خانه‌ی ما جنوبی و پشت به آفتاب است، برای همین درخت من، این‌قدر دیر جوانه زد وگرنه درخت‌های آن‌سوی خیابان تقریباً سبزند و هی دارند پرپشت‌تر می‌شوند.
گفتم درخت من؛ من و مادرم این درخت را خیلی دوست داریم. وقتی من دوساله بودم پدرم این درخت را پشت پنجره کاشته، پس او دو سال از من کوچک‌تر است و مي‌توانم فكر كنم این درخت، خواهر کوچک من است.
پدرم در کتابی خوانده که هر درخت تأمین‌کننده‌ی اکسیژن یک خانواده‌ی چهارنفره است. برای همین درختمان عضوی از خانواده‌ی ماست. ما چهارنفریم من، پدر، مادر و درختمان.
البته بگویم اسفند امسال یک درخت توت هم در حیاط کاشتیم تا همه‌ی همسایه‌ها از آن استفاده کنند. قبلاً حیاط خانه‌ی ما فقط گل و شمشاد داشت؛ چون همسایه‌ها معتقدند درخت ميوه حیاط را کثیف می‌کند.البته بگویم همسایه‌ها همیشه برای تماشای درخت‌ها به شمال می‌روند. این‌ها را مادرم برایم گفته است وگرنه من هم قبلاً حواسم به درخت‌ها نبود.
- همسايه‌هاي ديوار به ديوار ما
حالا وقتش است که اسم نزدیک‌ترین درخت به خانه‌تان را بگویید. چنار؟ توت؟ کاج یا زبان‌گنجشک؟
شاید بیش‌ترین درختی که می‌شناسیم و در خیابان‌های تهران می‌بینیم همین چنار باشد. چندی پیش «اسماعیل کهرم»، مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، در مورد پوشش گیاهی مناسب با آبوهوای تهران به خبرآنلاین گفته بود: «چنار اصلاً ساخته شده است برای خاک، آبوهوای تهران. برگ‌های تخت و پهن چنار و اين‌که هردرخت حدود 10هزار تا 15هزار برگ دارد، باعث تلطیف هوا می‌شود. ریشه‌ي آن خاک را نگه می‌دارد، ساقه‌اش هم آب را جذب می‌کند و به سفره‌ي آب زیرزمینی می‌دهد. درخت‌های داغداغان و بیدمجنون نیز برای آب و هوای تهران مناسب است.»
البته گروهي از محققان محیط‌زیست هم بعد از بررسی‌های گوناگون، گونه‌های درختی مناسب برای آبوهوای تهران را معرفي کرده‌اند. بر این اساس درخت عرعر، ابریشم، داغداغان و توت گونه‌های مناسب در برابر آلودگی هوا هستند و سنجد، بلوط، اقاقيا، چنار، زبان‌گنجشك و بید هم گونه‌هاي درختي و درختچه‌اي با نياز آبي كم و مناسب براي شهرتهران به‌شمار مي‌آيند.
- چنارستان، توتستان، انارستان
تهران روزگاری به درخت‌هایش شناخته می‌شد؛ اسماعیل کهرم می‌گوید: «تهران از ابتدا توسط خارجی‌ها چنارستان نام‌گذاری شده بود. پوشش طبیعی بومی تهران از زمان آقامحمدخان قاجار که تهران را به‌خاطر آب و هوا به‌عنوان پایتخت انتخاب کرد، وجود درختان چنار بود و از پیچ شمیران تا دربند را چنارستان می‌گفتند.»
دکتر «ناصر تکميل‌همايون»، تاريخ نگار و تهران‌شناس، درباره‌ي درختان تهران در سده‌ها و دهه‌هاي گذشته گفته است: «تهران در دوره‌هاي گوناگون تاريخي حتي پيش از پايتختي باغ‌هايي بسيار، پوشيده از درخت داشته است. طبيعت تهران مشخصاً با سه درخت چنار، انار و توت پيوندي تاريخي دارد. از اين سه درخت، متأسفانه انار ديگر نيست. اگر از پدربزرگ ها و مادربزرگ هاي تهراني بپرسيد، هنوز به ياد دارند که تهران انار داشت.»
