در این دور از گفتگوها، كه با حضور آقاي وينچنزو آمندولا، معاون وزير امور خارجه ايتاليا، دكتر ابوذر ابراهيمي تركمان، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي و دكتر محمود نيلي احمدآبادي، رئيس دانشگاه تهران، برگزار شد، سخنرانان به بيان ديدگاه‌هاي خود درباره تعاملات هنري و علمي بين دو كشور ايران و ايتاليا پرداختند.
در ابتداي اين نشست كه به رياست دكتر سيداحمدرضا خضري، دبير علمي همايش برگزار شد، دكتر محمد باقر قهرماني، معاون بين‌الملل دانشگاه تهران، ضمن خوشامدگويي به مهمانان گفت: پيشينه دانشگاه در ايران به دارالفنون مي‌رسد كه در حقيقت ريشه اصلي دانشگاه تهران در اواسط قرن 19 است. دانشگاه تهران با تصويب مجلس رسميت كامل يافت و با دانش‌آموختگان خود نقش مهمي در كمك به پيشرفت تمدن در جوامع و سراسر جهان داشته است. دانشگاه تهران يك دانشگاه جامع است که با بيش از 50 هزار دانشجو و 2000 هيأت علمي در رشته هاي گوناگون فعاليت دارند.
وي افزود: دانشگاه تهران از بدو تأسيس يك مأموريت بين‌المللي را دنبال كرده است، زيرا دانشجويان و استاداني از سراسر جهان داشته است. ما ميزبان حدود 1700 دانشجوي غيرايراني آزاد و 1200 دانشجوي رسمي هستيم كه از دانشگاه تهران گواهينامه دانش‌آموختگي دريافت مي كنند. اين دانشجويان از كشورهاي مختلف هستند كه ايتاليا هم يكي از آنهاست.
وي در ادامه با اشاره به موضوع نقش هنر در گفتگوي تمدن‌ها گفت: هنر از يك سوي براي آموزش كودكان و نوجوانان، جان بخشيدن به گروه‌ها، استحكام پيوندهاي جمعي و تقويت رفاه جامعه مورد استفاده قرار مي‌گيرد، از سوي ديگر بر جهان درون و معنويت و عبادت و شور و شعف تأثيرگزار است. اين نشست كه هنر را مبناي گفتگو بين ايران و ايتاليا قرار داده است، بسيار اميدبخش است.
دکتر ابراهیمی ترکمان، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، سخنران بعدي اين نشست با ابراز خرسندی از برگزاری دومین دور گفتگوهای فرهنگی با کشور ایتالیا، تقارن آن را با برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و انتخاب ایتالیا به عنوان میهمان ویژه با شعار زیبایی بدون زمان را نشانه ظرفیت‌ها و قابلیت‌های فرهنگی موجود جمهوری اسلامی ایران و ایتالیا و اراده جدی مسئولان و اندیشمندان دو کشور در توسطه روابط فرهنگی عنوان کرد.
رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي با اشاره به اینکه نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران 30 سال است بی‌وقفه برگزار می‌شود این نمایشگاه را بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی منطقه توصیف کرد.
وی درباره این نشست گفت: دو کشور ظرفیت‌های فرهنگی بالایی برای نزدیکی فرهنگی دارند و در حقیقت بسیاری از منازعات و چالش‌های کنونی جهان ریشه فرهنگی دارد.
رایزن فرهنگی پیشین ايران در روسيه افزود: گفتگوهای فرهنگی این امکان را فراهم می‌آورد تا انسانها به دور از فضاسازی‌های رسانه‌ای و تبلیغاتی، به معرفی بی‌واسطه و صحیح‌تر فرهنگ‌ها، عناصر و مولفه‌های فرهنگی خود بپردازند و مدارا و سعه صدر را در پذیرش تفاوت‌ها و تنوع فرهنگی با یکدیگر تجربه کنند.
وی تاکید کرد: با پیشینه موجود، مناسبات فیمابین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ایتالیا از یک پشتوانه غنی تاریخی، فرهنگی و تمدنی برخوردار است که از گذشته‌های دور برقرار شده و در پیشبرد روابط دوجانبه در همه اعصار، بسیار حائز اهمیت و موثر بوده است. تعاملات فرهنگی ایران و ایتالیا در سال‌های بعد از انقلاب نیز ادامه یافته و دو کشور در زمینه همکاری‌های علمی، فرهنگی و باستان‌شناسی توجه ویژه ای داشتهاند.
