پشت پرده تالار وحدت چه می‌گذرد | چرخش ۳۶۰ درجه تا ارتفاع ۳۰ متری

به گزارش مهر تالار وحدت که تا پیش از انقلاب اسلامی تالار رودکی نام داشت در سال ۱۳۴۶ توسط اوژن آفتاندلیانس (یوگینا آفتاندلیانس) از معماران مشهور ایرانی که سال های زیادی در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به تدریس معماری مشغول بود بر اساس مدل نمونه اپراهال وین افتتاح شد که مراحل ساخت آن از ۱۳۳۶ آغاز و پس از ۱۰ سال با طراحی داخلی خاص و تجهیزات ماشینری نور و صدا، بهره‌برداری و در آبان‌ ماه ۱۳۴۶ افتتاح شد.

این مجموعه بزرگترین تالار اپرای موسیقی ایران محسوب می شود که پس از انقلاب اسلامی بیشتر برای برگزاری کنسرت ها و اجرای آثار نمایشی مورد استفاده قرار می گیرد.

صحنه تالار وحدت به لحاظ دارا بودن تجهیزات ماشینری در ایران منحصر به فرد است و گروه های هنری می توانند برای اجراهای مختلف از امکانات آن استفاده کنند.

برای شناخت چگونگی فعالیت تجهیزات ماشینری تالار وحدت و امکاناتی که این تالار می تواند در اختیار گروه های مختلف هنری قرار دهد سری به این تالار زدیم که در این بازدید شراره جلالی مدیر فنی تالار وحدت که ۱۴ سال است در این مجموعه فعالیت می‌کند راهنمایمان بود.

جلالی در توضیحاتش به معرفی امکانات و تجهیزات این مجموعه پرداخت و ویژگی های تالار وحدت را برای ما به تفصیل توضیح داد.

آوانسن در عمق ۲ متر و ۳۰ سانتی متر

صحنه تالار وحدت تالاری چند منظوره است و از سن های مختلفی تشکیل شده از جمله آوانسن یا صحنه پیش‌آمده که سن ارکستر روی آن قرار دارد. سن ارکستر جایگاه استقرار ارکسترهای بزرگ برای اجرای اپرا، موسیقی و نمایش‌های موسیقایی است که تا ارتفاع ۲ متر و ۳۰ سانتی متر به عمق زمین منتقل می‌شود و این ویژگی برای این طراحی شده که گروه ارکستر بتواند در آنجا قرار گیرد و از دید مخاطبان محو باشد و تمرکز تماشاگران روی دیگر ویژگی های اپرا باشد.

در سال های اخیر که کاربری تالار وحدت تغییر کرده است و دیگر شاهد اجرای اپرا در این مکان نیستیم، آوانسن کاربردهای دیگری هم پیدا کرده است و مثلا برای نمایش هایی که از موسیقی زنده برخوردار هستند، مورد استفاده قرار می گیرد.

امکاناتی برای پنهان کردن برخی دکورها!

صحنه اصلی تالار وحدت از سه سن متحرک تشکیل شده است که شامل پودیم ۱، پودیوم ۲ و پودیوم ۳ است که با نام های (P۱)، (P۲) و (P۳) شناخته می‌شوند. این سن ها ارتفاع می گیرند و می توانند به پایین هم بروند. پودیوم ها قابلیت این را دارند که به اندازه ۴ متر و ۶۰ سانتی متر بالا و حدود یک متر و ۶۵ سانتی متر به پایین بروند به این معنی که می توان دکوری را روی این پودیوم ها چید و از دید مخاطبان پنهان کرد و یا اینکه زیر پودیوم ها دکورهایی را تعبیه کرد که در ابتدا که مخاطبان صحنه را می بینند، چیزی مشاهده نکنند و در اواسط کار بر اساس میزانسنی که کارگردان دارد دکورها به مرور زمان نمایان شوند.

پشت پودیوم ۱، ۲ و ۳ که در مجموع مساحتی حدود ۱۰ در ۱۲ متر دارند، سن گردان و صفحه سن گردان قرار دارد. صفحه سن گردان قابلیت این را دارد که کاملا جلو بیاید و پشت قاب صحنه یا پروسونیوم روی پودیوم ۱ و ۲ و ۳ قرار بگیرد.

