یورومانی، جایزه امسال خود را به هنریک میرلز، رئیس‌کل بانک مرکزی برزیل به علت موفقیت خارق‌العاده او در مهار تورم، کاهش نرخ سود بانکی و افزایش قابل توجه ذخایر ارزی این کشور اختصاص داد.
خلاصه‌ای از مقاله یورومانی درباره اقدامات و سیاست‌های اجرا شده توسط بانکدار برگزیده سال در پی می‌آید؛ کسی که رشته مهندسی خوانده و در ابتدای تصدی ریاست بانک مرکزی برزیل، منتقدان از این که او یک اقتصادخوانده نیست، بر او خرده می‌گرفتند اما اکنون همگان بر موفقیتش صحه می‌گذارند.
مردم برزیل این روزها از این که کشورشان یکی از اضلاع مربع اقتصادهای نوظهور جهان در کنار روسیه، هند و چین شناخته می‌شود، خشنودند و این مسئله را بیش از همه مدیون سیاست‌های صحیح رئیس بانک مرکزی کشور خویش و پایداری وی در اجرای این سیاست‌ها می‌دانند.
«زمانی که من پست ریاست بانک مرکزی برزیل را به دست گرفتم، اقتصاد آن از تورم سالانه
30 درصد، نرخ‌های بالای سود بانکی، ذخایر ارزی اندک و واحد پول ضعیف رنج می‌برد. هیچ درآمد ثابت و پایداری برای مردم متصور نبود و بارها ما احساس می‌کردیم که اقتصاد کشورمان در محاصره سیاست‌های بیش از حد محافظه‌کارانه، یارای نفس کشیدن ندارد. اما اکنون تمام آنچه دیده می‌شود، رضایت‌مندی است.»
نقش هنریک میرلز به سرعت تغییر کرده است. در مدت زمانی که وی بانک مرکزی برزیل را مدیریت کرده، این کشور به ثباتی که در تاریخچه ذهن بسیاری از مردم بی‌سابقه می‌نماید، دست یافته است.
وی به علت پایداری در اجرای مجموعه‌ای از سیاست‌ها در ارتباط با نرخ سود بانکی و مقاومت شجاعانه در برابر منتقدان قدرتمند، مورد تمجید همگان قرار دارد. اکنون که او با کارنامه درخشان در پیش روی جامعه برزیل قرار می‌گیرد، به علت افزایش انتظارات، خود را با آزمون سخت‌تری مواجه می‌بیند: ثبات؛ واژه‌ای که اقتصاد برزیل کاملاً با آن غریبه است.
زمانی که سخن از میرلز به میان می‌آید، غالباً صفات غیرمتملقانه‌ای همچون پولادین و سنجیده‌کار مورد استفاده قرار می‌گیرد. وی شخصیتی کاملاً متفاوت با خلف خود، آرمینیو فراگای آتشین مزاج دارد و بر خلاف او که یک اقتصاددان است، با گذر از تجربه فراوان در فعالیت در بانک‌های تجاری پای به عرصه ریاست بانک مرکزی گذارد. وی بر کم‌تجربگی خویش به‌عنوان یک اقتصاددان غلبه کرد و در دوره مسئولیتش در وظایف خود به خوبی خبره شد، این البته دیدگاه تحلیل‌گران بازار و نه نزدیکان اوست.
میرلز که در ابتدای سال 2003 به‌عنوان رئیس‌کل بانک مرکزی برزیل برگزیده شد، به خوبی توانست از تجربه موفق خود در عرصه بانکداری خصوصی و بازارهای مالی و سرمایه برای پیشبرد مسئولیت جدیدش بهره گیرد.
خصوصیت استواری وی در اجرای یک سیاست منسجم پولی در مقابل انتقادات دائمی سیاسیون و خصوصاً گویدو مانتگا، وزیر دارایی، که همواره خواستار کاهش سریع‌تر نرخ سود بانکی از سوی بانک مرکزی بود، اکنون فوق‌العاده گرانبها و غیرقابل محاسبه شمرده می‌شود.
