داستان خوردن داروها و مكمل‌هاي ورزشي اگرچه به ظاهر همين كاركرد را دارد اما مي‌تواند آسيب‌هاي جدي به بدن افراد وارد كنند. دانشيار دانشگاه شهيد بهشتي در مورد عوارض هورمون‌ها و شبه‌هورمون‌ها گفت: در نتيجه مصرف خودسرانه اين هورمون‌ها، سطح كلي هورمون‌ها در بدن افراد دچار تغيير مي‌شود. وي افزود: مركز كنترل رفتارهاي جنسي در مغز، در مجاورت قسمت كنترل رفتار قرار دارد. هنگامي كه سطح هورمون‌هاي جنسي كه عموما جزو هورمون‌هاي مردانه هستند تغيير مي‌كند، رفتار فرد مصرف‌كننده نيز به‌طور خشونت‌آميزي تغيير مي‌كند. همچنين از ديگر عوارض اين هورمون‌ها ديابت، پرفشاري و سكته‌هاي مغزي، قلبي و مشكلات كبدي و كليوي است. هورمون‌هاي مصرفي در بدنسازي عموما به‌صورت تزريقي مورد استفاده قرار مي‌گيرد و برخلاف يك تصور اشتباه تزريق در موضع عضلات مورد نظر علاوه بر بي‌اثر بودن آن به‌صورت موضعي ممكن است عوارض خطرناكي مثل ترومبوز يا آمبولي را نيز به‌دنبال داشته باشد. عموم داروهاي هورموني در كبد متابوليزه مي‌شود و بنابراين تزريق موضعي اين داروها جهت اثر بخشي مضاعف تلقي بيهوده است.
- تناسب هيكل به هر قيمتي
دكتر براتي تأكيد مي‌كند: متأسفانه ورزشكاران براي اينكه شكل و تناسب بدني خود را به هر قيمتي حفظ كنند به اين هورمون‌ها و شبه‌هورمون‌ها روي مي‌آورند و از عوارض آن غافل هستند. ورزشكاران بايد بدانند كه همه آنها نياز به مصرف مكمل ندارند و فقط با تجويز متخصصان اين امر مجاز است. هورمون‌ها و شبه‌هورمون‌ها (و نيز تحريك‌كننده هورمون‌هاي بدن) ازجمله موادي هستند كه براي بدن ورزشكاران مضرند و در فهرست ممنوعه قرار دارند. برخي ديگر از اين مكمل‌ها كه در اين فهرست قرار ندارند مثل اسيد آمينه، كراتين، پودرهاي پروتئيني Bcaa ممنوع نيستند ولي نحوه استفاده و شرط سني آنها بايد رعايت شود. به‌طور مثال افراد زير 18سال به هيچ عنوان حق استفاده خودسرانه از اين مواد را ندارند و بايد با آزمايش‌هاي دوره‌اي و پايش سلامت و تحت شرايط خاص و زيرنظر پزشك برايشان تجويز شود. دوز‌هايي كه روي بسته‌بندي اين هورمون‌ها چاپ شده، دوزهاي تجاري است. فروشنده‌ها به‌دنبال مصرف بيشتر مصرف‌كننده هستند. همچنين مكمل‌ها بايد آرم و لوگوي وزارت بهداشت و باركد شبنم داشته باشند. از آنجا كه صنعت مكمل‌ها بسيار پرسود است متأسفانه ديده شده كه در قوطي مكمل‌هاي اصلي از مواد غيرمجاز آنابوليك جهت اثربخشي بيشتر به‌كار برده مي‌شود. بنابراين براي خريد اين مكمل‌ها بايد به داروخانه‌هاي مجاز مراجعه شود كه داراي مجوز وزارت بهداشت و ياتأييد فدراسيون پزشكي ورزشي هستند.