سن گردان به صورت ۳۶۰ درجه ای

سن گردان دایره ای به قطر ۱۰ متر است که می تواند خلاف و یا در جهت گردش عقربه های ساعت به صورت ۳۶۰ درجه بچرخد همچنین این امکان وجود دارد که روی این سن گردان دکور تعبیه شود و در زوایای مختلف قابلیت دیده شدن دارد. زمانی که سن گردان می خواهد جلو بیاید باید هر سه پودیوم پایین بروند تا صفحه گردان بتواند حرکت کند که در این حالت صفحه ای که پشت سن گردان وجود دارد، بالا می آید و با صحنه هم سطح می شود اما سن گردان قابلیت بالا رفتن ندارد و زمانی که پودیوم ها بالا باشند دیگر نمی توان از سن گردان استفاده کرد.

زمانی که از روبرو به صحنه تالار وحدت نگاه کنید در قسمت جانبی و سمت چپ صحنه و پشت قاب، ۲ سن جانبی یا واگن وجود دارد که به اندازه پودیوم ۱ و ۲ هستند و این قابلیت را دارند که روی آنها دکور آماده شود و هنگامی که دکوری روی پودیوم ۱ و ۲ نیست و در ارتفاع صفر قرار دارند واگن ۱ و ۲ می توانند روی پودیوم ها قرار بگیرند.

قاب صحنه یا پروسینیوم می تواند تا ارتفاع یک متر پایین بیاید و به این ترتیب پل نوری و پروژکتورهای اصلی که روی این قسمت قرار گرفته اند کاملا قابل دسترس هستند و تنظیماتشان به راحتی انجام می گیرد.

تحمل وزن دکور ۱۲۰ تا ۱۵۰ کیلویی

صحنه دارای ١٠ میله برقی و ٢٣ میله دستی است که این میله ها قابلیت این را دارند که رویشان دکوری با وزن ۱۲۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم بسته شود. این ۱۰ میله برقی توسط میز ماشینری و اهرم ها کنترل می شوند و ۲۳ میله دیگر، دستی هستند و مثل بادبان با طناب آنها را پایین می کشند و با وزنه هایی تعادل دکوری را که روی میله ها بسته شده، حفظ می کنند. روی تعدادی از میله ها به فواصل مساوی شال های کنار صحنه بسته شده است که توسط آنها کناره های صحنه پوشیده می شود و رفت و آمدهای پشت صحنه از دید مخاطبان مخفی می ماند.

ارتفاع صحنه حدود ۳۰ متر است که بالای سقف آن یک شبکه فلزی مشبک قرار دارد که روی آن صفحه فلزی، موتورهای بخشی از تجهیزات ماشینری قرار دارد و بخش دیگری از موتورها پایین و زیر سن قرار دارند. زیر سن اصلی ۲ طبقه دیگر قرار دارد که در طبقه زیرین سن، پودیوم ها جا می گیرند و در طبقه آخر موتورها قرار گرفته اند.

کلا صحنه تالار وحدت ۶ طبقه است که از طریق آسانسور قابلیت دسترسی به طبقات مختلف آن وجود دارد. در واقع سن اصلی تالار، در طبقه سوم قرار می گیرد و ۲ طبقه در زیر دارد و سه طبقه دیگر نیز در بالای آن تعبیه شده است.

تمهیدات برای در امان ماندن از آتش سوزی

همچنین این مجموعه دارای پرده های ضد حریق است که یک پرده آهنی صحنه اصلی را از سالن جدا می کند که از لایه های آکوستیک و ایزولاسیون تشکیل شده است و در صورت بروز آتش سوزی باعث می شود آتش روی صحنه انتقال پیدا نکند ضمن اینکه سروصدای صحنه را هم به بیرون انتقال نمی دهد. شبیه چنین پرده ای نیز بین ۲ سن جانبی و سن اصلی هم وجود دارد که هر کدام از این پرده ها حدود ۳ و نیم تن وزن دارند و پرده های ضد حریق و ضد صدای صحنه هستند.

صحنه تالار وحدت دارای ۲ پرده زرد و آبی است که پرده آبی به صورت عمودی و پرده زرد به صورت افقی باز و بسته می شود. شال هایی نیز روی تعدادی از میله های داخل صحنه تعبیه شده تا بخشی از دکورها که قرار نیست در همه صحنه ها رویت شوند از دید مخاطبان پنهان بمانند.