دکتر ابراهیمی ترکمان سرمایه اصل دو کشور را ارتباطات و تشابهات فرهنگی مداوم تاریخی توصیف و تاکید کرد: گفتگویهای بین فرهنگی به شناخت بیشتر و معرفی صحیح دو کشور نسبت به عناصر و مولفه‌های فرهنگی یکدیگر کمک می‌کند.
وی با اشاره به اینکه انسانها از یک سرچشمه خلق شده‌اند و احساسات مشترکی دارند که حتی فاصله های زمانی و مکانی قادر به از بین بردن آن نیست، هنر را عاملی توصیف کرد که می‌تواند آن احساسات را برانگیزد و تحت تأثیر قرار دهد و آنها را به هم مرتبط سازد.
رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نسخ خطی را از جمله ابزارهایی عنوان کرد که نقش موثری در ارتباط نوشتاری و انتقال فرهنگ و هنر به نسل‌های آینده داشته است و افزود: پیدایش نسخه‌های خطی، میراث فرهنگی هر ملتی است و هویت فرهنگی هر ملتی در لابه لای برگ‌های آن نهفته است. ابعاد مختلف نسخه‌های خطی از قبیل ابعاد علمی، فرهنگی، هنری، اخلاقی، عرفانی و معنوی نقش سازنده‌ای در ارتباط گفتگو دارند.
دكتر وينچزو آماندولا، معاون وزير خارجه ايتاليا، سخنران ديگر اين نشست در ابتدا با اشاره به اينکه هدف از دومين نشست پيدا کردن راهي براي عملياتي و اجرايي‌کردن گفتگوها و رسيدن به يك نگاه مشترك در اين فضاي زيباست، گفت: در ابتداي هر گفتگویی كنجكاوي وجود دارد و اين طبيعي است، اما اصل گفتگو احترام به يكديگر و شناخت همديگر است. كسي مي‌تواند گفتگو كند كه به خود آگاه باشد و هم درباره طرف گفتگو آگاهي داشته باشد. تا ارزش‌ها را با عمق بيشتري درك كند و ادامه دهد. ديالوگ منبع مهمي براي پيوند فرهنگ ها بوده است و پيوند فرهنگي آغاز گسترش ارتباطات است. نمايشگاه كتاب تهران اين فرصت خوب را هم فراهم كرده است.
وي هدف از اين گفتگوها را برقراري ارتباط دانست و افزود: بايد در اين گفتگو متوجه اهميت سرمايه‌گذاري علمي باشيم و با تعيين پروژه‌هاي مشترك تلاش كنيم پيوندهايمان برقرار بماند .اين گفتگوها بسيار بنيادين است، زيرا مبتني بر درك متقابل است و ما براي همكاري امكانات زيادي داريم.
معاون وزير امو خارجه ايتاليا ادامه داد: در بستر گفتگوي ايران و اروپا، ارتباط تهران- برلين- رم را داريم كه نمايش آثار هنري اين حركت را جلو خواهد برد.
وي تصريح کرد: فرهنگ باني ارتباط است. حضور من در تهران باعث شد زيبايي‌هاي اين كشور را ببينم و نشاني از خود را در آن جستجو كنم.
دكتر وينچزو آماندولا در پايان تصريح کرد: در اين بي‌نظمي جهاني تنها دليل براي برقراري روابط و رمز بقا بردباري فرهنگي است.
دكتر احمدرضا خضري، استاد تاريخ و تمدن ملل اسلامي و دبير علمي همايش، سخنران بعدي در اين نشست بود که با موضوع مناسبات هنري؛ بستر پايدار گفتگوهاي فرهنگي بين ايران و ايتاليا سخنان خود را ايراد کرد.
وي در اين سخنراني جلوه‌هايي از يک تعامل هزارساله بين ايران و اروپا و بستر پايدار گفتگوي فرهنگي بين دو کشور را تشريح کرد.
