تا سالهای زیادی حدس مشخص و واضحی وجود داشت که دمای هوا در کره زمین در حال افزایش است و مجرم پشت پرده این اتفاق هم انسان است.
نائومی اورسکس، محقق تاریخ علم در دانشگاه کالیفرنیاست. چند سال پیش او 928 مقاله علمی را در مورد تغییرات جهانی آبوهوایی بررسی کرد و متوجه شد که هیچ یک از آنها با این نظریه که دخالت انسان سبب گرم شدن زمین شده مخالف نیستند. نتیجه بررسیهای او در سال 2004 در نشریه ساینس منتشر شد.
هیئت بین دولتی تغییر آب و هوا (IPCC)، آکادمی ملی علم و چندین مجمع دیگر هم به طور غیرمستقیم بر این عقیده که انسان عامل گرم شدن زمین است صحه گذاشتند.
گوین اشمیت، کارشناس اقلیم انستیتوی گودار وابسته به ناسا، میگوید: «ما درباره آنچه در حال روی دادن است مطمئن هستیم.»
اما حتی اگر اجماعی هم در این زمینه وجود داشته باشد، دانشمندان چگونه میتوانند مطمئن باشند که آنچه در حال روی دادن در کره زمین است به فعالیتهای انسان بستگی دارد؟ چگونه میتوانند بگویند که توضیح دیگری در این زمینه وجود ندارد؟ همه ما از روزهایی خواندهایم که دانشمندان میگفتند زمین مسطح است. چطور میتوان مطمئن بود که دانشمندان این بار اشتباه نمیکنند؟
برخلاف گفتوگوهای رایج، دانشمندان هیچگاه نمیتوانند یک تئوری را "کاملا" ثابت کنند. علم تنها میتواند به بهترین دلیل برای توجیه اینکه جهان چگونه کار میکند برسد، نمیتواند آن را اثبات کند.
گرمایش جهانی به همان اندازه قابل اثبات است که یکی شدن قارههای جهان در دنیای قدیم، نظریه تکامل یا بیماریزا بودن برخی باکتریها قابل اثبات است.
اورسکس میگوید: «همه علوم میتوانند اشتباه کنند. علم اقلیمشناسی هم در اثبات نظریههایش نمیتواند به یک استانداردهای فانتزی و رویایی که در دیگر علمها هم وجود ندارد، برسد.»
در عوض روشها و استانداردهای متفاوتی وجود دارند که با کمک آنها مشخص میشود یک تئوری علمی قابل اعتماد است یا خیر. یکی از این استانداردها این است که تا چه میزان یک تئوری میتواند اتفاقات پیشرو در آن زمینه را پیشبینی کند و نظریه گرمایش جهانی تاکنون ثابت کرده که در این زمینه بسیار قابل اعتماد است!
اثرات وارد شدن مقادیر زیادی از دیاکسید کربن، یکی از مهمترین گازهای گلخانهای، به هوا اوایل قرن بیستم میلادی پیشبینی شده بود. یک شیمیدان سوئدی به نام سوانته آرهنیوس این نظریه را ارائه داده بود.
حتی در سال 1980 سوکی مانابا پیشبینی کرده بود که نخستین اثرات وارد شدن دیاکسید کربن به جو و گرم شدن زمین را در قطبها میتوان دید.
همچنین در دهه 80 میلادی جیمز هنسن، اقلیمشناس ناسا پیشبینی کرده بود که میانگین درجه حرارت کره زمین در 30 سال آینده (یعنی زمان حال) چه خواهد بود.
دانشمندان معتقدند مدل پیشبینی که هنسن طراحی کرد، نمونهای درخشان از پیشبینی در زمینه آب و هواست. در عین حال پیشبینی آن کسانی در گرمایش جهانی شک دارند درست از آب درنیامده است.
دلایل محکم
به جز پیشبینیهای درست، دانشمندان اقلیمشناسی مجموعهای از مستندات را جمعآوری کردهاند که سال به سال هم بر تعداد آنها افزوده میشود.
اشمیت میگوید: «هماکنون 20 گروه اصلی از مستندات وجود دارد که ثابت میکند سیاره ما در حال گرم شدن است.»
با این حال کسانی هستند که معتقدند گرم شدن زمین ربطی به انسانها ندارد. ویلیام گری، کارشناس توفانها یکی از این گروه دانشمندان است. او در سال 2005 میلادی در مصاحبهای با نشریه دیسکاور گفت: «من مطمئن نیستم که چیزی به نام گرمایش جهانی وجود دارد. زمین تاکنون بارها گرم شده است.»
او افزود: «در دهه 30 و 40 میلادی دما بالا رفت اما پس از آن در اواسط دهه 40 تا دهه 70 میلادی دورهای از سرد شدن در زمین وجود داشت. از آن زمان تا کنون هم دما بالا رفته است. من معتقدم این جریانات ربطی به گرمایش جهان ندارد و آنچه در حال روی دادن است، تغییر در جهت گردش آب اقیانوسها یا مسائلی از این دست است.»
ایزاک نیوتن در این زمینه حرفی دارد. او معتقد است اگر نظریهای وجود داشته باشد که بهترین تفسیر برای چند اتفاق جدا از هم باشد، آن نظریه احتمالا درستترین آنهاست.
و تحقیقات نشان داده است که بهترین نظریه برای گرم شدن میانگین دمای هوای کره زمین در این سالها نظریه گرمایش حهانی و گازهای گلخانهای است.
افسانه عصر یخ
یکی از معمولترین بحثهایی که درباره گرمایش جهانی و اثبات آن میشود این است که دانشمندان پیش از این نظریه منجمد شدن کره زمین را بیان میکردند و حالا از گرم شدن آن سخن میگویند؟ کدام را باید باور کرد؟
حقیقت این است که نظریه منجمد شدن کره زمین و عصر یخبندان هیچگاه به طور کامل مطرح و اثبات نشد. در دهه 70 میلادی که میزان آلودگی هوا بسیار بالا بود و روزبهروز افزایش مییافت، اتفاقی در مناطق شهری افتاد. دمای هوا کاهش یافت. این کاهش دما تاثیر آنی آلودگی هوا بود.
در آن زمان دانشمندان گیج شده بودند که چرا این اتفاق روی داده و باید به دنبال نظریهای با نام عصر یخبندان رفت یا پیگیر نظریه گرمایش جهانی شد.
زمان زیادی طول نکشید که این اثر موقتی از بین رفت و نظریه گرمایش جهانی بر عصر یخبندان غلبه کرد.
هیچ کس نمیتواند مدلی دقیق از آینده زمین و اثر گرمایش جهانی تصویر کند. همه چیز بستگی به انسانها دارد. اینکه چه زمانی تصمیم میگیرند از آلوده کردن جو زمین دست بردارند و چه راهی برای کاهش دیاکسیدکربنهای موجود در جو زمین انجام میدهند.