- واردات غيرقانوني مكمل‌هاي بدنسازي
اين پزشك متخصص همچنين افزود: متأسفانه طيف گسترده‌اي از مكمل‌هاي بدنسازي به‌صورت غيرقانوني وارد كشور مي‌شوند كه نمي‌توانيم روي سلامت آنها تكيه كنيم و بسياري از اين مكمل‌ها آلوده به مواد نيروزا و استروئيد آنابوليك هستند كه مي‌تواند خطرات بسياري را براي بدن داشته باشند. عوارض بي‌شمار، ارمغان مصرف مكمل‌هاي بدنسازي است. مكمل‌هاي بدنسازي به‌خصوص مكمل‌هاي آلوده به مواد استروئيدي مي‌تواند منجر به افزايش فشارخون، آريتيمي قلب، ناباروري در خانم‌ها و آقايان، اختلالات كبدي، بروز آكنه (كه يكي از شايع‌ترين عوارض آن است) و همچنين ايجاد تومور خصوصا تومورهايي در كبد از عوارض بسيار شايع مصرف مكمل‌هاي بدنسازي است. اختلالات كليوي از ديگر عوارض حاد مصرف مكمل‌هاي بدنسازي است. همچنين مصرف مكمل‌هاي بدنسازي در نوجوانان مي‌تواند باعث كاهش رشد جسمي يا تغييراتي در دستگاه تناسلي آنها و نهايتا بروز عقيمي در سال‌هاي بعدي شود.
- مرگ در كمين مصرف‌كنندگان بي‌رويه پودرهاي پروتئيني
اين متخصص پزشكي ورزشي همچنين درخصوص عوارض جانبي مكمل‌هاي بدنسازي گفت: متأسفانه مصرف بي‌رويه بسياري از پودرهاي پروتئيني در دوزهاي بالا مي‌تواند خطرات مهلكي مثل دفع آب از بدن و بروز دهيدراسيون و در نهايت خطرات كما و مرگ به‌طور خاصه در آب و هواي گرم و تحت تمرينات طاقت‌فرسا را نيز به همراه داشته باشد.
- مصرف به شرط تجويز پزشك
اين پزشك متخصص افزود: مصرف هيچ مكملي حتي اگر مورد تأييد باشد بدون تجويز پزشك توصيه نمي‌شود و مكمل‌هايي كه ممكن است به برخي از بدنسازان توصيه كنيم در شرايط خاص و براي افرادي است كه به‌طور حرفه‌اي به اين ورزش مي‌پردازند و اكثر روزهاي هفته و چندين ساعت در روز به تمرينات سخت مشغولند يا مشكل گوارشي يا اختلال در جذب دارند و يا كمبود آهن دارند كه ممكن است مكمل آهن براي آنها تجويز كنيم و يا براي ريكاوري بين تمرينات شديد براي پيشگيري از خستگي و يا تقويت قواي عمومي بدن ازجمله سيستم ايمني آنها تجويز كنيم. وي تأكيد كرد: تجويز مكمل‌ها از سوي متخصص تغذيه نيز به شرط انجام آزمايش‌هاي مختلف و بررسي اختلالات كبدي و كليوي فرد بلامانع است و بعد از بررسي‌هاي لازم، مكمل‌ها را در دوزهاي پايين با توجه به وزن ورزشكار و درصد عضله و چربي بدن وي تجويز مي‌كنيم. متأسفانه درصد قابل توجهي از بدنسازاني كه به كلينيك مراجعه مي‌كنند به‌دليل مصرف مكمل‌هاي آلوده بدنسازي دچار درجاتي از اختلالات كبدي و كليوي خصوصا كبد چرب شده‌اند.
- مصرف كراتين
مصرف كراتين امروزه در بين ورزشكاران ايراني و البته ساير كشورها شايع شده است اما بسياري از اين ورزشكاران بدون اطلاع از عوارض مصرف بي‌رويه كراتين براي رسيدن به اهداف خود در مدت كوتاه اقدام به مصرف بيش از اندازه مجاز اين مكمل مي‌كنند.
