در حالی که میلیاردها ریال اعتبار به راه‌اندازی سرویس بهداشتی در مدارس اختصاص پیدا کرده است، هیچ مقامی خود را موظف به پاسخگویی در مورد مشکل کمبود سرویس‌های بهداشتی مدارس نمی‌داند و مسئولان آموزش و پرورش در یک مانور تبلیغاتی اعلام کرده‌اند که اگر مدرسه‌ای هنوز سرویس بهداشتی ندارد، معاون عمرانی وزیر و رئیس سازمان نوسازی مدارس استان مربوطه پاسخگو خواهندبود.
در خیلی از مدارس با وجود ساخت چند چشمه بهداشتی، با زهم در طول سال تحصیلی چند چشمه خراب و غیر قابل استفاده است که نمونه بارز آن در مدارس دولتی شهر تهران قابل مشاهده است.
به‌طور مثال در یک دبیرستان دخترانه در تهران با حدود هزار دانش آموز فقط 17 چشمه بهداشتی ساخته شده که بنا به دلایل مختلف تنها 15 چشمه آن قابل استفاده است.
مچنین برای 500 دانش‌آموز یک مدرسه ابتدایی تنها 8 چشمه بهداشتی وجود دارد و استفاده از این سرویس‌ها برای دانش‌آموزان بسیار مشکل‌ساز شده است به‌طوری که در طول مدت زنگ تفریح دانش‌آموزان با صف طولانی در مقابل در دستشویی‌ها مواجه می‌شوند و اغلب نوبت استفاده از سرویس بهداشتی به آن‌ها نمی‌رسد.
در مواقعی که دانش‌آموزان نیاز شدید به سرویس بهداشتی دارند، مسئولان مدارس به دانش‌آموزان اجازه استفاده از سرویس بهداشتی معلمان نمی‌دهند.
نبود سرویس بهداشتی کافی در برخی مدارس ابتدایی به حدی وضعیت نامناسبی ایجاد کرده است که برخی از دانش‌آموزان خود را خیس می‌کنند و برخی دیگر با شنیدن صدای زنگ پایان مدرسه طول مسیر تا خانه را می‌دوند تا بتوانند زودتر از سرویس بهداشتی منزل استفاده کنند.
اغلب مدارس کشور دچار مشکل کمبود چشمه توالت هستند و حتی برخی از مدارس از ابتدایی‌ترین امکانات بهداشتی مثل آبخوری و سرویس بهداشتی محرومند.
نگهداری سرویس‌های بهداشتی در اغلب مدارس وضعیت نابسامان دارد به نحوی که دانش‌آموزان از دستشویی استفاده نمی کنند و در منزل مشکل خود را برطرف می کنند که یکی از ابتدایی‌ترین عوارض نگه داشتن ادرار، عفونت ادراری است که منجر به از کار افتادن کلیه دانش‌آموزان می شود.
در حالی که باید براساس استانداردها در مدرسه به ازای هر 40 دانش آموز حداقل یک چشمه بهداشتی در نظر گرفته شود اما در حال حاضر به ازای هر 60 دانش‌آموز یک دستشویی در نظر می گیرند که در حد استاندارد نیست.
این درحالی است که از یک سو جمعیت دانش آموزی مدارس تغییر می‌یابد و از سویی دیگر بنا به دلایلی چون خرابی سرویس بهداشتی، همه آن‌ها قابلیت استفاده ندارند.
کارشناسان تاکید دارند دانش‌آموزان در مدرسه باید دسترسی سریع به سرویس بهداشتی(توالت) داشته باشند، به ویژه اگر خجالتی باشند یا تازه وارد محیط مدرسه شده باشند. البته کارشناسان به والدین توصیه می کنند به کودک یادآوری کنند که در مورد اجازه گرفتن از معلم و ترک کلاس و رفتن به توالت به هیچ وجه احساس خجالت نکند.
با نگاه خوشبینانه می توان گفت که در سطح کشور حدود 40درصد توالت‌ها و دستشویی‌ها دارای شرایط بهداشتی هستند و به‌طور کلی در حال حاضر سرویس‌های بهداشتی مدارس از وضعیت مطلوبی برخوردار نیستند.
تفکیک آبخوری‌ها از سرویس‌های بهداشتی
معضل دیگری که در مدارس وجود دارد تفکیک نشدن آبخوری‌ها از سرویس‌های بهداشتی است و با وجود تاکید فراوان کارشناسان بهداشتی این کار عملی نشده است که رعایت نکردن این موضوع آلودگی‌ها و بیماری‌های روده‌ای و انگلی را در دانش‌آموزان افزایش می‌دهد.
وجود بوی نامطبوع سرویس‌های بهداشتی در فضای آبخوری و رعایت نشدن مسایل ابتدایی در ساخت سرویس‌های بهداشتی موجب شده تا از استاندارد لازم بسیار فاصله داشته باشند. این مسئله به اعتقاد کارشناسان بهداشت، منجر به بروز و انتقال بیماری‌های انگلی متعددی بین دانش‌آموزان خواهد شد.
البته شنیده‌ها حاکی از آن است که 35 هزار مدرسه در کشور سرویس بهداشتی مناسب ندارند، ضمن این که 8 هزار مدرسه فاقد سرویس بهداشتی اند و در 35 هزار مدرسه نیز مشکلاتی از قبیل اشتراکی بودن فضای آبخوری و توالت، نبودن لوله‌کشی صابون یا مناسب نبودن کاشی‌کاری و فاضلاب که منجر به تولید بوی نامطبوع و عفونت می‌شود، وجود دارد.
شرایط آبخوری
آبخوری باید دارای این شرایط باشد: کف محوطه آبخوری قابل شستشو و دارای شیب کافی و مناسب به طرف مجرای فاضلاب باشد.
دیوار لبه آبخوری باید از جنس قابل شستشو و دارای شیب مناسب به طرف مجرای فاضلاب باشد. دیوار اطراف آبخوری از جنس قابل شستشو(نظیر کاشی، سرامیک) باشد.
آبخوری عمومی دانش‌آموزان باید با شیرهای مناسب یا آب سرد کن مجهزشود و حداقل برای هر 45 نفر یک شیر آبخوری پیش بینی شود. ارتفاع شیر آن متناسب با سن دانش‌آموزان در دوره های مختلف تحصیلی بین 75 تا 100 سانتی متر از سطح زمین باشد.
بخوری باید خارج از سرویس‌های بهداشتی و با رعایت شرایط بهداشتی و با فاصله حداقل 15 متر احداث شود.
