هرچند كه حضور مردان در شهر بسيار ديده مي‌شود اما صرف قدم زدن و بهره‌مندي از فراغت براي اين اقدام و در كنار آن فعاليت‌هاي روزانه، رفتاري زنانه است چراكه زنان به اندازه مردان درگير اشتغال نبوده و در مقايسه با آنها كمتر از خودروي شخصي برخوردارند و فعاليت‌هاي روزمره همچون خريدهاي روزانه بيشتر به‌عهده‌شان گذاشته شده درنتيجه فضاهاي عمومي شهري در زندگي روزانه زنان بسيار اثرگذارتر است. اين محيط تأثيرگذار چقدر براي حضور بيشترين استفاده كنندگانش آماده است؟
- دردسرهاي يكسان از غرب تا شرق عالم
از دهه 80ميلادي كه مسائل زنان در محيط‌هاي شهري مورد توجه برخي كشورها قرار گرفته مطالعات و بررسي‌هاي متعددي انجام شده است. در سال‌هاي اخير نيز اهميت اين موضوع، موجب آغاز مطالعات و بررسي‌هايي در ايران شد. نكته جالب توجه در ميان نتايج بررسي‌هاي انجام شده در تمام كشورها، وجود نقاط مشترك است. فارغ از بخش‌هايي كه متاثر از مسائل فرهنگي يا زيرساخت‌هاي قانوني است در بقيه موارد زنان در تمام دنيا مسائل مشتركي در فضاهاي شهري دارند. زنان تورنتو همان قدر احساس عدم‌امنيت در اتوبوس‌هاي شهري و فضاهاي كم نور معابر و بوستان‌ها را دارند كه زنان شهر كوچي هند. پياده‌روي ايمن و هموار همانقدري براي زنان تهران مهم است كه مورد توجه زنان سئول هم قرار گرفته است. كودكان و تأمين آسايش آنها در فضاهاي شهري، مناسب‌نبودن بعضي فضاهاي عمومي براي حضور زنان به‌دليل معماري نامناسب، كمبود فضاي ويژه زنان در قطارهاي شهري و... هم ازجمله موارد مشترك در ميان دغدغه‌هاي زنان تمامي اين شهرها بوده و هست. كشورهاي اروپايي كه زودتر به اين موضوعات پرداخته و موظف به اجراي «منشور اروپايي زنان در شهر» شدند تا حدودي بخش عمده‌اي از مشكلاتشان هم‌اكنون كاسته شده است. تهران نيز پيش از پررنگ شدن موضوع زنان در فضاهاي شهري، به دلايل فرهنگي و اعتقادي بخشي از مسائلش را همچون تفكيك جايگاه حضور زنان در اتوبوس‌هاي شهري و مترو و احداث بوستان‌هاي ويژه بانوان، راه‌اندازي شهربانوها و شهردخت‌ها حل كرد و هم‌اكنون نيز آهسته آهسته به فضاهاي عمومي شهر مي‌پردازد.
- امنيت؛ پررنگ‌ترين نقطه اشتراك
احساس عدم‌امنيت، موضوعي است كه تقريبا در صدر مشكلات زنان در تمامي دنيا قرار دارد. نبود امنيت در برخي معابر، برخي مكان‌هاي عمومي و در برخي ساعات مشخص در مكان‌هاي شهري موجب عدم‌حضور زنان در آن مكان‌ها شده است و اين به‌معناي طراحي نادرست و نامناسب آن فضاست. محدثه ضياچي در پروژه دانشگاهي خود نشان داد كه زنان تهران به‌دليل نبود روشنايي مناسب برخي معابر و بوستان‌ها، خلوتي ايستگاه‌هاي اتوبوس در شب، وجود بناها و زمين‌هاي متروكه در كنار برخي معابر، نبود تنوع كاربري در بعضي فضاهاي شهري و... رغبتي براي حضور و بهره‌مندي از برخي فضاها و مكان‌ها ندارند. متخصصان شهرسازي مي‌گويند فضايي عمومي كه زنان و مردان به‌راحتي و به ميزان نسبتا مساوي در آن حضور دارند، فضايي است كه طراحي و كاربري‌هايش به‌درستي انجام شده است. يكي از اين مكان‌ها كه در عرصه بين‌المللي شهرسازي مورد توجه قرار گرفته، محله‌اي در شهر بارسلون است. «وياجوليا» معبر و تفرجگاهي قديمي است كه پيش از اين در حاشيه شهر و در محدوده كم‌درآمد قرار داشته است. در وسط اين خيابان پياده‌رويي به طول يك كيلومتر و عرض حدود 40متر ساخته شده كه كمي مرتفع‌تر از سطح خيابان است و در آن نيمكت‌هاي چوبي متعددي نصب شده است. زنان اين محله نقش عمده‌اي در نوع بازسازي اين معبر داشتند و انتقادها، پيگيري و پيشنهادهاي آنها موجب بازسازي اين تفرجگاه بر حسب نيازهاي زنان شد. بررسي‌هاي انجام شده از استفاده‌كنندگان وياجوليا نشان مي‌دهد زنان و مردان در تمامي گروه‌هاي سني به نسبت تقريبا مساوي به راحتي از اين تفرجگاه استفاده مي‌كنند و اين همان كارايي است كه طراحان از فضاهاي شهري انتظار دارند.
- شهرهايي كه طرح دوستدار زن را به اجرا درآورده‌اند
در برخي شهرها همچون سئول، استانبول و كوچي هند طرح شهر دوستدار زن از سال 2007آغاز شد. در تهران اما با وجود نبود طرحي مستقل، اقدامات تأثيرگذاري در سال‌هاي اخير به اجرا درآمده است. فاطمه دانشور، رئيس كميته اجتماعي شوراي شهر هم به همشهري مي‌گويد كه تهران نيازمند چنين طرح مستقلي نيست و همين اقدامات مديريت شهري و توجه بخش‌هاي مختلف به زنان جوابگوي نيازهاست. وي تأكيد مي‌كند: اگر اقدامات مديريت شهري، شهروندمدار بوده و به تمامي قشرها و گروه‌ها توجه كند ناخودآگاه توجه به زنان هم خواهد داشت.
نظر شما