استاد دانشگاه تهران در ادامه درباره سه محور شکل‌گيري ارتباط بين دو کشور گفت: تعامل بر سه محور ارتباط دولت-دولت، ملت-ملت و ارتباط نخبگان شكل مي‌گيرد.
وي در تشريح اين سه محور افزود: ارتباط دولت‌ـ دولت (ارتباط سياسي و اقتصادي)، که توافقات، مقاوله نامه‌ها و مواردي از اين دست، مبناي آن هستند؛ ارتباط ملت‌ـ ملت (ارتباط اجتماعي و اقتصادي)، که بيشتر در بستر مهاجرت‌هاي کلي و جزيي و زمينه‌هاي اجتماعي پس‌آمد آن، مثل تجارت، تبادل کالا و مواردي از اين دست ظهور مي‌يابد؛ و ارتباط نخبگان (ارتباط فرهنگي، هنري و علمي) که زمينه ظهور و شکل‌گيري آن، نه مقاوله‌نامه‌هاي متقابل و نه رفت‌وآمدهاي مداوم، که ارتباط نخبگان فرهنگ و هنر دو کشور يا دو جامعه با هم است.
دبير علمي همايش گفتگوهای فرهنگی ايران و ايتاليا در پايان تصريح کرد: محافل دانشگاهي که محل حضور نخبگان هنري کشورهاست مي‌توانند در بازخواني، حفظ و ارتقاي اين ارتباط، سهم موثرتري داشته باشد و اين پيوند هزارساله را در بستري دور از سوداهاي سياسي و اغراض ديگر در ميان نخبگان دو ملت استوارتر و فراگيرتر از گذشته ادامه دهند.
در ادامه دکتر کارلو چرتي، رايزن فرهنگي سفارت ايتاليا در تهران، به نمايندگي از دکتر ماسيمو براي، مدير موسسه دائره‌المعارف ايتاليايي تره‌کاني، مقاله ايشان را با عنوان مدرنیت، هویت و جهانی سازی در اروپا، قرائت کرد. در بخشي از اين مقاله آمده بود: هدف اصلی برگزاری این نشست، ایجاد فرصتی مناسب برای روبه‌رو شدن نمایندگان دنیای نهادهای دولتی، آموزشی و فرهنگی دو کشور در راستای تبادل دوجانبه و ایجاد زمینه مناسب برای راه اندازی پروژه‌های مشترک مستقل بوده همچنین گسترش شناخت متقابل، همکاری و تحقیقات موثر که بتوانند به ما در خصوص یافتن دیگر مسیرهای ارتباطی بین دو کشور و کشف میراث غنی و عظیمی که گذشتگان برای ما به جای گذاشتند، کمک کنند.
وي افزود: آنچه در این ایام رخ داده است به عنوان مثال افتتاح نمایشگاه مجموعه کتبی در خصوص جاده ابریشم در محل کتابخانه ملی تهران که شامل مجموعه‌ای ارزشمند از کتب چندزبانه، نقشه‌های جغرافیایی، الواح و چاپ برجسته‌هایی از گنجینه کتب قدیمی متعلق به قرن شانزدهم کتابخانه آنجلیکا است، بیانگر این نکته است که رابطه با ایران برای ایتالیا همواره رابطه‌ای بوده است با ریشه فرهنگی همراه با تبادلات سودمند تجاری.
وي تاکيد کرد: مطالب چاپی، نقشه‌های جغرافیایی، سفرنامه‌ها و گزارش‌های سفر بخشی از شواهد ارزشمند تاریخی هستند که در اختیار ما بوده و به واسطه داشتن این اسناد می‌توانیم کشور خود را از بیرون و از دریچه نگاه دیگر مشاهده کنیم و پذیرای تفاوت‌ها باشیم؛ یعنی آنچه که ممکن است به نظر ما کاملا عادی باشد ولی از نظر شما ابدا اینگونه نباشد.
دکتر ماسيمو بري فرهنگ ایتالیایی و اروپایی رابه صورت کلی با فرهنگ ایرانی از حیث اینکه هر دو حاصل ادغام دو سنت بزرگ فرهنگی هستند، داراي اشتراکات زیادی توصيف کرد.
