این بخشی از نامهای است که امضای بیش از 160 نماینده مجلس شورای اسلامی در پای آن دیده میشود و خطاب به رئیسجمهوری نوشته شده است.
در حالیکه غیراز نامههایی با موضوعات مهم سیاسی، کمتر نامهای به این حد امضا از سوی نمایندگان مجلس میرسد، نمایندگان در این نامه خواستار رسیدگی به وضعیت تولید محصولات تراریخته (دست کاری شده ژنتیکی) از سوی رئیسجمهوری شدهاند.
در بخشی دیگر از این نامه آمده است: «پیرو نامه قبلی جمعی از نمایندگان مجلس درباره گیاهان و برنج تراریخته، همچنان که مستحضرید استفاده از بیوتکنولوژی در توسعه کمی و کیفی محصولات کشاورزی نه تنها دارای اهمیت فراوانی است، بلکه ضروری است و نمیتوان با افزایش جمعیت کنونی و تهدیدهای همه جانبه زیستمحیطی و توسعه شهرنشینی و مراکز صنعتی پرورش متداول سنتی نیاز جامعه را در زمینه محصولات کشاورزی تأمین کرد.
بیوتکنولوژی مدرن دارای جایگاه ویژهای در سیاستهای کلان برنامه توسعه است و کشت محصولات تراریخته تا میزان قریب به 200 هزار هکتار (نیم درصد سطح زیر کشت جهانی) مصوب هیات وزیران (سند ملی زیست فناوری ) است.»
بهنظر میرسد با این نامه، جنجال و اختلاف بر سر محصولات تراریخته در کشور ما وارد مرحله تازهای شده است.
حقشناس نماینده بندرانزلی در این زمینه به همشهری میگوید: محصولات تراریخته محصول علم ژنتیک است و همانطور که پژوهشگران جوان ما در زمینه انرژی هستهای و سلولهای بنیادی دستاوردهای مهمی داشتهاند و مورد حمایت مسئولان بودهاند، در زمینه تولید گیاهان تراریخته هم حرفهای زیادی برای گفتن دارند و باید از آنها حمایت شود.
مسئلهای که حقشناس به آن اشاره میکند، در نامهای که خطاب به احمدینژاد نوشته شده است هم به وضوح مورد اشاره قرار دارد: «خوشبختانه در سالهای اخیر دستاوردهای بسیار ذیقیمتی در زمینههای مختلف کاربرد بیوتکنولوژی در محصولات کشاورزی خاصه در زمینه انتقال ژن و گیاهان تراریخته از جمله برنج تراریخته توسط پژوهشگران و دانشمندان ایرانی نصیب ملت بزرگ ایران شده است و تولید برنج تراریخته اولین بار توسط ایران، بازتاب گستردهای در رسانههای داخلی و خارجی داشته و از آن بهعنوان یکی از مصادیق توسعه علمی کشور یاد میشود.»
با این اوصاف، اما پیشنویس قانون ایمنی زیستی، قانونی که قرار است تکلیف ما با این محصولات را روشن کند، شمشیر را برای چنین محصولاتی از رو بسته است و به همین جهت، مورد مخالفت شدید محققان واقع شده است.
ایران اولین تولیدکننده برنج تراریخته
از سال 80 کشت مزرعهای برنج تراریخته در ایران به صورت آزمایشگاهی شروع شد. دکتر قرهیاضی مجری تولید این برنج در ایران در گفتوگو با همشهری با اشاره به نامگذاری سال 2004 به نام برنج، میگوید: در این سال هرکدام از کشورها به مناسبت این سال برنامههایی چون جشن برنج داشتند، اما برنامه ایران در دنیا بازتاب وسیعی داشت، چراکه ما بهعنوان تنها تولیدکننده برنج تراریخته در این سال (84 – 83) رسما کاشت این برنج را به صورت انبوه آغاز کردیم و برداشت محصول را جشن گرفتیم.
وی در ادامه با اشاره به اینکه دیگر کشورها از تکنولوژی تولید این برنج بیبهرهاند، میافزاید: به تازگی چینیها کشت این برنج در مزارع بزرگ آزمایشگاهی را شروع کردهاند، اما چون کمپانیهای بزرگ روی برنج تراریخته سرمایهگذاری نمیکنند تولید این محصول همهگیر نشده است.
خودداری کمپانیها از سرمایهگذاری روی این محصول هم دلیل سادهای دارد: بذر برنج بهگونهای است که بر خلاف سایر محصولات، پس از برداشت به سادگی قابلیت کشت دوباره را دارد و به این ترتیب کشاورزانی که از بذر اصلاح شده استفاده میکنند دیگر احتیاجی به خرید بذر از کمپانیها ندارند و به این ترتیب برای این شرکتها به صرفه نیست که روی تولید بذر تراریخته برنج تحقیق و سرمایهگذاری کنند.
