شايد هم جزو والديني باشيد كه به‌نظرشان معذرت خواستن، وظيفه ابدي و ازلي فرزند است و پدر و مادر در ارتباط با فرزندشان، از آن معافند. البته دسته ديگري هم وجود دارند كه پذيرفته‌اند معذرت‌خواهي، كوچك و بزرگ و بچه و والد نمي‌شناسد و هركسي اشتباهي از او سر مي‌زند و به واسطه آن آسيبي هرچند جزئي به ديگران وارد مي‌كند، بايد عذرخواهي كند اما همين‌كه در جايگاه فرد خاطي قرار مي‌گيريد و فرزندتان بايد عذر شما را بپذيرد، دچار تشويش، اضطراب، ترس و حتي خجالت شده و قيدش را مي‌زنيد؟ عذرخواهي‌كردن والدين از فرزندان، فقط يك كلام ساده نيست، بلكه پيام‌ها و آثار زيادي براي تك‌تك اعضاي يك خانه دارد كه در ادامه به آنها اشاره خواهيم كرد.
- بگو اشتباه كردم!
«بگو ببخشيد»، «بگو عذر‌مي‌خوام»، «بگو اشتباه كردم»! از اين دست جملات امري در باب معذرت‌خواستن، در ادبيات تربيتي والدين، زياد است. مدام از كودك مي‌خواهيم بابت اشتباهش از ما، خواهر و برادر، همسايه و دوست و آشنا عذرخواهي كند. البته كه اين بد نيست. اما آيا خود ما تا به حال از او عذرخواهي كرده‌ايم؟ الگوي مناسبي برايش بوده‌ايم؟ قبل از هر‌چيز بايد بدانيد كه هر انساني ممكن است دچار خطا و اشتباه شود و والدين هم از آن مستثناء نيستند. در گام دوم بايد پذيرفت كه كودك و نوجوان با چشم و عقل تيز، رفتار والدين خود را كنترل مي‌كند و متوجه اشتباهات او مي‌شود و اگر به روي خودتان نياوريد كه اشتباهي رخ داده، يك نمره منفي ديگر هم در تربيت كودك، نصيب‌‌تان مي‌شود. پس بهتر است بعد از هر اشتباه احتمالي، بپذيريد كه خطايي رخ داده و كودك متوجه آن شده، بعد هم خيلي آرام مسئوليت اشتباه خودتان را قبول كنيد. حتي اگر كودك، طرف اشتباه شما نيست، مي‌توانيد به او بگوييد از اينكه چنين اشتباه رفتاري يا گفتاري از جانب شما رخ داده، احساس پشيماني و ناراحتي مي‌كنيد و متأسفيد؛ «از اينكه موقع حرف زدن با بابا، عصباني شدم و صدام بلند شد، خيلي ناراحت و پشيمونم. اميدوارم از اين به بعد بتونم خودمو كنترل كنم.» همچنين با عذرخواهي كردن از «بابا» به كودك نشان مي‌دهيم كه كدام رفتارها نادرست است و نيازمند عذرخواهي است. در اين حالت كودك مي‌آموزد كه خودش بايد رفتارش را بسنجد، در مورد بهتر و درست‌شدن رفتار و گفتارش، تصميم گرفته و اقدام كند و از عذرخواهي كردن و ابراز پشيماني از كار اشتباه، احساس بدي نداشته باشد. اگر شما يك الگوي خوب برايش باشيد ديگر نيازي نيست مدام در هر شرايط نادرستي از او بخواهيد كه عذرخواهي كند، بلكه او مي‌آموزد كه درصورت بروز اشتباه، عذرخواهي كرده و تصميم بر درست كردن شرايط بگيرد.
- بخشيدن را ياد بگير
پذيرفتن «معذرت خواهي» ديگران و توانايي بخشيدن افراد، قدرت و مهارتي است كه بايد از كودكي آموخته شده و رشد پيدا كند. با عذرخواهي كردن، هر دو طرف در موقعيت «بخشيدن» قرار مي‌گيرند و معنا و مفهوم آن را تجربه مي‌كنند. كودكي كه بخشش را تجربه كرده در بزرگسالي روابط اجتماعي بهتري خواهد داشت. امام‌حسين(ع) مي‌فرمايند: «عذر برادر خود را بپذير و اگر او عذري نداشت براي خطاي او عذري بتراش»! بنا به همين فرمايش رفتار كرده و بخشنده باشيم تا كودكمان نيز آن را فرا بگيرد.
