آلودگي هوا مي‌تواند سلامت هر گروه سني و جنسي را به خطر بيندازد. فقط دامنه اثرات آن است كه تعاريفي نظير گروه‌هاي حساس و كودكان و زنان باردار را تفكيك مي‌كند اما به هر ترتيب آلودگي هوا مشكلات جدي براي ادامه حيات كلانشهرهاي ايران و حتي جهان ايجاد مي‌كند. در راه كنترل گازهاي آلاينده برخي كشورهاي جهان تجارب ارزنده‌اي دارند و استفاده از اين تجربيات مي‌تواند براي هر شهر، فرصت مغتنمي باشد. پروفسور نينو كونزلي فارغ‌التحصيل دانشگاه بركلي كاليفرنيا و معاون انستيتو بهداشت عمومي بازل سوئيس هفته گذشته مهمان تهران بود. وي صاحب‌نظر درخصوص موضوعات آلودگي هوا و سلامت، اپيدميولوژي محيط‌زيست، بهداشت عمومي، اپيدميولوژي و آلودگي هواست. گفت‌وگوي همشهري با وي درخصوص موضوع سلامت و آلودگي هوا، طرح كاهش و فيلتر دوده را در ادامه بخوانيد:
- مدتي است كه طرح ترافيكي محيط‌زيستي با عنوان «طرح كاهش» در تهران به اجرا در‌آمده است. اين طرح الگوبرداري بومي از همان طرح low emission zone است كه از سال 2008 در شهرهاي مختلف اروپا به اجرا در آمده است. به‌نظر شما اين طرح در تهران مي‌تواند موفقيتي براي محيط‌زيست اين كلانشهر 9ميليون نفري داشته باشد؟
طرح كاهش آلاينده‌ها (LEZ) حاصل سال‌ها پژوهش نهادهاي مطالعاتي در اروپا و ساير بخش‌هاي جهان است. به اعتقاد من اين طرح راه كاملا مفيد و كاربردي است براي كاستن از گازهاي سمي كه در هوا منتشر مي‌شوند و ميليون‌ها نفر جمعيتي كه در معرض آلودگي هوا قرار مي‌گيرند. همانطور كه تحقيقات ثابت كرده آلودگي هوا در تهران حاصل انبوه خودروهايي است كه به‌عنوان منابع متحرك به سرعت گازها را در آسمان پراكنده مي‌كنند و منابع اكسيژني كه نياز شهروندان در راه تنفس است را آلوده مي‌كنند. به‌نظر من اين تصميم بسيار خوب و لازمي براي بازگشت آسمان آبي به تهران است و به‌عنوان يك مهمان خوشحالم كه طرح كاهش در تهران به اجرا گذاشته شده است.
- شما از اجراي طرح كاهش در تهران خوشحال هستيد. گويا اجراي اين طرح در اروپا اثرات مثبتي براي شهروندان داشته است. از اين اثرات بگوييد؛ اينكه آيا شهروندان اروپايي هم‌اكنون از طرح كاهش(LEZ) راضي هستند؟
شما بايد اين را بدانيد كه وسايل نقليه بدون فيلتر آلاينده هستند و گازهاي بسيار خطرناك و سمي را در هوا منتشر مي‌كنند درحالي‌كه در مناطق كم انتشار يا همان كاهش، آلاينده‌ها بايد به حاشيه رانده شوند و قلب اينگونه مناطق در اروپا با وجود جمعيت فراوان، از نظر منابع آلودگي هوا بسيار سالم و در حد پاك است. اين شرايط سود بسيار بالايي براي سلامت شهروندان دارد چنان‌كه آلودگي هوا مشكلات تنفسي قلبي حادي براي گروه‌هاي حساس پديد مي‌آورد و علائم بيماري‌ها را به سرعت با انتشار ذرات معلق افزايش مي‌دهد. از بين بردن كامل آلودگي هوا در مركز شهر مي‌تواند اثرات سودآور بسيار گسترده‌اي براي هر شهري داشته باشد و شهرهاي اروپايي نيز به اين راه پيوسته‌اند.
- با توجه به اينكه بخش قابل توجهي از خودروهاي سواري اروپا موتور ديزلي دارند، شما در اتحاديه اروپا قوانين بسيار سختگيرانه‌اي براي جلوگيري از انتشار دوده و اكسيدهاي نيتروژن(NOx) وضع كرده‌ايد و اين قوانين طي سال‌هاي اخير به يك لغت ختم شده است: فيلتر دوده. در اين راه آيا اروپا توانسته فرهنگ فيلتر دوده را حاكم كند و اثر اجراي اين قانون بر سلامت مردم چه بوده است؟
مناطق كم انتشار حتما بايد با تمهيدات فيلتركننده اگزوز براي هر خودرويي كامل شوند. در اين ميان فيلتر دوده نقش مهمي در كاهش آلودگي هواي شهرهاي اروپايي دارد و اگر اين فناوري در چرخه خروجي خودروهاي ديزلي قرار نمي‌گرفت نتايج مخرب بسياري در خروج گازهاي سمي مي‌توانست ايجاد كند. در طرف مقابل هنوز خودروهاي فاقد فيلتر دوده‌اي هستند كه فيلتر دوده ندارند و براي سلامت بسيار مهلك هستند. اين خودروها تا زماني كه در خيابان‌ها هستند، تهديدي براي سلامت شهروندان به‌حساب مي‌آيند. بنابراين سياست ماليات سنگين براي تردد آنها وضع شده تا در برابر از دست دادن پول به سرعت به سمت فيلتر دوده بيايند.