وي در ادامه مي‌افزايد: تفاوت اصلی به نظر بنده در این نکته نهفته است که مردم ایران این توانمندی را داشتهاند که در تعامل و برخورد با مدرنیت همچنان به سنت و ریشه‌های فرهنگی خود پایبند بوده و به ابعاد معنوی هستی توجه نمایند. این یک ویژگی است که متاسفانه در بسیاری از جوامع غربی زیر و رو شده و از بین رفته است بالاخص از آغاز دهه هفتاد قرن نوزدهم و با آغاز روند وحشیانه دین‌زدایی که تنها می‌توان یک توصیف در مورد آن به کار برد یک سونامی که نه تنها به‌سرعت سنن قدیمی را مضمحل کرد بلکه اصل مهم و یگانه در تاریخ بشریت را از بین برده است و آن توانایی ارائه تصوری از دنیاست که تنها محدود به امور دنیوی نبوده و وجوه معنوی بشریت را تحت پوشش خود قرار می‌دهد.
در پايان اين مقاله آمده است: اگر می‌خواهیم مقابل نیروهایی که آزادی افکار و فردی ما را تهدید می‌کنند بایستیم بایستی به وضوح جایگاه خود را مقابل دیدگان خود داشته باشیم و آن این است که بتوانیم از طریق دیپلماسی فرهنگی و همکاری متقابل بین ایران و ایتالیا برای ساختن آینده‌ای بهتر برای خود، فرزندان خود و تمامی مردمان کره خاکیمان تمامی تلاش خود را به کار بندیم.
دكتر حسين سليمي، رئيس دانشگاه علامه طباطبايي، سخنران ديگر اين نشست با عنوان هنر و انديشه در روابط ايران و اروپا، به ایراد سخن پرداخت. وي با اشاره به نقش هنر در برقراري ارتباط فرهنگي و حل اختلافات فرهنگي گفت: هنر مي‌تواند گامي فراتر از ديپلماسي بردارد و به جاي ايجاد رابطه بر روي ميزهاي رسمي، در قلب انسانها روابط و معاني ماندگاري برجاي گذارد.
دکتر سلیمی تصريح کرد: تحول هنر و تحول انديشه نوعي همزماني و همگامي در تاريخ داشتهاند و ارتباط فكري ناشي از گرايش به سبك‌هاي هنري و مكاتب انديشه جديد موجب نوعي آميختگي ميان جهان هنرمندان و انديشمندان ايراني و اروپايي شده است. عده‌اي چنين مي‌انديشند كه نوعي تقابل ذاتي ميان فرهنگ‌هاي ايراني و اروپايي وجود دارد كه امكان گفتگوي ميان آنها را از ميان برده است. اما نگاهي به مراحل مختلف تحول هنر و انديشه در اين دو حوزه تمدني نوعي هم‌راهي و هم‌فهمي را ميان آنان در پي داشته است.
رئيس دانشگاه علامه طباطبايي ادامه داد: در عرصه انديشه روشنفكران و حتي روحانيت انقلابي ايران، كه زمينه ساز انقلاب اسلامي ايران بودند، به رغم برخورداري از پايه‌هاي فكري متفاوت، از مباني نظريه انتقادي تأثير پذيرفتند. متفكراني مثل دكتر علي شريعتي كه نسل جوان دوران انقلاب اسلامي نام معلم انقلاب بر او گذارده بودند و يا روحانيوني مانند شهيد بهشتي كه از معماران اصلي جمهوري اسلامي در ابتداي انقلاب بود، در نظريه‌هايي كه براي تحول سياسي و بيداري فكري ارائه كردند به طور آشكار تحت تأثير شاخه‌هاي مختلف نظريه انتقادي قرار داشته و البته آن را با مباني ديني خود منطبق و برخي از اصول فكري آنها را پالايش مي‌كردند.