- كراتين چه عوارضي دارد؟
تحقيقات نشان داده‌اند مكمل كراتين باعث مي‌شود كه مولكول كراتين در داخل عضلات به دام بيفتد و از ترشح كراتين در ادرار جلوگيري مي‌كند. همانطور كه گفتيم، كراتينين محصول نهايي كراتين در بدن است كه از طريق ادرار از بدن دفع مي‌شود. افزايش مكمل كراتين، باعث افزايش كراتينين در خون مي‌شود. ترشح كراتينين به‌عنوان يك شاخص عملكرد درست كليه استفاده مي‌شود. جالب است كه بدانيد افزايش كراتينين در خون، در نارسايي كليه نيز اتفاق مي‌افتد كه در بيشتر موارد در مراحل پيشرفته نياز به پيوند كليه به‌وجود مي‌آيد.البته به جز موارد گفته شده، درصورت كمبود آب شديد در بدن نيز كراتينين افزايش مي‌يابد.
از طرفي، ورزشكاراني كه از مكمل كراتين استفاده مي‌كنند و نياز به كاهش وزن شديد در كوتاه‌مدت دارند و براي كاهش وزن از كاهش ميزان آب بدن استفاده مي‌كنند مصرف كراتين مي‌تواند مخاطره‌آميز باشد. به زبان ساده، اين كار باعث جمع شدن مواد سمي در كليه مي‌شود و اين مواد كار سلول‌هاي كليه براي دفع را با مشكل مواجه مي‌سازد.
مصرف خودسرانه پروتئين‌ها و مكمل‌هاي ورزشي در بسياري از باشگاه‌ها رواج دارد و در صورتي كه در استفاده از اين تركيبات دقت كافي صورت نگيرد مي‌تواند عوارض خطرناكي مانند فشار خون و آسيب به كليه را به همراه داشته باشد.
- خطرات مصرف چربي‌سوزها در آرايشگاه‌ها
اين عضو هيأت علمي دانشگاه اضافه مي‌كند، متأسفانه امروزه شاهد تجويز داروهاي چربي‌سوز و تناسب اندام در آرايشگاه‌هاي زنانه و باشگاه‌هاي بدنسازي هستيم، روند نامطلوبي كه مي‌تواند به‌شدت سلامت زنان در دوره باروري را تهديد كند.مصرف اين داروها به‌دليل مواد محرك موجود در آن مي‌تواند طيف گسترده‌اي از اختلالات از جمله افزايش ضربان قلب، فشارخون و نيز افزايش تحريك پذيري سيستم عصبي فرد ورزشكار را به‌وجود آورد. اين مواد اثر سركوب‌كنندگي بر حس اشتها را داشته و به اين ترتيب مي‌تواند درصورت مصرف طولاني مدت عوارض سوء گوارشي و تغذيه‌اي را به‌همراه داشته باشد.گذشته از اين ما شاهد اين هم هستيم كه براي اثربخشي مضاعف، بعضي از خانم‌ها علاوه بر مصرف داروي چربي‌سوز به مصرف سيگار براي اثرات سركوب‌كنندگي آن نيز روي مي‌آورند.گفتني است استفاده تركيبي از روش‌هاي فوق اثرات جبران ناپذيري بر متابوليسم كلسيم در استخوان گذاشته و زمينه را براي پوكي زودرس استخوان فراهم مي‌كند.گذشته از موارد فوق تجويز ورزش‌هاي غيراصولي با شدت بالا براي كاهش وزن از علل ثابت شده در بروز اختلالات قاعدگي است كه در نهايت منجر به برهم خوردن تعادل هورموني و اختلالات پسيكوفيزيولوژيكال مي‌شود. شما با افزودن مواد خاص به رژيم غذايي روزانه خود مي‌توانيد روند كاهش وزن را سرعت ببخشيد. مصرف آب، دانه سويا، ميوه‌جات و سبزي‌ها و استفاده از چاي سبز و ادويه به ميزان مختصر روند چربي‌سوزي در بدن را تسريع كند.
