اساسا مي‌توان اديان را براساس آنچه مقدس مي‌شمارند، تقسيم و تشريح كرد. گرچه گفته مي‌شود كه تعريف واژه مقدس دشوار است اما يكي از تعريف‌هاي آن بيان مي‌كند كه براي شخص ديندار برخي اشيا، مكان‌ها، رفتار‌ها يا اعمال، با ديگر موارد مشابه آن تفاوت دارد كه اين تفاوت از ايمان ريشه مي‌گيرد. مقدس‌بودن، جانمايه تجربه ديني است كه انسان را به‌سوي جايي فراتر از دنياي طبيعي راهنمايي مي‌كند.
مقدس‌بودن از بشر اوليه و اديان ابتدايي آغاز شده است. حتي براي انسان‌‌هاي دور از اديان توحيدي هم مفاهيم مقدس وجود داشت. اين انسان در نخستين مرحله‌هاي درك جهان، پديده‌هاي اطراف خود را مقدس به‌شمار مي‌آورد. پديده‌هايي مانند صاعقه و طوفان كه در او حس حيرت و هراس را برمي‌انگيخت. بشر اوليه كه نمي‌دانست با چه اتفاقي روبه‌رو شده است صاعقه را كه غيرمنتظره و قدرتمند بود، مقدس مي‌دانست. در مرحله‌اي ديگر جلوه‌هاي طبيعي ثابت، مقدس شمرده شدند. كوه‌هايي كه بلند و دست نيافتني بودند، جايگاه نيرو‌هاي برتر شمرده مي‌شدند. ستاره‌ها اشكالي از موجودات آسماني تصور مي‌شدند و رودخانه‌هاي پرآب و دائمي جرياني زندگي‌بخش و گاهي ويران‌كننده بودند كه مقابله با آن ممكن نبود. اشياي مقدس هم پس از آن به‌وجود آمدند و زماني كه اديان هم همراه با تمدن پيشرفت كردند، معابد ساخته شدند كه در آن هرآنچه مقدس بود گرد هم مي‌آمد.
بعد ديگر از تقدس، در اديان به‌ويژه اديان ابراهيمي وجود دارد و آن «زمان» مقدس است. زمان در حد روز و شب و حتي فصل‌ها از همان ابتداي زندگي بشر درك شده بود و رسم‌هايي براي ساعات مختلف روز يا استقبال از فصل بهار وجود داشت اما مقدس‌دانستن زمان دقيق در هر سال، نيازمند ابزاري به نام تقويم است كه تنها در تمدن‌هاي بعدي به‌كارگرفته شد.
در اديان ابراهيمي تقويم‌هاي مذهبي دقيقي وجود دارد. در گذشته كه سواد كمياب بود، تعيين اوقات مذهبي و اعلام زمان عبادت‌ها در اختيار روحانيان بود كه از دانش اين كار بهره‌مند بودند. امروزه دانستن اين اوقات به مدد ارتباطات و فناوري آسان شده است ولي همچنان روحانيان هدايت‌گر مراسم مذهبي هستند. براي اين مومنان روز‌ها و شب‌هاي خاصي وجود دارد كه در آن در‌هاي ارتباط با مبدأ و مقصد آفرينش گشوده‌تر است و به همين دليل در طول تاريخ اين اديان، آيين‌ها و عبادات خاصي براي اين ايام وضع شده و تا امروز باقي مانده است.
همچنان كه 2 دين ديگر ابراهيمي اوقات مقدس خود را دارند در دين اسلام نيز اوقاتي مشخص شده است كه برخي روزانه و برخي سالانه هستند و ماه رمضان و شب قدر به شهادت آيات و روايات، از آنهاست. درك مشترك گروهي از مومنان از زمان‌هاي متبرك، باعث مي‌شود كه عبادات فردي خود را به شكل هماهنگ يا گروهي انجام دهند و اين حس مقدس را به اشتراك بگذارند. شريك‌شدن در عباداتي مانند دعاخواندن‌هاي دسته جمعي و طلب رحمت حس آنها را تقويت مي‌كند. حس مقدسي از «زمان» كه تا امروز جريان پيدا كرده است.
نظر شما