- شما سال‌ها درخصوص اثرات آلودگي هوا بر سلامت انسان مطالعه داشته‌ايد. در ايران هنوز هم هستند كساني كه رابطه‌اي ميان سلامت و آلودگي هوا برقرار نمي‌كنند. تحقيقات شما در اين‌باره چه مي‌گويد؟
آلودگي هوا تأثيرات نامطلوبي روي سلامت انسان دارد و مهم‌ترين تأثير آن بر سلامت ريه، قلب و عروق و مغز است. نتايج بسياري از مطالعات نشان داده است كه آلاينده‌هاي هوا مي‌توانند برخي بيماري‌ها را ايجاد و برخي ديگر را تشديد كنند. مطالعات باليني در نقاط مختلف دنيا انجام شده كه مي‌توان از تجربه‌ها و نتايج آنها براي تهران هم استفاده كرد. مثلا مطالعات نشان مي‌دهد آلودگي هوا روي عملكرد ريه تأثير دارد و همچنين باعث بروز پيري زودرس و نقص عملكرد عروقي در بدن مي‌شود. به‌طور كلي آلودگي هوا عامل بسياري از مشكلات و بيماري‌هاي سال‌هاي اخيربوده است.
- از اثرات آلودگي هوا بر ايجاد و تشديد بيماري‌هاي جديد چه مي‌گوييد؟
در سال‌هاي اخير بيماري مالتيبل اسكروز يا ام.اس تحت‌تأثير آلاينده‌هاي هوا ايجاد و تشديد شده است. در تهران هم هر قدر آلودگي بيشتر باشد مشكلات عروقي و قلبي افزايش خواهد يافت. اين افراد بايد به بيمارستان‌ها و پزشكان مراجعه كنند و در نهايت اين فرايند هزينه‌هاي زيادي را به دولت‌ها تحميل مي‌كند. با افزايش هر درصد آلودگي هوا، مرگ‌ومير نيز افزايش مي‌يابد. پس مروري بر تجربيات ديگر كشورها در سال‌هاي اخير به‌ويژه در اسپانيا و مكزيك نشان مي‌دهد اجراي طرح‌هاي كاهش آلودگي هوا تا حد زيادي نتيجه‌بخش بوده است.
- بخشي از سخنراني شما در همايش بين‌المللي و نوزدهمين همايش ملي بهداشت محيط و توسعه پايدار كه به تازگي در تهران انجام شده از نقش مهم سياستگذاري در آلودگي هوا مي‌گويد. در اين بخش بايد چه راهكاري در پيش گرفت؟
براي كاهش آلودگي هوا بايد روي سياستگذاري‌هايي كار كنيم كه موجب توقف توليد آلاينده‌ها مي‌شوند. امروز من خوشحالم در كشوري هستم كه كوشش زيادي براي تغييرات مثبت در آن انجام مي‌شود و اميدوارم تا سال ٢٠٢٠ ايران بتواند به تغييرات خوبي برسد و هوايي سالم در همه شهرهاي ايران فراهم شود. در سوئيس در همين جهت كار كرديم. در تهران هم بايد اهداف عملياتي براي كاهش آلاينده‌ها انجام و نتايج تحقيقات و پايش‌ها اجرا شوند و اينطور نباشد كه همه‌چيز فقط روي كاغذ باشد. ٢٥ سال پيش در سوئيس كارهاي لازم تحقيقاتي و اجرايي را انجام داديم و اكنون مي‌بينيم كه نمودار آلودگي‌ها كاهش يافته است.
- گزارش‌ها نشان مي‌دهد سوئيس تجربه بالايي در نصب فيلترهاي دوده دارد و كشوري مجرب در اين زمينه محسوب مي‌شود. شما در سوئيس توانسته‌ايد به نحو مؤثري دوده و خروجي ديزل‌ها را با محيط‌زيست تطابق دهيد. در تهران هم اين نكته شدني است؟
اگر بخواهيم، كاهش آلودگي هوا كنترل شدني است. خيلي از دولت‌ها به استفاده از دانش و به‌كارگيري علم در برنامه‌ريزي‌ها مثل روش نصب فيلتر دوده اعتقادي ندارند و آن را پيگيري نمي‌كنند و اين نگاه و رويكرد پيامدهاي بدي دارد. اما خيلي از كشورها هم رهنمود‌هايي را كه توسط سازمان بهداشت جهاني مطرح شده قبول كردند. همه كشورها بايد اين رهنمود‌ها را انجام دهند. هواي تهران آلوده است اما تهران پيشرفت خوبي براي بهبود كيفيت هوا داشته است و اين امر تصادفي نبوده و شما در اين زمينه كار كرديد.
استانداردها براي كاهش آلاينده‌هايي مثل گوگرد بايد در همه كشورها و نه فقط براي زمستان بلكه در همه فصل‌هاي سال اجرا شود. اين انگيزه خوبي است براي كشورهاي مختلف و براي ايران كه نه‌تنها به يورو ٢ برسند بلكه به يورو ٥ و پس از آن هم به سمت يورو ٦ بروند تا مردم ايران هم مانند مردم بسياري از كشورهاي اروپايي از هواي خوبي برخوردار باشند. لذا پايش آلودگي هوا بايد در سطح خيلي بالايي انجام شود و تحقيقات مستمري داشته باشيم تا ببينيم آلودگي هوا آيا با اجراي طرح‌هاي دولت كاهش يافته است يا نه؟ برخي‌ها عقيده دارند انجام اين كارها خيلي هزينه دارد اما چنين نگرشي اشتباه است. اگر آلودگي كمتر باشد هزينه‌هاي واقعي آن كمتر خواهد بود. اگر آلودگي هوا كم شود توسعه اقتصادي صورت مي‌گيرد.
نظر شما