به گزارش ایسنا، خیابان فردوسی یکی از خیابان‌های شمالی- جنوبی قدیمی تهران است که در گذشته نام آن «علاءالدوله» بود. در گوشه‌ی شمال‌غربی میدان توپخانه، دروازه و خیابان علاالدوله یا باغ ایلخانی قرار داشت.
شرایط این خیابان به طوری که اعتمادالسلطنه می‌نویسد چنین بود: «کوچه باغ ایلخانی بسیار طولانی است. در دو طرف کوچه، درخت‌های خوبی کاشته شده و کوچه سنگ‌فرش است. کنار نهرهای دو طرف، همه از سنگ است و شب‌ها با چراغ و فانوس روشن است. در حاشیه‌ی این کوچه، باغات و عمارات عالیه قرار دارند. در طرف راست، خانه و باغ و عمارت‌های «احمد علاءالدوله» وزیر دربار، امین السلطان و جناب ظهیرالدوله است.»
در نقشه‌ی عبدالغفار به سال 1301 هجری قمری، حدفاصل کوچه خندان در خیابان فردوسی (دندانساز سابق) و میدان امام خمینی(ره) (توپخانه سابق) نام املاک ورثه مرحوم امیر نظام قرار دارد. امیر نظام لقب «محمد رحیم خان قاجار دولو علاءالدوله» است که در آن سال که نقشه عبدالغفار کشیده می‌شود، فوت می‌کند و به همین دلیل نام «املاک ورثه مرحوم امیر نظام» روی آن ذکر می‌شود.
محمد رحیم خان قاجار دولو علاالدوله پس از مرگ برادر بزرگش، حسن خان، که نسقچی باش بود، به این سمَت دست یافت و در سفرهای پادشاه، مسئول نظم اردوها بود. در سال 1274 قمری جزو نویسندگان وزارت خارجه شد. در سال 1278 به لقب علاالدوله ملقب شد. در ذیحجه 1283 که ناصرالدین شاه عازم خراسان بود، محمد رحیم خان را به سمت بیگلربیگی(حاکم) تهران منصوب کرد و در سال 1284 ریاست قورخانه به وی محول شد.
براساس خاطرات احتشام السلطنه (پسر علاالدوله) در سال 1288 قمری، علاالدوله از محله ارگ و عمارت اجدادی خود به این قسمت نقل مکان می‌کند و املاک علاالدوله در آن زمان از شمال به کوچه نکیسا (شهید شاهچراغی فعلی) حدفاصل فردوسی و لاله زار، مشرق به خیابان لاله زار، مغرب به خیابان فردوسی و جنوب به میدان سپه (امام خمینی فعلی) را شامل می‌شد که حدود 50 هزار زرع بود. در ابتدا در این محدوده یک بنا مختصر بیشتر وجود نداشت و غالبا سبزی کاری و درخت قرار داشت که به مرور زمان علاالدوله در این مکان ساختمان های جدید برای خود و فرزندانش به غیر از حاجب الدوله ایجاد می کند و کل فرزندان در این محدوده ساکن می شوند.
خانه علالدوله 2 بار شناسایی شد
در فاصله سال 1300 تا 1350 هجری شمسی اطلاعات چندانی از این بنا وجود نداشت و کارشناسان معتقدند این بنا تخریب شده، اما در اواخر دهه 50 شمسی کارشناسان میراث فرهنگی این بنا را به عنوان بنای ارزشمند شناسایی می‌کنند و عکس‌های این بنا تا قبل از انحلال عکس‌خانه میراث تهران در دهه 70 وجود داشت؛ اما با انحلال این مرکز و خروج نیروهای قدیمی از اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، این بنا رو به فراموش می‌شود.
بر اساس عکس‌های آن دوره، این بنا به صورت سالم و سرپا می‌شود و خانواده‌ای در آن زندگی می‌کنند. البته این عکس‌ها در آن زمان فقط گرفته می‌شود و کوششی برای ثبت بنا صورت نمی‌گیرد.