این تالار تنها تالاری است که در آن جایگاه مدیر صحنه وجود دارد. مدیر صحنه هماهنگ کننده همه واحدها با یکدیگر و هماهنگ کننده کارگردان یک پروژه با واحدهای مختلف فنی مثل واحد صدا، نور، تصویر و ماشینری است. مدیر صحنه از طریق پولت و دستگاهی که روی آن تعبیه شده کنترل و هماهنگی های لازم را با اپراتورهای مختلف انجام می دهد و به آنها علامت های لازم را می دهد که باید چه کارهایی را انجام دهند به عنوان نمونه مدیر صحنه به اپراتور اعلام می کند که الان باید سن گردان را جلو بیاورد و یا واگن یک را وارد و واگن ۲ را از صحنه خارج کند. در واقع هدایت کننده عملیات فنی، مدیر صحنه است و به این ترتیب کنداکتور هر گروهی که در تالار وحدت اجرا دارد در اختیار مدیر صحنه قرار می گیرد و او تمام هماهنگی ها را انجام می دهد.

تالار وحدت ۵ اتاق برای گریم و تعویض لباس دارد که در اختیار گروه های نمایشی قرار می گیرد. در طرف دیگر صحنه نیز ۳ اتاق دیگر وجود دارد که مختص عوامل فنی و تکنسین های تالار است. در حال حاضر در طبقه پایین تالار، فضایی طراحی و تبدیل به یک لابی و چند اتاق گریم شده که قرار است در سال ۹۷ به بهره برداری برسد و در اختیار گروه های پر بازیگر و پروژه های سنگین قرار گیرد.

جلالی در توضیح این سوال که تالار وحدت در اختیار چه افرادی قرار می گیرد، گفت: فکر می کنم آرزوی هر هنرمندی باشد که در تالار وحدت اجرا داشته باشد. هنرمندانی که در این تالار برنامه اجرا می کنند باید دارای مدرک درجه یک هنری باشند اما با این حال تقاضا برای اجرای آثار موسیقایی و نمایشی با توجه به امکاناتی که تالار وحدت دارد بسیار زیاد است و خوشبختانه تا امروز ما میزبان هنرمندان بزرگی چون علی رفیعی، بهرام بیضایی، پری صابری، حمیدرضا نعیمی، کیهان کلهر، علیرضا قربانی، محمد معتمدی، سالار عقیلی، کیوان ساکت و ... بوده ایم.

وی افزود: به جز تئاتر و برنامه های موسیقایی، صحنه تالار وحدت در اختیار برگزاری همایش ها، اختتامیه و افتتاحیه جشنواره های مختلف و البته برخی برنامه های غیر هنری نیز قرار می گیرد.

وی درباره بازسازی ماشینری که در طول این سال ها در این مجموعه انجام شده است، عنوان کرد: ۵۰ سال است که از ساخته شدن تالار وحدت می گذرد و تا جایی که من می دانم تا امروز سیستم ماشینری بازسازی نشده و تمامی تعمیرات توسط تکنسین های ماشینری تالار وحدت صورت گرفته است البته تا امروز هم همه چیز به خوبی کار می کرده و مشکلی از این بابت وجود نداشته است.

جلالی اضافه کرد: از لحاظ تجهیزات ماشینری می توان گفت که سیستم ها همچنان به روز هستند. البته در سال ۸۸ سیستم صدا که آنالوگ بود به صورت دیجیتال درآمد و سال ۷۵ نیز تعدادی پروژکتور به مجموعه اضافه شده است. خوشبختانه سیستم ماشینری تالار مثل ساعت کار می کند اما چند سال است که نیاز به ترمیم احساس می شود، میله ها تاب برداشته و سیم های بوکسل دیگر توان نگهداری وزن های زیاد را ندارند.

مدیر فنی تالار وحدت درباره اینکه طراحان صحنه تا چه اندازه از امکانات تالار وحدت آگاهی دارند و ناآگاهی شان از فضا چقدر ممکن است به سیستم ماشینری آسیب برساند، توضیح داد: آگاهی طراحان صحنه از تجهیزات و امکانات تالار وحدت بستگی به تجربه آنها دارد. طراحانی مثل امیر اثباتی، خسرو خورشیدی و یا رضا مهدی زاده دیگر کاملا به امکانات، قابلیت ها و ویژگی های صحنه تالار وحدت آگاه هستند و تکنسین های ماشینری تالار نیز به آنها کمک می کنند.