- قوانين براي همه يكسان است
عذرخواهي در زماني كه قوانين خانه به ناگاه نقض شده‌اند، به كودك ياد مي‌دهد كه قوانين براي همه يكسان است و باعث مي‌شود كه احترام گذاشتن به حريم خانه و قوانين آن، براي كودك دروني شود. تصور كنيد كه استفاده از تلفن همراه، هنگام صرف غذا، در خانه‌تان ممنوع است، ناگهان تلفن شما زنگ مي‌خورد و شما ناخودآگاه شروع به صحبت مي‌كنيد. كودك در چنين شرايطي تصور مي‌كند كه قوانين فقط براي او است و همه در جهت محدود كردن آزادي و لذات او وضع شده و والدين به آن پايبند نيستند اما اگر شما بعد از آن بگوييد: «معذرت مي‌خوام، قصدم نايده گرفتن قانون نبود و حواسم هست ديگه تكرار نشه» كودك مي‌فهمد كه قانون براي همه است و استثنايي ندارد. اين كار قدرت شما در وضع قوانين را بيشتر مي‌كند.
- من قدرتمندم
هرگز گمان نكنيد كه با عذرخواهي كردن شأن والديني‌تان زير سؤال رفته و ديگر بچه روي حرف‌تان حساب نمي‌كند و خودتان را كوچك كرده‌ايد. اينها تصور اشتباهي است و دقيقا عكس اين اتفاق مي‌افتد. شما به كودكتان ياد مي‌دهيد كه توانايي و قدرت پذيرش اشتباهش را داشته باشد؛ قدرتي كه اگر به آن مصلح شود، روابط اجتماعي بهتري را تجربه خواهد كرد. بسياري از افراد به‌دليل نداشتن قدرت‌پذيرش اشتباه، در روابط شخصي‌شان دچار مشكلات بزرگ شده و تنها مانده يا طرد مي‌شوند. فقط بايد مراقب باشيد اين اتفاق معذرت خواستن خيلي زياد تكرار نشود كه اثر سوئي خواهد داشت.
- آرام باش
پذيرفتن اشتباه و عذرخواهي كردن، راه خوبي براي شكستن گارد عصبي افراد است. نگاهي به مشكلات اجتماعي بيندازيد. و خيابان‌ها و دعواهاي روزانه افراد را ببينيد، عامل اصلي اغلب آنها اين است كه فرد خاطي حاضر به پذيرش اشتباهش نبوده و با «ببخشيد» و «معذرت مي‌خواهم» بيگانه است. پذيرفتن اشتباه و درخواست بخشش، خودبه‌خود فضا را از تشنج و ناآرامي نجات مي‌دهد. ممكن است اشتباهي در ارتباط با نوجوانتان انجام داده باشيد؛ مثلا بي‌هوا و بدون اجازه وارد اتاقش شده‌ايد. او از دست شما عصباني و ناراحت است و اگر شما اشتباه را نپذيريد بيشتر به ناراحتي و پرخاشگري او دامن زده‌ايد و بعيد نيست كه حرمت‌شكني‌اي هم اتفاق بيفتد و لجبازي هم صورت بگيرد. اما اگر عذرخواهي كنيد و بگوييد اشتباه شده و معذرت مي‌خواهيد، راه روي پرخاشگري، عصبانيت و ناراحتي بسته مي‌شود و فضا آرام شده و روابط صميمانه‌تر مي‌شود.
- جاده اشتباه
عذرخواهي كردن نبايد بهانه‌اي شود براي راندن در جاده اشتباه؛ حالا كه مي‌توان عذرخواهي كرد و بخشيده شد، پس مجاز به اشتباه كردن هستيم! امام‌حسين(ع) مي‌فرمايند: «مومن بد نمي‌كند و عذر نمي‌خواهد» البته اين سخن به معناي نفي عذرخواستن نيست، بلكه نگاه پيشگيرانه نسبت به عذرخواهي دارد. يعني مراقب باشيم كمتر در دام اشتباه بيفتيم! همچنين با عذرخواهي زباني و بدون جبران، مفهوم آن را لوث نكنيم. عذرخواهي زباني يك قسمت از داستان است، قدم مهم و بعدي جبران و اصلاح است كه اگر اتفاق نيفتد، عذرخواهي‌كردن اثر خود را از دست مي‌دهد.
نظر شما