استاد روابط بين‌الملل دانشگاه علامه طباطبايي تاکيد کرد: نباید در این گفتگوی فرهنگی تنها زمینه‌های مثبت را دید و سنجید. در حال حاضر نگاه‌ها و گفتمان‌هایی نزد دو طرف وجود دارد که نگاهی بسیار منفی به طرف مقابل داشته و به دلیل برخورداری از ابزارهای قدرت مانعی جدی در روابط ایران و اروپا می‌آفرینند. در اروپا نزد بسیاری از اهل فکر به گونه‌ای نادرستی ایران مرکز تروریسم و حتی بنیادگرایی شناخته می‌شود، در حالی که اندیشه سیاسی شیعی گرایش عقل‌گرایانه و مبتنی بر مدارا در میان مذاهب اسلامی است، در ایران نیز گونه‌ای دیگر از بدبینی به اروپا و غرب به طور کلی وجود دارد. در میان گروهی از اندیشمندان مذهبی و ر وحانیت متنفذ ایران، غرب یک دگر فکری و فرهنگی است. در این فرهنگ متعارض مبانی فهم جهان به عنوان مخلوق خداوند و به عبارت بهتر خدامحوری کنار گذاره شده وانسان غیرمذهبی و خداگریز جانشین او شده است.
وي در پايان پيشنهاد کرد براي حل اين اختلاف‌ها باید فهم خود از روابط ایران و اروپا را بر اساس فلسفه چند فرهنگ‌گرایی قرار دهیم و گفتگوهایی نه میان تنها روشنفکرانی که مبانی مشترک فکری دارند بلکه میان منتقدان جدی دو طرف برقرار شود که بتواند دیدگاه های متعارض را به یکدیگر نزدیک کند.
سخنران آخر نشست اول کلائودیولویاکانو، اسلام‌شناس و کارشناس جهان عرب و رئیس موسسه شرق شناسی آلفونسونانیلو بود. وي آلفونسو نانيلو را یکی از بزرگ‌ترین محققان اسلام‌شناس ایتالیا توصيف کرد. وي با اشاره به اينکه در ايتاليا توجه ویژه‌ای به اسلام قبل از فاشسیم وجود داشته است افزود: اسلام‌شناسي و مطالعات مربوط به اسلام پیشینه قدیمی در ایتالیا دارد.
وی در ادامه به معرفي محققان و پژوهشگران ايران‌شناس ایتالیایی پرداخت که درحوزه ایران و اسلام کارهاي علمي وتحقیقات عميقي داشتند.
نشست دوم با سخنراني دکتر محمود نيلي احمدآبادي، رئيس دانشگاه تهران، آغاز شد. دکتر نیلی احمدآبادی، با ابراز خوشحالی از شرکت در این مراسم گفت: برای توصیف اینکه چرا دانشگاه تهران برای این رویداد مهم اهمیت ویژه‌ای قائل است باید برداشت شخصی‌ام را از هنر بیان کنم. برداشت من از تجربه و هنر و درکی که از هنر دارم اندک است و بازگوکردن این مطلب در جمع هنرمندان آسان نیست. هنر محصول جان، تفکر، فطرت انسان و تجلی طبیعت است.
وی گفت: بشر توانسته به بهترین شکل مکنونات قلبی خود را به وسیله هنر منتقل کند و اثر هنری در طول تاریخ تازگی خود را از دست نداده است.
رئیس دانشگاه تهران افزود: اگر بگوییم هنر بهترین وسیله برای بیان تمدن یک ملت است، سخنی به گزاف نگفته‌ایم. هنر عصاره توانمندی‌های مردم یک عصر است. هنر زبان گویا و قابل فهم برای همه ملت‌هاست و این چنین است که حتی می‌تواند پس از قرن‌ها گویای تمدن یک کشور باشد.
دکتر نیلی احمدآبادی دانشگاه تهران را بزرگ‌ترین و معتبرترین دانشگاه ایران توصیف کرد که از قدیمی‌ترین دانشگاه‌های ایران است و به امر هنر توجه ویژه‌ای داشته و همواره به امر هنر پرداخته است.
رئیس دانشگاه تهران تصریح کرد: ما در دانشکده هنرهای زیبا تمام رشته‌های هنری را داریم و دانش‌آموختگان بی‌بدیلی را تربیت کرده‌ایم. جامع بودن دانشگاه تهران زمینه را فراهم کرده که سایر رشته‌ها نیز به کمک هنر بیایند. رشته‌های ادبیات، زبان و فلسفه توانسته به تعمیم و توسعه هنر کمک کند.
