پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در بدو امر تحمیل جنگ به کشور، باعث شد عمده فعالیت‌های نیروی دریایی بر محور مقابله با تهدیدات همه جانبه دشمن علیه خطوط مواصلاتی دریایی خودی و دفاع از نقاط حساس پدافندی واقع در بنادر، سواحل و سکوهای نفتی متمرکز شود که این امر در فرآیند هشت ساله، خود منجر به نمایش توان رزمی بسیار چشمگیر نیروی دریایی در منطقه شد.
پس از خاتمه جنگ تحمیلی، آینده قدرت دریایی کشور و به تبع آن توان رزمی نیروی دریایی براساس سیاست بازدارندگی دفاعی و توسعه دریایی طراحی شد.
در این عرصه و از همان سال‌ها در نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران تحقیقات گسترده‌ای در حوزه پرورش نیروی انسانی کارآمد و به‌کارگیری تجهیزات و تسلیحات مناسب همواره در جریان بوده و متأثر از نتایج این تحقیقات هر دو مؤلفه مورد اشاره که بنیان‌های توان رزمی دریایی به شمار می‌روند دستخوش تحولات چشمگیر و پیشرفت همه جانبه شده است.
بحمدالله امروزه می‌توان ادعا کرد که توان رزمی روبه‌رشد نیروی دریایی موجب شده است که این نیرو به یکی از کارآمدترین و توانمندترین قدرت‌ها در منطقه حساس خلیج‌فارس و دریای عمان در جنوب کشور و عرصه بسیار حیاتی دریای مازندران در شمال کشور تبدیل شود.
خصوصاً اینکه اقدامات زیربنایی در موضوع حساس آموزش نیروی انسانی، متناسب با فناوری روز و همچنین به‌کارگیری تجهیزات و تسلیحات جدید به منصه ظهور رسیده و با شتاب مناسب در جریان است.
تجهیزات و فناوری نوین
اصول تحول و توسعه در فناوری در کلیه ادوار و در تمام کشورها متأثر از امور دفاعی و نظامی تحقق یافته است به تعبیر دیگر ضرورت‌های دفاعی همواره عامل تحرک و پویایی بشر در زمینه رشد و توسعه علمی و صنعتی بوده است.
طبیعی است که تحقق استقلال در یک کشور باعث می‌شود که در پاسخگویی به نیازمندی‌های دفاعی کلیه نهادهای ذیربط در این عرصه فعال شوند. با پیروزی انقلاب اسلامی و تبلور ظهور رسیدن استقلال در کشور، نیروی دریایی نیز تلاش کرد تا نیازمندی‌های دفاعی خود را با تکیه بر توان علمی و تخصصی خودی و حفظ ارتباط با کشورهای صاحب فناوری جهان هر چه زودتر تأمین کند. در مقام مقایسه با سایر کشورهای منطقه با اتکا به موضوع استقلال در حال حاضر نداجا از توان بالقوه و بالفعل تحقیقاتی تولیدی و همچنین دانش کاربری و نگهداری بسیار بالای سلاح و تجهیزات برخوردار است.
پس از ساقط شدن عملیاتی نیروی دریایی عراق توسط نیروی دریایی کشور اسلامی در همان روزهای ابتدای جنگ، حکام این کشور سعی در جایگزین کردن امکانات دیگر، علیه منافع ما، در جهت ادامه جنگ در مقاطع مختلف داشتند.
عراق به واسطه نزدیکی به بندر امام‌خمینی با زدن موشک به کشتی‌های غیرنظامی در کنار اسکله، قصد از کار انداختن این بندر از نظر کارآیی اقتصادی را داشت. بندر امام در آن زمان بسیار حیاتی بود و تنها بندری بود که خطوط راه‌آهن مراکز ایران، به آنجا متصل بود و از نظر اقتصادی و نظامی مرکز پشتیبانی برای جمهوری اسلامی ایران بود.
تحرکات عراق باعث شد که تمهیداتی به کار رود. لذا کلیه موشک‌هایی که به سمت این بندر شلیک می‌شد، پس از انحراف به مقصد نامعلوم هدایت می‌شد و این شاید به عنوان اقدامات اولیه و پیشرفت‌های مهم علمی و نظامی نیروی دریایی بود.
همین وضعیت نیز در اطراف جزیره خارک و پایانه‌های نفتی جمهوری اسلامی ایران ادامه پیدا کرد که در آن جبهه نیز عراق شکست خورد و هیچ استفاده‌ای از امکانات موشکی خود نداشت و عملاً این تاکتیک عراق خنثی شد.
پس از عدم موفقیت در حمله به تأسیسات نفتی و بندری، عراق حمله به کشتی‌های نفتکش را شروع کرد و به این ترتیب جنگ نفتکش‌ها آغاز شد که آغازگر آن عراق بود و سکوت مجامع بین‌المللی به این منازعه دریایی دامن زد.
به هر حال با همکاری و تلاش کلیه ارگان‌های دریایی، نیروی دریایی توانست با بهترین وضع موجود و کمترین آسیب، روند صادرات و واردات کشور را حفظ کند، به طوری که کشور تا پایان جنگ در هیچ زمینه‌ای دچار مشکل جدی اقتصادی از این حیث نبود.
اهمیت دریا و مأموریت‌ها
نیروی دریایی در جهان امروز به عنوان یکی از عوامل مهم نظامی واقتصادی نظر جهانیان را به خود معطوف داشته است.
به خصوص ابرقدرت‌ها جهت حفظ سلطه خود بر جهان سعی کرده‌اند تا با ایجاد یک نیروی دریایی قوی، امور نظام و اقتصای جهان را تحت سیطره خود آورند.