به گفته‌ی او تهران در دوره‌هايي به اندازه‌اي خوش آب و هوا بود که درختان ميوه به آساني در اين‌جا رشد مي‌کردند. توت از جمله درختان محبوب در اين شهر به شمار مي‌آمد. حتي در دوره‌هاي پيش از قاجار و صفويه، در بسياري از مسيرهاي کاروان روي تهران، مردم درخت توت مي‌کاشتند و نذر مي‌کردند.
اگر امروز مي بينيم که در منطقه کن و سولقان، توتستان‌هايي فراوان وجود دارد، به همان دليل است زيرا اين منطقه بر سر راه يکي از مسيرهاي قديمي ري به طبرستان و ديلمان قرار داشت و کاروان‌هاي زيادي از اين‌جا مي‌گذشتند.»
- غبارروب‌هاي هوا
فکر می‌کنم همه‌ی ما نقش درخت‌ها در سالم‌سازی هوا را می‌دانیم؛ يعني حتی اگر اسم درخت‌ها را بلد نباشیم و یا حتی اگر ندانیم درختی جلوی خانه‌مان هست یا نه، باز می‌دانیم آن‌ها چه نقشی در تولید اکسیژن مورد نیاز ما دارند. اما درخت‌ها فواید دیگری هم دارند.
مثلاً جذب پرتوهای خورشیدی مثل پرتوي مادون قرمز و ماورای بنفش که بر روی بدن انسان و حیوان‌ها تأثیرات چشم‌گیری دارند. درخت‌ها این دو پرتو را جذب می‌کنند و شاید برای همین باشد که در سایه‌ی درختان احساس آرامش می‌کنیم چون این دو پرتو به دام درخت بالای سرمان می‌افتند.
البته آرامش در سایه‌ي درختان دلیل دیگری هم دارد، دانشمندان محیط‌زیست در بررسی‌های خود متوجه شدند برخی درختان مثل گردو، کاج، بلوط، بید، افرا، زبان گنجشک، داغداغان، اکالیپتوس، فندق و سروکوهی ماده‌ای در فضا رها می‌کنند به نام فیتونسید که برای بسیاری از باکتری‌ها و قارچ‌ها و برخی حشرات اثر کشنده‌ای دارد، اما بر روی انسان اثر فرح‌بخشی می‌گذارد.
کار دیگر درخت‌ها غبارروبی هواست. این شکل ظاهری زیبا و این شاخ و برگ‌ها فقط برای زیبایی نیست، بلکه هركدام از درخت‌ها با همين شكل ظاهري، در زمین نقش یک گردگیر را ایفا می‌کند. بررسي‌هاي کارشناسان محیط زیست نشان می‌دهد که دريک هکتار فضاي سبز که تقریباً 200 درخت کاشته شده تا 68 تن از گرد و غبار را در هربار بارندگي از هوا گرفته و در خود جذب می کند.
در آخر این از نظر علمی ثابت شده که آلودگی صدا می‌تواند رشد درخت و گیاه را به خطر بيندازد، اما خود درختان می‌توانند در کاهش آلودگی صدا مؤثر باشند. برخی آزمایش‌ها نشان می‌دهد درختان و فضای سبز حاشیه‌ی خیابان‌ها اثرکاهندگي بيش‌تري نسبت به ديوارهاي صداگير پيش‌ساخته يا مصالح ساختماني مناسب دارند.
- بال‌هاي سبز درختان
ما در مقابل اکسیژن و آرامشی که می‌گیریم وظیفه‌ی زیاد سنگینی نداریم. در زمستان، بهار و پاییز بارش‌ها کمکشان می‌کند؛ می‌ماند فصل گرم که آن‌ها نیاز به آبیاری روزانه دارند و همیشه تشنه‌اند. در این بین بعضی از درخت‌ها در مسیرجوی‌ها هستند ویا در بوستان‌ها که نیاز به آبیاری ما ندارند، اما بعضی از درخت‌ها در مسیر آبیاری نیستند، آن‌ها را دریابیم.
بعد یادمان باشد همین‌طور که در خیابان راه می‌رویم و با دوستمان گپ می‌زنیم، هی سرشاخه‌های سبز درخت‌ها را نشکنیم! هی برگ‌ها را از شاخه جدا نکنیم، بگذاریم بال‌های سبز درخت‌ها زیبا بمانند و برای ما اکسیژن تولید کنند و يادمان باشد روي آن‌ها يادگاري ننويسيم و يادمان باشد...
نظر شما