میرلز با عزم راسخ در برابر این انتقادها ایستاد و اکنون با کسب اطمینان بالای عمومی، جایزه پایداری خویش در اجرای سیاست‌های صحیح پولی را دریافت می‌کند.
نتیجه پایداری وی این است که امروز دیگر کوچک‌ترین مداخله‌ای از سوی سیاستمداران در کار بانک مرکزی برزیل دیده نمی‌شود و لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا، رئیس‌جمهوری برزیل، حمایت بی‌حد و حصری از رئیس کل بانک مرکزی به عمل می‌آورد.
بی‌گمان بهترین میراثی که میرلز برای جانشینان خود بر جای خواهد گذارد، اعتبار و احترام بانک مرکزی به‌عنوان نهادی است که هنوز به‌طور رسمی از دولت مستقل نشده است.
تورم و سود بانکی، هر2 نزولی در چند سال اخیر، برزیل به نگرانی‌هایی که این کشور همیشه دارای یک اقتصاد بی‌ثبات است، فائق آمده و بانک مرکزی در این موفقیت، نقش مهمی را ایفا کرده است.
زمانی که در سال 2003 میرلز صاحب کرسی ریاست بانک مرکزی برزیل شد، نرخ سود کوتاه‌مدت بانکی در این کشور به 25 درصد رسیده بود. وی در ابتدا از این که نرخ سود بانکی را افزایش دهد، دریغ نکرد، اما به مبارزه ریشه‌ای در این زمینه دست زد و هر زمان که وضعیت بازار اجازه داد اقدام به کاهش نرخ سود بانکی کرد و این رویه را به‌طور مداوم اجرا کرد.
یان گولدفان، معاون سابق بانک مرکزی برزیل در این زمینه می‌گوید: «سابقه بانک مرکزی در این باره بسیار مثبت است. برای درک کاهش نرخ سود بانکی و تورم، نیازی نیست به زمان خیلی قبل برگردید.»
اکنون نرخ سود تسهیلات کوتاه‌مدت بانکی به 5/11 درصد کاهش یافته و تورم سال‌جاری نیز 7/3 درصد برآورد می‌شود؛ آیا همین 2 شاخص برای اثبات موفقیت میرلز کافی نیست؟
رئال، واحد پول برزیل، نیز طی 3 سال اخیر روند تقویتی مناسبی را طی کرده و امکان کاهش بیشتر نرخ تورم و نرخ سود بانکی را نیز مهیاتر ساخته است.
البته با وجود تمجیدات فراوانی که از بانک مرکزی برزیل می‌شود، تحلیل‌گران هشدار می‌دهند که دوران تمجید از میرلز به زودی به سر خواهد آمد و وی برای حفظ وضعیت فعلی، راه دشوارتری در پیش روی دارد. بهبود عظیم وضعیت اقتصاد برزیل و تقویت واحد پول آن، موتور رشد آن را تحت‌تأثیر تقاضای داخلی، تقویت کرده است.
در کنار رشد تقاضای داخلی، افزایش جهانی قیمت مواد غذایی در حال بالا بردن نرخ تورم در این کشور است و رسیدن تورم به 7/3 درصد در سال 2007 از 1/ 3 درصد در سال 2006 نشانه توقف روند نزولی نرخ تورم در سال‌های اخیر است.
اگرچه صادرات کالای برزیل به عملکرد قوی خود ادامه می‌دهد، برخی بخش‌های صنعتی در مقابل صادرات کالاهای چینی و تقویت واحد پول ملی برزیل، در حال آسیب دیدن هستند.
برخی اقتصاددانان معتقدند این وضعیت، اقتصاد برزیل را دو شقه خواهد کرد: «کالاهای رقابتی» و «صنایع رو به موت» و در این میان، سیاسیون نیز که همواره از بانک مرکزی می‌خواهند ارزش رئال را افزایش دهد، عملی که به تضعیف صادرات می‌انجامد.
میرلز، چین را رقیب سرسخت برزیل در بعضی بخش‌ها می‌داند ولی وی بر افزایش صادرات این کشور تأکید می‌ورزد.
به گفته وی، کالاها فقط 30 درصد صادرات برزیل را تشکیل می‌دهند و صادرات صنایع مربوط به فناوری‌های نوین همچون هوانوردی به سرعت در حال افزایش است.