آنها سعی می‌کنند با تحت تاثیر قرار دادن و ایجاد رعب و و حشت، ضمن کنترل نظامی، امور اقتصادی جهان را در قبضه خود درآورند. فعالیت‌های مستمر ناوگان بیگانه در خلیج فارس و دریای عمان و تهدیدات گسترده آنها بر ضد منافع دریایی کشورهای منطقه خود از این مقوله است.
خلیج‌فارس بنا به شرایط جغرافیایی و اهمیت اقتصادی که هم از نظر صدور نفت و هم از نظر بازار مصرف کالاهای تولید شده بیگانگان دارد همچنان مورد توجه جهانیان به عنوان یک شاهرگ حیاتی محسوب می‌شود.
شرایط جهانی خلیج فارس به طور اعم از یک طرف و مسایل نظامی و اقتصادی ایران به طور اخص از طرف دیگر، ضرورت ایجاد یک نیروی دریایی قوی و بازدارند را در خلیج فارس و دریای عمان و دریای مازندران برهمگان آشکار می‌سازد.
نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در خدمت اهداف انقلاب قرار گرفت و وسیله‌ای شد برای حراست از آب‌های کشور اسلامی ایران در جهت دفاع از آرمان‌های انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، به طوری که هم‌اکنون نقش عمده‌ای در امنیت خلیج‌فارس و دریای عمان و دریای مازندران و در نتیجه روابط اقتصادی منطقه ایفا می‌کند.
ماموریت و وظایف خاص نیروی دریایی علاوه بر وظایف و مأموریت عام نیروهای مسلح را می‌توان به این شرح خلاصه کرد:
* پاسداری و کنترل آب‌های سرزمینی، فلات قاره، منطقه انحصاری اقتصادی و جزایر کشور در برابر هرگونه تجاوز نظامی خارجی و حضور مستمر و کنترل و تامین امنیت خطوط مواصلات دریایی خودی و جلوگیری از استفاده غیرمجاز بیگانگان از این مناطق.
* دفع و سرکوبی هر گونه تجاوز نظامی به حاکمیت، حقوق و منافع کشور در آب‌های سرزمینی، فلات قاره و مناطق انحصاری اقتصادی و جزایر کشور و انهدام تاسیسات دریایی دشمن.
* کنترل ترد کشتی‌ها در خلیج‌فارس و دریای عمان و بازرسی کشتی‌های مشکوک در مواقع لزوم.
* همکاری با نیروهای هوایی و زمینی در موراد ضروری و بنا به نیاز و پشتیبانی عملیات نیروی زمینی در سواحل، بنادر و جزایر.
* شرکت در عملیات بازدارند.
توان نیروی دریایی
تمرکز عمده نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران در 3 منطقه دریایی واقع در سواحل دریای خزر، خلیج‌فارس، دریای عمان و پایگاه‌های تابعه است.
با توجه به ماموریت مناطق دریایی، یگان‌های عملیاتی واقع در هر منطقه تحت فرماندهی مستقل عمل کرده و با این ترکیب تشکیل شده‌اند.
یگان‌های سطحی، زیرسطحی، هوادریا و تفنگداران دریایی.
یگان‌های سطحی، شامل ناوشکن‌های سنگین، سبک، انواع یگان‌های لجستیکی و پشتیبانی و انواع ناوچه‌های موشک‌انداز تندرو.
- یگان‌های زیرسحطی، شامل زیردریایی‌ها سنگین و سبک جهت اجرای ماموریت‌های زیرسطحی.
- یگان هوادریا شامل انواع بال‌گردهای سبک و سنگین ضدسطحی و زیرسطحی، تجسس و نجات، گشت و شناسایی، بال‌گردهای بدون خلبان، هواپیماهای بال ثابت و هواناوهای سبک و سنگین.
- نیروهای آموزش دیده تفنگدار دریایی (در غالب نیروهای عملیات ویژه، تکاور و...) که دارای پایگاه‌های گوناگون و تجهیزات ویژه در مناطق دریایی بوده و ماموریت اصلی آنها عملیات ویژه و آبی‌خاکی در خشکی، دریا (سطح و زیرسطح) و در هوا.
هوا راهبردی
راه یا هدف اصلی نیروی دریایی در بازدارندگی خلاصه می‌شود که برای هر کشور آزاد و مستقل و صاحب دریا لازم و ضروری راهبرد است تا بتواند از منافع ملی خود در دریا حفظ و حراست کند. با این اوصاف سیاست دولت جمهوری اسلامی ایران در این است تا از نیروی دریایی پیشرفته و مدرن بهره گیرد.
هدف از این سیاست مقاصد توسعه‌طلبانه درمنطقه نیست بلکه سعی در تداوم سیادت دریایی در حفظ حراست منافع ملی کشور می‌باشد. نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران عهده‌دار اجرای وظایف تعیین شده از سوی قانون اساسی کشور بوده و از دخالت در اموری که خارج از وظایف محوله باشد خودداری می‌کند.
در پایان باید تاکید کرد که حفظ امنیت ملی در دریا، جلوگیری از تغییرات ژئوپلیتیکی منطقه دریایی، کمک به تعالی فعالیت‌های اقتصادی (صادرات و واردات از طریق دریا) و کمک به توسعه ملی در ابعاد گوناگون همواره مد نظر نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران بوده و خواهد بود.
*رئیس مرکز
مطالعات و تحقیقات
نیروی دریایی ارتش
