از بودجۀ عمومی ارجاع می دهد.

او با اشاره به اغتشاش پارادایمی در حوزۀ علوم انسانی در کشور این بحران را به شکل زیر تصویر می کند: بر این پایه تعجب ندارد که بازار نشر را نیز در سلطۀ کتاب های روش شناسی با رویکرد اثبات گرایانه ببینیم. اما طرفه آن که مدتی است در فضاهای علمی کشور صحبت از گرایش به روش های کیفی می شنویم. خلط بین روش های پساپوزیتیویستی با روش های کیفی و مزج دلبخواهانۀ نظریه ها با شیوه های گردآوری کیفی و تلفیق روش های قیاسی تحقیق با شیوه های استقرایی گردآوری اطلاعات از پدیده های قابل تامل است. یکی از وجوه طنز آمیز در این میان، غفلت از شیوه های تجزیه و تحلیل داده های کیفی، به فرض سازگاری رویکردهای پژوهشی و شیوه های گردآوری اطلاعات، در تحقیق هایی است که در سطوح مختلف از کارشناسی ارشد گرفته تا دکتری در حال وقوع است.

• روش‌های کیفی ابزاری برای رسیدن به و پرورش دانش های بومی انسانی

گیویان در خصوص نقش و ضرورت آشنایی با روش های کیفی برای بنیانگزاری و توسعۀ دانش های بومی انسانی معتقد است که:
روش‌های کیفی با رویکردهای استقرایی همبسته اند و مجال فرخنده ای برای فهم واقعیت های مقید به موقعیت و بافتارمدار فراهم می کنند.

برعکس، روش های کمّی با ابتناء بر رویکرد قیاسی به مقصدی جز بازتولید تصورات سازمان یافته در قالب نظریه ها نمی رسند. اگر در این گزارۀ معرفت شناختی تردید نداشته باشیم که دانش های بشری و از جمله دانش های انسانی و اجتماعی اموری گفتمانی و مقید به ارزش هاست آن گاه می توانیم به شان شایستۀ روش های کیفی در تولید و تدارک دانش های بومی انسانی و اجتماعی اذعان کنیم. آرمان شکل دهی به دانش های ایرانی-اسلامی انسانی و اجتماعی از این مجراست که مشروعیت و الزام پیدا می کند.

درواقع ما نیازمند تدارک بنیان های پارادایمی برای دانش های بومی انسانی و اجتماعی هستیم و در این گذار، روش های کیفی ابزارهایی ضروری برای سازماندهی به فعالیت های پراکندۀ اجتماعات علمی در حال شکل گیری ماست. به یاد داشته باشیم که رویکردهای قیاسی تنها ما را به بازتولید فهم هایی رهنمون می شود که ریشه در نگاهی یونیورسال به انسان، واقعیات و هستی دارد؛ تنها بر تشابهات و نیل به قوانین متکی است؛ و واقعیتی محرز را که همانا بی توجهی به معناهای بافتاری دانش های بشری است، نادیده می انگارد.

وی ترجمۀ آثار روش شناختی را بر ترجمۀ نظریهها مقدم می داند و معتقد است که آثار روش شناختی می تواند منبع گرانبهایی برای شکار گهرهای سفته و فهم واقعیت های مقید به ارزش ها و باتارهای وقوع آن ها باشد. او در معرفی منبع اصلی توضیحات مفیدی به شرح زیر می دهد:

کتاب حاضر از زمره کتاب های مطرح و شناخته شده است که توصیه های آن در عرصه ها و مناطق مختلف جغرافیایی به کارگرفته شده است. کتاب های روش شناسی را می توان به دو دستۀ کلی تقسیم کرد: دسته ای که بیشتر بر مباحث معرفت شناختی تمرکز می کنند تا جایگاه پارادایمی روش ها را آشکار کنند و دسته ای که بر جنبه های کاربردی و عملیاتی روش ها متمرکز می شوند تا چگونگی و قابلیت‌های آن ها را در عمل روشن سازند.

کتاب حاضر در زمرۀ دستۀ دوم قرار می گیرد. کتاب حاضر با تمرکز بر حوزه ای خاص و ضروری از کاربرد روش های کیفی، یعنی تجزیه و تحلیل نظام مند داده ها، و استفاده از مثال های متفاوت کاربرد این روش ها را در مطالعات متنوع به رخ می کشاند. استفاده از نمونه های مناسب و ارجاعات مکرر و مفید به پژوهش هایی که با به کارگیری این روش ها کدگذاری و تجزیه و تحلیل شده اند، این کتاب را به نمونه‌ای مفید تبدیل می کند.