وی با تاکید بر اینکه قبل از اجرای کار با افراد جلساتی برگزار می شود، عنوان کرد: ما امکاناتی را که می توانیم در اختیارشان قرار دهیم و محدودیت هایی را که وجود دارد شرح می دهیم. گروهی که قرار است در تالار وحدت اجرا داشته باشد دوست دارد از همه امکانات سالن استفاده کند اما در حال حاضر ما اینجا محدودیت هایی داریم که یکی از آنها به این دلیل است که در تالار روزی سه سانس برنامه اجرا می شود و شاید ما نتوانیم همه امکاناتمان را در اختیار یک گروه قرار دهیم اما خوشبختانه در نهایت می توانیم رضایت گروه ها را جلب کنیم.

بخش دیگر صحبت هایمان به حاشیه هایی چون آوردن ماشین روی صحنه تالار وحدت و نگرانی بابت سلامت سن ها اختصاص داشت.

به گفته جلالی، آوردن دکورهای سنگین و یا حضور یک اتومبیل روی صحنه مشکلی برای کف سالن ایجاد نمی کند چون کف صحنه تحمل وزن چند تن را دارد. وی در این باره ابراز کرد: حتی ۲ سال قبل که نمایش «هملت» اوستر مایر از کشور آلمان در قالب جشنواره تئاتر فجر در این تالار به صحنه رفت و برای آماده سازی صحنه از چند تُن خاک بهره برده بود، باعث نشد مشکلی به وجود بیاید پس حضور یک ماشین روی صحنه در مقابل وزن دکورهایی این چنینی مشکلی به وجود نمی آورد. همکاران فنی ما در تالار وحدت به خوبی از اینجا مراقبت می کنند و اجازه نمی دهند دکورها یا آکسسوار آسیبی به سالن وارد کنند.

وی با ابراز امیدواری از اینکه بودجه ای برای ترمیم و بازسازی سیستم ماشینری -نه بروزرسانی- این تالار اختصاص داده شود، عنوان کرد که مشاوره هایی با برخی از شرکت ها برای بازسازی مجموعه انجام شده است تا ایرادات ماشینری تالار برطرف شود.

وی در پایان این بازدید یادآور شد: در حال حاضر کف صحنه مشکلاتی دارد و چوب های کف پوسیده اند و نیاز به تعمیر و عوض شدن دارند. صندلی های تالار وحدت نیز با توجه به بررسی ها و نظرسنجی هایی که از مخاطبان انجام شد به جای تغییر و تعویض، تعمیر شدند و شکل کلی شان حفظ شده است اما صندلی های بالکن قرار است تعویض شوند که البته صندلی های جدید کاملا شبیه به همین صندلی های فعلی خواهند بود چون مردم دوست ندارند شکل ظاهری تالار وحدت تغییر کند و به این مکان حس نوستالژیک دارند به همین دلیل ما نیز تلاش می کنیم که در ظاهر تالار تغییر زیادی ندهیم. همچنین صندلی های ردیف یک نیز قرار است، تغییر کنند که به نسبت صندلی های ردیف های دیگر کمی عریض تر و راحت تر خواهند شد.

با توضیحات جلالی درباره وضعیت فعلی تالار وحدت، بازدیدمان از بخش های مختلف به پایان می رسد.

تالار وحدت در حافظه تاریخی بسیار از هنرمندان و علاقه مندان به هنر ثبت شده است و بسیاری از مخاطبان تئاتر بهترین نمایش ها و یا کنسرت های موسیقی عمرشان را در این مجموعه تماشا کرده اند. تالار وحدت با ویژگی های منحصر به فردی که دارد به هنرمندان این امکان را می دهد تا خلاقیت و ایده های تصویری شان را به بهترین شکل به تصویر بکشند بنابراین این انتظار وجود دارد که شان و جایگاه این مکان زیبا حفظ شود و بنیاد فرهنگی هنری رودکی به عنوان متولی تالار وحدت نام و اعتبار این مکان را خرج برنامه های غیر مرتبط با هنر و همایش های تبلیغاتی نکند.