به گفته دکتر قرهیاضی اولین برنج تراریخته تولید شده در ایران نسبت به آفات مقاوم است و نیازنداشتن این محصول به سموم آفتکش بزرگترین حسن آن است: بیشترین سم مصرفی ما در کشور برای کنترل کرم ساقهخوار برنج است و با کشت برنج تراریخته که از سم بینیاز است، علاوه بر حفظ محصول کمک بسزایی به حفظ محیطزیست میشود.
اما این تنها مزیت برنج تراریخته نیست. دکتر قرهیاضی در این زمینه میگوید: تولید محصولات تراریخته و مهندسی ژنتیک یک فناوری است و قابل پیشرفت است. به گفته رئیس انجمن ایمنی زیستی ایران، تولید برنجی که مانند گندم کشت شود و بینیاز از مقدار زیاد آب باشد، قدم بعدی محققان ایرانی است: اگر ما با کمک مهندسی ژنتیک موفق به تولید این برنج شویم، کشت برنج به استانهای شمالی محدود نمیشود و دیگر بزرگترین واردکننده برنج نخواهیم بود.
دکتر قرهیاضی ادامه میدهد: در حالیکه کشاورزان شمالی خواستار کشت برنج تراریخته هستند و کشت محصولات تراریخته تا میزان قریب به 200 هزار هکتار مصوب هیات وزیران است، کارشکنیهای وزارت جهاد کشاورزی مانع از تحقق این امر شده است.
حقشناس که از نمایندگان امضاءکننده نامه مذکور است، در تأیید این سخنان میگوید: جمعیت کشور ما رو به افزایش است و زمین قابل افزایش نیست پس ما باید تولید در واحد سطح را بالا ببریم و مهندسی ژنتیک این امکان را برای ما فراهم میکند.
وی هدف از امضاء نامه خطاب به رئیسجمهوری را اینچنین تشریح میکند: ما از رئیسجمهوری میخواهیم سخنان این محققان را که اعتبار جهانی دارند، بشنود و به استناد استدلالهای وزارت جهاد، تحقیقات مهندسی ژنتیک در کشور تعطیل نشود.
حقشناس ادامه میدهد: لازم است همان اهتمام و توجهی که به علومی چون انرژی هستهای و سلولهای بنیادی وجود دارد، در این مورد نیز لحاظ شود.
فناوری در زنجیر
حدود 2 سال پیش گزارشی از مجمع تشخیص مصلحت نظام به مجلس آمد که نشان میداد پژوهش در زمینه تولید محصولات تراریخته متوقف شده است و خواستار رسیدگی به این مورد بودند.
تاجالدینی نماینده مردم تبریز در مجلس انگیزه اولیه از نگاشتن این نامه را این گزارش و همچنین طرح موضوع در کمیسیون کشاورزی عنوان میکند و به همشهری میگوید: هنگامیکه ما قضیه را دنبال کردیم به این نتیجه رسیدیم که دعوای شخصی بین مجریان طرح و وزارت جهاد کشاورزی منجر به توقف تحقیقات و تولید شده است و وزارت جهاد حتی جلوی کاشت محدود را هم گرفته و با وجود درخواست کشاورزان بذر این برنج در انبارهای قفل شده محصور شده است.
این مسئله باعث شد تا از وزیر کشاورزی در کمیسیون کشاورزی سؤال شود اما چون پاسخ اسکندری نمایندگان را قانع نکرد، اینک سؤال در نوبت طرح در صحن علنی مجلس است.
تاجالدینی با اشاره به اعلام شبهه ایمنی نداشتن برنج تراریخته ایرانی از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، میافزاید: حتی این مسئله هم باعث نشده تا مسئولان وزارت جهاد کشاورزی تغییری در مواضع خود ایجاد کنند.
اظهار نظر این نماینده مجلس در حالی است که میربابایی مدیر روابط عمومی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی وزارت جهاد در گفتوگو با همشهری، وزارت بهداشت را فاقد صلاحیت لازم جهت اظهار نظر در این زمینه معرفی میکند.
در هر حال امضای نامه به منظور درخواست توجه رئیسجمهوری به وضعیت این محصولات از سوی بیش از 160 نماینده مجلس شاید به این وضعیت نابسامان پایان دهد؛ وضعیتی که به گفته قرهیاضی، فقط مربوط به برنج تراریخته نیست: «متأسفانه افراد مخالف، یک فناوری را به زنجیر کشیدهاند که برنج پرچم این فناوری است.»