قدم سرطان روی چشم!

با دكتر ابراهيم آذري -چشم‌پزشك - درباره انواع تومورهاي سرطاني چشم گفت‌وگو كرده‌ايم.

• سرطان چشم چيست؟

سرطان چشم به تكثير غيرعادي سلول‌هاي داخلي يا خارجي چشم گفته مي‌شود كه گاهي از سلول‌هاي داخلي چشم شروع مي‌شود و گاهي ناشي از گسترش سرطان اندام‌‌‌هاي ديگر (متاستاز) به چشم است. در واقع سرطان‌هاي سينه و ريه بيش از ديگر سرطان‌ها به چشم گسترش پيدا مي‌كنند و ممكن است باعث بروز تومورهاي بدخيم در چشم شوند. اما از سوي ديگر سرطان چشم هم مي‌تواند به پوست، مغز، كبد و ريه گسترش پيدا كند و كل بدن بيمار را درگير تومورهاي بدخيم كند. آمار دقيقي از شيوع سرطان چشم در ايران وجود ندارد، اما با افزايش امكانات تشخيصي و درماني، اين روزها موارد بيشتري از سرطان‌هاي چشم شناسايي مي‌شوند.

• علائم سرطان چشم كدام است؟

سرطان چشم اگر به‌موقع تشخيص داده شود، به‌طور كامل درمان خواهد شد اما اگر به علائم آن بي‌توجه باشيد ممكن است حسابي دردسرساز شود و حتي كار تا نابينايي يا تخليه چشم هم پيش برود. بنابراين درصورت مشاهده علائمي مثل بيرون‌‌‌زدگي كره چشم، درد، كاهش بينايي، اختلال يا زوال بخش‌هايي از ميدان ديد محيطي، دوبيني، قرمزي چشم، رانده‌شدن چشم به يك سمت، كمرنگ شدن عنبيه چشم، سردردهاي مزمن، تورم پلك يا احساس توده در پلك حتما با يك چشم پزشك مشورت كنيد.

• ملانوم؛ دشمن چشم بزرگترها

شايع‌ترين نوع سرطان چشم در بزرگسالان ملانوم است كه در واقع شامل تومور داخلي چشم در سلول‌هاي رنگدانه‌اي مشيميه مي‌شود. مشيميه لايه‌‌اي تشكيل شده از رگ در چشم است كه بين صلبيه و شبكيه قرار گرفته و تغذيه عنبيه و سلول‌‌‌هاي گيرنده نور شبكيه را بر‌عهده دارد.

آنچه احتمال بروز سرطان ملانوم را بيشتر مي‌‌كند، تابش مستقيم آفتاب، وجود خال‌هايي در داخل يا روي مشيميه چشم و اشعه ماوراي بنفش است. در ملانوم ممكن است احساس كنيد داخل چشمتان چيزي جرقه مي‌زند يا نقطه‌هاي ريز غبار مانندي در حال پرواز هستند كه به آن مگس‌پران هم مي‌گويند. تاري ديد، نقص در بينايي و افزايش فشار چشم هم مي‌توانند جزو علائم باشند.

اما يك‌سوم بيماران هيچ علامتي ندارند و فقط در معاينه‌هاي دوره‌اي مي‌توان به‌وجود تومور سرطاني در چشم‌ها پي برد. معمولا افرادي كه چشم‌هاي روشن دارند بيشتر از افراد داراي چشم‌‌هاي تيره يا قهوه‌اي در معرض سرطان چشم قرار دارند.

مردان بالاي 50سال و افراد سفيدپوست هم بيشتر به اين نوع سرطان مبتلا مي‌شوند. همچنين افرادي كه تعداد زيادي خال غيرطبيعي در سطح بدنشان دارند هم بيشتر در معرض ابتلا به ملانوم پوستي و ملانوم چشمي هستند.

• توموري در چشم كودكان

سرطان چشم در كودكان، خود را با شكل و شمايلي ديگر نشان مي‌دهد كه به آن رتينوبلاستوما مي‌گويند. اين سرطان سلول‌هاي شبكيه چشم را درگير مي‌كند و شيوع نسبتا بالايي هم دارد. در اين بيماري سلول‌هاي عصبي شبكيه بارها و بارها تكثير مي‌شوند و تومورهاي بدخيمي توليد مي‌كنند كه ممكن است به ساير اندام‌هاي بدن مثل مغز و نخاع هم سرايت كنند. تومورهاي چشم كودكان يا از جهش ژني ناشي مي‌شوند يا ريشه ارثي دارند. در واقع 6تا 7درصد كودكان به‌دليل سابقه خانوادگي به اين بيماري مبتلا مي‌شوند. شايع‌ترين علامت اين سرطان سفيد شدن مردمك و انحراف چشم است. به طوري كه ممكن است مردمك چشم كودك كاملا سفيد شود.

• پلك هم سرطان مي‌گيرد!

سرطان به‌جز بخش‌هاي داخلي چشم، نواحي ديگري مثل غدد اشكي، عضله و اعصاب، كاسه چشم و ملتهمه و پلك را هم درگير مي‌كند. سرطان پلك از انواع بدخيم سرطان چشم است كه به آن سرطان‌‌ سلول‌‌‌هاي پايه‌‌‌اي مي‌گويند. اين سرطان در اطراف چشم رشد مي‌كند و گاهي هم به قسمت‌‌‌هاي ديگر صورت منتشر مي‌شود اما كمتر پيش مي‌آيد كه بخش‌هاي داخلي چشم را درگير كند. يكي از راه‌هايي كه ممكن است پلك را مستعد سرطان كند غده ميبومين است. كار اين غده توليد چربي‌ پلك است تا با چرب كردن اشك، باعث ماندگاري آن در چشم شود.

• پيشگيري و درمان

براي سرطان‌هايي كه عامل ژنتيك دارند، روش پيشگيري و درماني كشف نشده اما پزشكان معتقدند در سرطان‌هايي كه عوامل محيطي در شكل‌گيري آنها دخيل هستند، رعايت برخي موارد مي‌تواند مانع بروز سرطان شود.

استفاده از عينك آفتابي استاندارد و دوري از تابش مستقيم نور خورشيد يكي از مهم‌ترين اين روش‌هاست. اگر سر و كارتان با اشعه‌هاي خطرناك مثل راديواكتيو و مادون قرمز است بايد مراقب باشيد كه بدون تجهيزات ايمني در معرض اين اشعه‌ها قرار نگيريد.

روش ديگر پيشگيري از اين سرطان، توجه دقيق به كوچك‌ترين تغييرات بينايي است. سرطان چشم معمولا خود را با كاهش بينايي بدون درد نشان مي‌دهد و كم كم علائم ديگر بروز مي‌كنند. بنابراين مهم است كه به هر كاهش ديدي حساس باشيد و به اپتومتريست يا چشم‌پزشك مراجعه كنيد. پزشك با معاينه دقيق ساختمان چشم شما، هر مورد مشكوكي را بررسي مي‌كند و اگر به تومور مشكوكي برخورد كرد با نمونه‌برداري از آن، شما را به يك آنكولوژيست (متخصص سرطان) ارجاع خواهد داد تا در صورت نياز عمل جراحي، پرتودرماني، ژن درماني يا شيمي‌درماني و كرايوتراپي براي شما صورت بگيرد.