- هورمون‌هاي استروئيدي غير قانوني
انواعي از داروها كه از هورمون جنسي مردانه مشتق شده و براي تقويت عضلات استفاده غيرقانوني دارند. وجود اين مواد در خون و ادرار ورزشكاران به‌عنوان دوپينگ محسوب مي‌شود. استفاده از اين داروها به‌خصوص در خانم‌ها باعث ريزش موي سر، بروز صفات ثانويه جنسي مردانه مثل رشد استخوان‌هاي صورت، پرمويي، اختلال سيستم باروري و بم شدن صدا مي‌شود.گاه اين عوارض حتي بعد از قطع مصرف داروها نيز باقي خواهد ماند. استفاده از اين داروها در مردان هم با وجود اينكه اين مواد مشتقات تستوسترون هستند، به‌دليل سركوب سيستم ترشح هورمون مردانه دروني، باعث كوچك شدن بيضه‌ها، عقيمي و بيماري پروستات مي‌شود. علاوه بر اين، عوارض كبدي مثل سرطان‌هاي كبدي و عوارض رواني شديد اين داروها تا سال‌ها بعد بيمار را آزار خواهد داد.
- اعتياد به داروهاي هورموني
دكتر براتي در ادامه گفت‌وگو درخصوص عوارض داروهاي مذكور به اعتيادآوري اين داروها اشاره مي‌كند.يكي از عوارض سوء‌مصرف داروهاي مذكور وابستگي رواني به داروهاي استروئيد آنابوليك است. متأسفانه مشاهده مي‌شود كه مصرف طولاني مدت اين داروها بر سيستم‌هاي كنترل رفتار و خلق وخو تأثير گذاشته و لذا پس از ترك مصرف اين مواد، فرد علائم ترك را كه شامل بي‌حالي، بي‌حوصلگي، پرخاشگري و ضعف گسترده عضلات است را تجربه مي‌كند.
- داروهاي نسل جديد
دكتر براتي درخصوص مصرف داروهاي جديد توسط افراد افزود: متأسفانه طي يك دهه گذشته شاهد اين موضوع هستيم كه بدنسازان به دسته‌اي از هورمون‌ها تحت عنوان داروهاي رشد (از دسته هورمون‌هاي پپتيدي) يا شبه هورمون رشد و مشتقات آن(growthhormone) روي آورده‌اند با اين تصور كه داروهاي مذكور فاقد اثرات جانبي هورمون‌هاي استروئيدي هستند غافل از اينكه اين هورمون‌ها با اثرات گسترده بر بافت‌هاي همبند بدن مي‌توانند زمينه رشد ناموزون و افسارگسيخته بافت‌هاي مختلف عضلاني مثل عضله قلب و بافت‌هاي پيوندي را فراهم كرده و به نوعي بدن را در معرض سرطان‌هاي بدخيم يا هيپرتروفي بيماري‌زاي قلبي كه از عوامل مؤثر در بروز مرگ‌هاي ناگهاني است را فراهم آورد.
- تهديد سلامت قلب و عروق با استروئيدهاي آنابوليك
زماني‌كه فردي خودسرانه شروع به مصرف استروئيدهاي آنابوليك مي‌كند، تعادل كلسترول خون به‌هم مي‌ريزد. از طرف ديگر مي‌تواند خشكي و شكنندگي عروق خوني را هم به‌دنبال داشته باشد. همچنين استروئيدها مي‌توانند پارگي مويرگ‌ها و افزايش فشار خون را به‌دنبال داشته باشند. گاهي اين افزايش فشار خون تا ابد با فرد خواهد ماند. مصرف مداوم انواع استروئيدها افزايش چربي بد و تري‌گليسريد خون و كاهش چربي خوب خون را در پي خواهد داشت. با اين حساب تمام اين عوامل دست به‌دست هم مي‌دهند و زمينه ابتلاي فرد به بيماري مزمن و ناگهاني قلب و عروق را فراهم مي‌كنند.
- چند مورد از عوارض ناخوشايند مصرف مكمل‌هاي پيش از ورزش:
استفراغ
مورمورشدن يا بي‌حسي درصورت، لب‌ها يا انگشتان دست وپا
عصبي شدن
اسپاسم عضلاني
سردرد
برافروختگي و گرگرفتگي پوست
اختلال خواب
خارش
افزايش فشارخون
آسيب كليه‌ها
درد قفسه سينه
نظر شما