رئيس دانشگاه تهران همکاری‌های بین‌المللی، مسئولیت اجتماعی و اخلاق حرفه‌ای را دو محور اساسی برای برنامه پنج ساله دانشگاه دانست و افزود: بر پایه این برنامه استفاده از زبان هنر می‌تواند بسیار کمک کند.
وي با اشاره به اينکه تعامل ایران و ایتالیا فرصت ویژه‌ای برای همه ما فراهم کرده که با دوراندیشی‌های لازم، تحقق این برنامه‌ها را برای دو کشور رقم بزنیم، اظهار اميدواري کرد این نشست موفق باشد و این دومین دور گفتگو را سرآغازي برای گسترش روبط بین ایران و ایتالیا دانست و حضور سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي در پشتیبانی از این نشست را به منزله ضلع سوم این گفتگوها، کمک شایسته‌ای برای گسترش این همکاری‌ها توصیف کرد.
رئيس دانشگاه تهران در پايان گفت: در ایران 13 دانشگاه بزرگ همکاری گسترده‌ای را شروع کرده‌اند. این دانشگاه‌ها همکاری بیشتری را با سایر سازمان‌ها دارند و امیدواریم ثمرات ارزشمندتری از این نشست‌ها در رابطه با ایران و ایتالیا به وجود آيد.
در نشست بعد از ظهر دکتر شاهين حيدري، رئیس پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران، با موضوع نگاهي كلي به روابط ايران و ايتاليا سخنرانی کرد. نگاه کلي به روابط ايران و ايتاليا و پيشنهاد گفتگوي بين هنرها از محورهاي اصلي اين سخنراني بود.
وی با اشاره به تمدن ديرين و تاريخ غني علم و هنر و اشتراکات دو کشور ايران و ايتاليا گفتگوي بين هنرها مهم ارزیابی کرد و هنر را بهترين ابزار برمي‌شمرد که به کمک آن مي‌توان گفتگوي بين تمدن‌ها را پيش برد. وی گفت: انتقال تجربيات در زمينه نگهداري و حفاظت آثار هنري و توليد آثار جديد دستاورد اين گفت و‌گو خواهد بود.
دکتر حسن بلخاری قهی، استاد دانشگاه تهران و مدير گروه مطالعات عالي هنر، با موضوع ايران و اروپا، رنگ و نور و زيبايي در عرصه هنر و معماري سخنرانی خود را ایراد کرد.
وی تأثير و تأثر متقابل انديشمندان و هنرمندان ايراني و اروپايي در حوزه هنر و موضوعات مهم آن، چون نور، رنگ و زيبايي، نوع نگاه هنري ماتيس به رنگ و تأثيرپذيري او از نگره شهودي هنرمندان ايراني در اين باب تشریح کرد.
دکتر بلخاری گفت : بازخواني اين نگره در آثار عرفا و حکماي مسلمان ايراني، تبيين نوع نگاه خاص هنرمندان ايراني و ماتيس به رنگ است و در محور ديگر نور و زيبايي مورد بحث‌اند که با ترجمه کتاب المناظر ابن هيثم در سال ۱۲۷۰ ميلادي به زبان لاتيني جهان جديدي در زيبايي‌شناسي و تاملات پيرامون فرم در هر دو هنر ايران و اروپا آفريد.
در اين نشست تفاهم‌نامه همکاري‌هاي فرهنگي بين دانشگاه تهران و دائره‌المعارف تره‌کاني ايتاليا به امضاي دکتر نيلي احمدآبادي، رئيس دانشگاه تهران و ماسيمو براي، مدير موسسه دائره‌المعارف ايتاليايي تره‌کاني رسيد. اين تفاهم‌نامه با هدف فراهم‌سازي فرصت‌هاي مستمر گفتگوهاي فرهنگي و توسعه و ارتقای سطح همکاري‌هاي علمي ميان جمهوري ايتاليا و جمهوري اسلامي ايران و بهره‌گيري از امکانات موجود در جهت تحقق اهداف مشترک به امضا رسيد.
در نخستین دور گفتگوهای فرهنگی ایران و ایتالیا، که طی دو روز در شهر رم ایتالیا برگزار شد، نقش نخبگان در روابط علمی و فرهنگی ایتالیا بررسی شد.
نظر شما