برنامه جدید وزارت بهداشت برای درمان سکته‌ مغزی

دکتر جمشید کرمانچی در گفت‌وگو با ایسنا، گفت: طی اجرای برنامه درمان سکته مغزی تا پایان بهمن ماه امسال به ۱۵ هزار ۴۹۴ بیمار ارائه خدمت شده است و از این تعداد برای حدود ۲۱۸۵ مورد تزریق داروی موفق انجام شده است.با اشاره به برنامه درمان سکته‌های مغزی که از انتهای سال ۹۳ آغاز شد، گفت: بعد از مشخص شدن پروتکل اجرایی این برنامه، کارگروه علمی آن هم تشکیل شد و یک فرم نرم‌افزار هم برای آن تهیه کردیم. سپس این برنامه به کل کشور ابلاغ و آموزش‌های لازم به پرسنل، پزشکان و پرسنل اورژانس پیش بیمارستانی ارائه شد. بر همین اساس کدی به نام کد «سما» برای این برنامه تعریف شد که به معنی سکته مغزی اورژانس است.

وی افزود: بنابراین اگر بیمار سکته مغزی از طریق اورژانس به بیمارستان منتقل شود یا خودش به بیمارستان مراجعه کند، کد سما برایش در بیمارستان فعال می‌شود، گروه پزشکی که باید بر سر بالین بیمار حضور یابند، در یک زمان‌بندی مشخص حاضر می‌شود و اقدامات اولیه را انجام می‌دهند. بر همین اساس بیمار سریعا به سی‌تی‌اسکن بیمارستان ارجاع پیدا می‌کند. حال اگر بیمار توسط اورژانس به بیمارستان منتقل شود، ‌ از آنجایی که پیش از رسیدن بیمار به بیمارستان، کد فعال می‌شود، سوپروایزر بیمارستان موظف است، دستگاه سی‌تی‌اسکن را خالی کند تا بیمار سریع‌تر سی‌تی‌اسکن شود.

وی با بیان اینکه تفاوت زمانی برای ارائه خدمت در زمان انتقال بیمار از طریق اورژانس با مراجعه خودش به بیمارستان بین ۲۰ تا ۴۰ دقیقه است، گفت: این زمان می‌تواند در عوارضی که بعدا برای بیمار ایجاد می‌شود، جلوگیری کند. بنابراین هرچه بیشتر زمان ذخیره کنیم، به نفع بیمار است. بعد از انجام سی‌تی‌اسکن و تشخیص سکته حاد مغزی از نوع لخته، داروی اختصاصی که برای درمان سکته مغزی در نظر گرفته شده به بیمار تزریق می‌شود.

کرمانچی با بیان اینکه خوشبختانه داروی این بیماران علی‌رغم قیمت بالایش، تحت پوشش بیمه قرار دارد، گفت: بر این اساس بیمه ۷۰ درصد مبلغ را پرداخت می‌کند و ۲۰ درصد هم از محل طرح تحول سلامت پرداخت می‌شود. بنابراین بیمار ۱۰ درصد هزینه دارو را پرداخت می‌کند. کل مبلغ دارو حدود ۹۰۰ هزار تومان و هزینه پرداختی بیمار حدود ۹۰ هزار تومان است. خوشبختانه میزان ذخیره این دارو هم در کشور قابل توجه و ذخیره آن به میزان کافی فراهم است. بنابراین دارو می‌تواند به اندازه کافی در دسترس بیماران و بیمارستان‌ها قرار گیرد.

وی با بیان اینکه این دارو در بیمارستان‌هایی که بخش سی‌تی‌اسکن و نورولوژیست داشته باشند، وجود دارد، افزود: تلاش می‌کنیم این برنامه و خدمت را هرچه سریع‌تر در کلیه شهرهای واجد شرایط گسترش دهیم. در حال حاضر ۵۴ بیمارستان در برنامه درمان سکته مغزی ارائه خدمت می‌کنند و سال ۹۷ سال گسترش این برنامه است. به عنوان مثال اکنون دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، شش شهر همجوارش را به این برنامه اضافه کرده است و خدمات را ارئه می‌دهند که منتظر ورود اطلاعات‌شان هستیم. بقیه استان‌ها هم این موضوع را مدنظر داشته‌اند. بر همین اساس نیروی انسانی مورد نیاز تامین شده و یکسری‌ جابجایی‌ها باید انجام شود که منتظریم تا در سال ۹۷ این اتفاقات بیفتد.

کرمانچی با بیان اینکه امسال برای اولین بار نیروهای ضریب K نورولوژی را هم با نظر وزارت بهداشت در شهرها و دانشگاه‌هایی که می‌توانند بهتر خدمت درمان سکته مغزی را ارائه دهند، توزیع کردیم، افزود: زیرا یکسری شهرها واجد شرایطند و ترجیح می‌دهیم که یک شهر سه نورولوژیست داشته باشد که بتواند این خدمات را در کل ماه پوشش دهد تا اینکه یک نورولوژیست در یک شهر باشد و تعداد روزهای کمتری را برای ارائه این خدمت پوشش دهد. زیرا اگر بیمارانی که دچار سکته مغزی شدند، به بیمارستان مراجعه و نتوانند این خدمت را دریافت کنند، درست نیست. بر همین اساس نورولوژیست‌ها را به صورت مدیریت شده در شهرها توزیع می‌کنیم تا بتوانیم خدمات را هر روز هفته و به صورت ۲۴ ساعته به بیماران ارائه دهیم.