حدفاصل دهه 50 تا سال 74 شمسی، نام و نشانی از این بنا وجود ندارد؛ اما در سال 1374 در «طرح مطالعاتی بناهای ارزشمند شهر تهران» که به سفارش شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران توسط «شرکت مشاور رای فن» صورت می‌گیرد و مدتی پیش نیز خلاصه آن طرح مطالعاتی در قالب کتاب «بناهای ارزشمند تهران» توسط سازمان زیباسازی شهر تهران چاپ می‌شود، عکس‌های این بنا به چشم می خورد اما گروه تحقیقاتی در آن سال هم از وجود مالک تاریخی بنا آگاه نبودند ولی با توجه به تاریخی بودن ملک، آن را جزو بناهای ارزشمند مستند نگاری می‌کنند. وضعیت این بنا در این دوره، سالم است ولی در اثر زمان دچار فرسایش شده است.
تالار آینه خانه علإالدوله در آستانه مزایده
براساس اطلاعات کمیته پیگیری حفاظت از خانه‌های تاریخی تهران از ستاد اجرائی فرمان امام(ره)، از ملکی در خیابان فردوسی نام برده می‌شود که زمینی بایر است و تنها در آن یک تالار آینه وجود دارد.
این ملک 1700 متر است که از کوچه تئاتر دهقان پلاک 43 در خیابان لاله‌زار راه دارد. راه ورودی ملک از سینمایی در کوچه تئاتر دهقان است که سینما متعلق به ستاد اجرائی فرمان امام (ره) نیست.
این بنا در پشت دفتر آگهی‌های روزنامه کیهان در خیابان فردوسی به شماره شناسایی 21-12403 قرار دارد و قیمت پایه ملک 12 میلیارد تومان است. پس از اطلاع یافتن از این ملک، در صحبت با عبدالله انوار، قدیمی‌ترین طهران‌شناس، وی مُهر تائید بر تاریخی بودن این ملک می‌زند و ملک را متعلق به علاالدوله می‌داند که در خاطرات «احتشام السلطنه» از این بنا تعریف شده است.
به تازگی «محمد سالاری»، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران اعلام کرد، خانه حاکم تهران (عنوان بیگلربیگی در دوره قاجار به معنا حاکم است) در خیابان فردوسی در حال فروش از سوی ستاد اجرائی فرمان است و با وجود مکاتبات محمد باقر خسروی، مدیرکل بافت‌های تاریخی شهرداری تهران با اداره کل میراث فرهنگی استان تهران و پیگیری‌های خسرو آبادی مدیر کل میراث فرهنگی استان تهران برای توقف فروش این خانه، نتیجه‌ای به دست نیامد.
وی اعلام کرده که یکی از سازندگان معروف تهران که اخیرا اقدام به تخلف ساختمانی بسیار زیادی کرده، خریدار این بنا است و بزودی ممکن است این بنای ارزشمند تخریب شود.
تهدید جدید برای میدان مشق
خانه تاریخی علاءالدوله که امروز براساس اعلام ستاد اجرائی فرمان امام، تبدیل به 1700 متر زمین بایر شده است، فقط بخش کمی از آن ملک تاریخی علاءالدوله است که در حد یک تالار آینه به گواه عکس‌های میراث فرهنگی و شرکت توسعه فضاهای فرهنگی باقیمانده است. نمونه این بنا را تالار آینه خانه نصیرالدوله در محله عودلاجان می توان عنوان کرد که در آن بنا نیز یک بنا با متراژ حدودی 80 متر قرار دارد.
تالار آینه خانه علاالدوله نیز همانند تالار آینه خانه نصیرالدوله در عودلاجان متراژی کمتر از 150 متر دارد و الباقی زمین که یک هزار و 550 متر مربع می شود، بایر است.
براساس صحبت‌های محمد سالاری، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران اگر این بنا به یکی از سازندگان معروف تهران فروخته شود، برج سازی در این محل همانند سرای دلگشا در بازار یا مجتمع تجارت جهانی فردوسی در خیابان فردوسی اتفاق می‌افتد و این باعث چالش جدید برای حریم ثبتی و بلافصل میدان مشق و حریم ثبت نشده آثاری چون موزه استاد صنعتی، تئاتر نصر، تئاتر پارس و ساختمان بانک تجارت توپخانه(بانک شاهی سابق) خواهد شد.
به گزارش کمیته پیگیری خانه‌های تاریخی تهران، میدان مشق یکی از مجموعه‌های ارزشمند تهران است که براساس صحبت‌های مسئولان میراث فرهنگی قرار است به عنوان یکی از بناهای دارای قابلیت ثبت جهانی به یونسکو در آینده ارائه شود و این ارتفاع سازی قطعا ثبت جهانی این مجموعه را به چالش می‌کشاند.
نظر شما