او می‌گوید: «موتور صادرات به سرعت در حال فعالیت است و وظیفه ما این است که بازارهای ارز را کاملاً پویا نگاه داریم، بدون این که با حمایت از بخش‌های خاصی از اقتصاد در روند حرکتی آن انحراف ایجاد کنیم.»
وی مشکلات رقابتی برخی کالاها را نیز از طریق رویه‌های قیمت‌شکنی، قابل حل می‌داند.اقتصاددانان معتقدند بانک مرکزی برزیل در شرایط فعلی بر معضل تورم، فائق آمده ولی خطر بازگشت آن وجود دارد.
سیاست‌های انبساطی بودجه‌ای دولت با هدف افزایش دستمزدها و افزایش حمایت‌ها از اقشار ضعیف، نکته‌ای است که از دیدگاه اقتصاددانان می‌تواند به افزایش تقاضا و متعاقباً رشد مجدد تورم بینجامد. این مسئله همچنین موجب خواهد شد دوران کاهش نرخ سود بانکی نیز به پایان برسد.
ذخایر و ارتباطات، هر 2 قوی
میرلز، برقراری ارتباط مناسب با بازار را دیگر نمره مثبت در کارنامه خود می‌داند: «ارتباط بانک مرکزی با بازار نسبت به چند سال قبل بسیار بهتر شده است و در چند سال آینده بسیار بهتر هم خواهد شد.»
وی برای اثبات مدعای خود به آشفتگی بازار این کشور در اواسط تابستان امسال اشاره می‌کند که با صدور چندین بیانیه و انجام چندین مصاحبه خبری توانست درباره ثبات بازار برزیل، اطمینان بخشی کند. اقتصاددانان نیز اطلاع‌رسانی بانک مرکزی را به‌موقع و صحیح می‌دانند.
میرلز در زمینه ذخایر ارزی نیز کارنامه موفقی بر جای گذاشته است.
در سال 2004 او اعلام کرد که بانک مرکزی قصد ایجاد ذخایر بین‌المللی و کاهش مداخله در بازار ارز را دارد.
این برنامه، موفقیت غیرمنتظره‌ای را به‌دنبال داشت و برزیل اکنون 160 میلیارد دلار ذخایر ارزی دارد، حال آن که به هنگام تصدی میرلز، این رقم فقط 40 میلیون دلار بود.
بانک مرکزی برزیل در شرایط فعلی قصد تنوع دادن به ذخایر ارزی خود، شیوه‌ای که چین و برخی کشورهای خاورمیانه‌ای برای کاستن از زیان تضعیف دلار در پیش گرفته‌اند، ندارد.
میرلز معتقد است که اکثر بدهی‌های خارجی برزیل به واحد پول دلار هستند و حفظ ذخایر دلاری برای این کشور، منطقی است. البته او اذعان می‌کند که برزیل از این پس با افزایش ذخایر ارزی خود اقدام به متنوع ساختن آن خواهد کرد.
اکنون بانک مرکزی برزیل به‌عنوان نهادی که توانسته مصرف‌کنندگان را به پس‌انداز ترغیب کند و غلبه بر تورم را ملکه اذهان سازد، از احترام و اعتبار بی‌نظیری در جامعه برزیل برخوردار است.
شکل گیری یک چهره
هنریک دی‌کامپوس میرلز، متولد 1945، دارای مدرک کارشناسی در رشته مهندسی و کارشناسی ارشد در رشته مدیریت اجرایی است.
وی عمده دوران فعالیت خود را در بانک بوستون برزیل گذراند و طی سال‌های 1984 تا 1996 ریاست هیأت‌مدیره این بانک را عهده‌دار بود و از آن پس به شعب مرکزی این بانک در ماساچوست آمریکا نقل مکان کرد و در سال 1996 به مدیرعاملی این بانک رسید.
از سال‌های 1999 تا 2003 که وی ریاست بانک مرکزی برزیل را بر عهده گرفت، در مؤسسات مالی مختلفی در آمریکا ایفای نقش کرد.