مشاور معاون درمان وزارت بهداشت در امور بیماری‌ها با بیان اینکه البته با وجود آموزش‌هایی که به پرسنل و پزشکان اورژانس ارائه شده، حضور نورولوژیست خیلی الزامی نیست، گفت: در هر حال حتما باید اطلاعات و تایید ارائه خدمت را نورولوژیست انجام دهد و در صورت تایید او تزریق دارو به بیمار انجام می شود. بعد از آن هم بیمار سه تا چهار روز بستری می‌شود و خدمات را به صورت ویژه دریافت می‌کند. با توجه به این موضوع ماندگاری بیماران در بیمارستان بعد از تزرق سه تا چهار روز است. در حالیکه در حالت عادی و در گذشته بیماران یک هفته بستری و با عوارض متعددی هم مرخص می‌شدند. حتی هماهنگی انجام توانبخشی در فاز حاد و تحت حاد برای بیماران سکته مغزی هم انجام می‌شود و برای این موضوع هم دستورالعملی مشخص شده است که تایید نهایی دانشکده‌های توان‌بخشی را نیاز دارد تا بتوان آن را اجرا کرد.

کرمانچی با بیان اینکه ما از دانشگاه‌های علوم پزشکی انتظار داریم که آموزش‌های عمومی را به بیماران سکته مغزی ارائه کنند، افزود: زیرا همین که بیماری بداند احتمال بروز سکته مغزی در او بالا است، می‌تواند زمان را ذخیره و زمان مراجعه به اورژانس را کوتاه کند. در این زمینه اطلاع‌رسانی عمومی خیلی مهم است تا ما تعداد بیمارانی را که می‌توانیم به آنها ارائه خدمت کنیم، افزایش دهیم. در عین حال از بیمارستان‌ها هم انتظار داریم که زمان ارائه خدمات به بیماران را کاهش دهند. همچنین کاهش مرگ و کاهش عوارض در بیماران سکته مغزی نیز باید مدنظرشان باشد. از طرفی باید این برنامه را در شهرهایی که از نظر جمعیتی قابل توجه هستند، گسترش دهیم. به نوعی که همه شهرهای ما بتوانند به درستی از این خدمات استفاده کنند. البته به جای پراکنده کردن نیروها می‌توانیم در یک شهر آنها را متمرکز کنیم که شهرهای همجوار را پوشش دهند. ما این برنامه را در همه مراکز استان‌ها و مراکز دانشگاهی و دانشکده‌ای‌مان پیش خواهیم برد.

وی با بیان اینکه طی برنامه سکته مغزی که با نام ۷۲۴ به معنی ارائه خدمت در هر روز هفته و ۲۴ ساعت شبانه‌روز است، تاپایان بهمن ماه امسال به ۱۵ هزار ۴۹۴ بیمار ارائه خدمت شده است، گفت: از این تعداد برای حدود ۲۱۸۵ مورد تزریق موفق انجام شده است. البته آغاز ورود اطلاعات‌مان از مرداد ماه ۹۵ بوده است.

کرمانچی در ادامه هشدارهایی به مردم داد و گفت: اولا مردم سعی کنند که در صورت بروز علائم سکته مغزی، از طریق اورژانس به بیمارستان‌ها مراجعه کنند. زیرا در این صورت در زمان سریع‌تری خدمت به آنها ارئه می‌شود و اورژانس بیمار را به بیمارستانی که کد سما وجود دارد، منتقل می‌کند. در عین حال باید علائم سکته مغزی هم در میان مردم شناخته شود؛ علامت سکته مغزی را با fast می‌شناسند. F به معنی fase است که نشان از نامتقارن شدن صورت دارد. A به معنی arme یعنی اگر یک طرف دست فلج شد. S به معنی speech یعنی اگر تکلم فرد مشکل پیدا کرد. T هم به معنی target است به این معنا که بیمار در زمان مشخص و کوتاه باید به بیمارستان برسد. در این صورت تزریق انجام و همه علائم بهبود می‌یابد، اما در غیر اینصورت علائم ماندگار می‌شود.

وی همچنین اظهار کرد: به طور متوسط سالانه ۱۰۰ هزار سکته مغزی در کشور رخ می‌دهد، یعنی روزانه ۳۰۰ مورد سکته و هر پنج دقیقه یک سکته مغزی. این پیام مهمی برای مردم است. باید توجه کرد که از این تعداد نزدیک به ۸۰ هزار نفر می‌توانند درمان شوند، اما این افق در هیچ کجای دنیا تحقق نیافته و در حد ۲۰ درصد است. بر این اساس اگر بتوانیم سالانه ۲۰ هزار نفر از بیماران را تحت درمان سکته مغزی قرار دهیم، بهترین کار دنیا را انجام داده‌ایم.

وی افزود: در عین حال باید بدانیم که یک‌چهارم سکته‌های مغزی زیر ۵۵ سال رخ می‌دهند. متاسفانه در کشور ما چاقی بیداد می‌کند. در حال حاضر ۶۰ درصد زنان و ۵۰ درصد مردان در کشور چاق هستند و چاقی هم منجر به فشار خون، دیابت، چربی و... می‌شود. این معضل راه‌حل دارد و البته راه‌حل آن بسیار دشوار است؛ زیرا به رفتار و سبک زندگی افراد مرتبط است. در عین حال ریسک‌فاکتورهایی مانند سیگار، دخانیات و... نیز عوامل بروز سکته مغزی به شمار می‌روند.