خانه‌ای با پیشینه قجری و متعلق به ملکه ناصرالدین شاه که سال‌هاست به تملک اتحادیه تهیه و توزیع گوشت گوسفندی درآمده است. هویت دیوارهای آجری‌اش به واسطه رنگ سفیدی که روی آن پاشیده شده، پنهان شده و کمتر کسی می‌داند در مکانی که امروز محل فعالیت اتحادیه توزیع گوشت گوسفندی است روزگاری نورچشمی ناصرالدین شاه زندگی می‌کرده. اما افسوس خانه زیبایی که خشت خشتش تاریخ ناصری را روایت می‌کند نفس‌های آخر را می‌کشد و تا از پا درآمدنش فاصله زیادی نیست. متأسفانه هیچ نهاد فرهنگی به فکر مراقبت از آن نیست. در حالی که از 16 سال پیش در فهرست میراث فرهنگی قرار گرفته است.
«علی‌اصغر ملکی» رئیس اتحادیه تهیه و توزیع گوشت گوسفندی بیمناک از بی‌طاقتی ستون‌های خانه در برابر کهولت و فرسودگی احتمال می‌دهد که هر لحظه عمارت فرو ریزد. به همین دلیل دست‌اندرکاران عمارت انیسی در پی فروش آن به سازمان میراث فرهنگی هستند. اما این نهاد برای خرید پا پیش نمی‌گذارد و از سوی دیگر اجازه بازسازی و مرمت را هم به صاحبانش نمی‌دهد. همین عامل مشکلاتی را برای دست‌اندرکاران اتحادیه ایجاد کرده است.
در خیابان ولی‌عصر(عج) درست چند قدم مانده به چهارراه مولوی ساختمانی آجری‌رنگ دیده می‌شود که با رنگ سفید رخی به خود گرفته و کهنگی‌اش خیلی به چشم نمی‌آید. روی دیوار آن چند وجب پایین‌تر از سردر اتحادیه تهیه و توزیع گوشت گوسفندی تابلوی کوچکی دیده می‌شود که روی آن نوشته شده: «خانه انیس‌الدوله».
ساختمان 2 در دارد. در کوچک همیشه بسته است و رفت‌وآمد از در بزرگ ماشین‌رو انجام می‌شود. عمارت، حیاط بزرگی دارد و حوض آبی دایره‌ای شکلی در میانه آن جا خوش کرده است. بی‌آب و بی‌فواره. دورتادور حوض باغچه است با درختان کوتاه و بلند که جلوه خاصی به ساختمان داده‌اند. داخل حیاط چند خودرو توزیع گوشت دیده می‌شود.
ساختمانی نوساز در سمت جنوبی آن قرار دارد که مختص امور اداری است. اما عمارت انیسی در بخش شمالی حیاط واقع شده که بعد از گذشت این همه سال و فرسودگی زیاد هنوز زیبایی خود را حفظ کرده است. ساختمان 2 طبقه دارد. بنای طبقه اول گودتر از حیاط است و با یک پله می‌توان وارد ایوان آن شد. فضایی 230 مترمربعی با 3 اتاق که به هم راه دارند. هرکدام از اتاق‌ها 2 در دارد، درهای طوسی‌رنگ پوسیده. رنگ سبز دیوارهای اتاق، گچبری‌ها و سقف‌های چوبی دود گرفته و به سیاهی می‌زند. از ظاهرش پیداست که استفاده بهینه‌ای از این فضا نمی‌شود چراکه بیشتر به انباری می‌ماند.
- ثبت ملی خانه انیسی
از داخل حیاط به واسطه پلکان آهنی می‌توان به طبقه دوم رفت. همان فضا و همان اتاق‌ها در بالا هم دیده می‌شود. اما خیلی تمیزتر و زیباتر. ردی از آلودگی در آنجا به چشم نمی‌خورد. مشخص است که به رنگ و لعابش خوب رسیده‌اند. یکی از اتاق‌ها محل کار علی‌اصغر ملکی رئیس اتحادیه تهیه و توزیع گوشت گوسفندی است و در آن به امور اصناف اتحادیه رسیدگی می‌کند. او درباره چگونگی مستقر شدن اتحادیه در عمارت انیس‌الدوله می‌گوید:
«این بنا را سال 1356 اتحادیه از شخصی به نام نادر اصفهانی خریده. سند منگوله‌دار آن موجود است. 2هزار و 500 نفر از اعضای اتحادیه مبلغ 200 هزار تومان جمع‌آوری و هزینه خرید ملک را پرداخت کرده‌اند.» این عمارت از سال 1258 تا 1314 محل زندگی انیس‌الدوله بود و بعد از فوت این ملکه قجری، بازماندگانش در زمان پهلوی اول آن را به آموزش و پرورش می‌فروشند. آموزش و پرورش هم آن را از حالت مسکونی، خارج و به فضای آموزشی تبدیل می‌کند.
ملکی می‌افزاید: «روی تابلو جلو در نوشته شده که پروفسور حسابی یکی از دانش‌آموختگان همین مدرسه بوده است. در سال 1336 خانه انیس به تملک شخصی به نام نادر اصفهانی درمی‌آید و درست 20 سال بعد به اتحادیه گوشت گوسفندی فروخته می‌شود.» گچبری‌های این اتاق بیشتر خودشان را نشان می‌دهند.
نقش گل و بلبل با رنگ‌های صورتی، زرد، سبز و آبی چشمنواز است؛ آنقدر که دوست‌داری ساعت‌ها به در و دیوار خیره شوی. ملکی ادامه می‌دهد: «برای رنگ‌آمیزی و ترمیم گچبری اتاق‌های بالا 7 میلیون تومان هزینه کرده‌ایم. مرمت این بنا کار هرکسی نیست و باید از کارشناس‌های خبره کمک گرفت. در این چند سال که اینجا هستم همه تلاشم را به کار گرفته‌ام تا ساختمان سرپا بماند. با اینکه نگهداری‌اش هزینه‌بر است. کمترین و ساده‌ترین سیم‌کشی برق باید با نظارت کارشناس باشد که به بافت خانه آسیبی وارد نشود. نگهداری این بنا کار دشواری است.» او این نکته را متذکر می‌شود که سال 1381 عمارت انیسی به ثبت میراث فرهنگی رسیده است.
- میراث فرهنگی اجازه بازسازی نمی‌دهد
ملکی پیشنهاد فروش عمارت را بارها به میراث فرهنگی ارائه داده، اما استقبالی نشده است. اوچرایی‌اش را این طور پاسخ می‌دهد: «حال عمارت خوب نیست و کسی برای رسیدگی به آن پا به میان نمی‌گذارد. برای هر کاری باید میراث فرهنگی اجازه دهد. اجازه نداریم اگر جایی خراب شد برای رفع آن دست به کار شویم.» سازمان میراث فرهنگی در نظر دارد این عمارت را بعد از خرید به فضای فرهنگی تبدیل کند. اما ظاهر امر نشان می‌دهد این وعده و وعیدها در حد حرف باقی مانده است.
ملکی ادامه می‌دهد: «اینجا ملک ارزشمندی است. برای اینکه مشکلی پیش نیاید پیشنهاد داده‌ام که کارشناسی از دادگستری بیاید تا روی ملک قیمت‌گذاری کند. چون سازمان میراث فرهنگی بودجه کافی برای خرید عمارت را ندارد برای معامله پا پیش نمی‌گذارد.» او به ساختمان نوسازی که در بخش جنوبی و غربی عمارت قرار دارد اشاره می‌کند که به سبب کمی فضا برای انجام فعالیت‌های اتحادیه ایجاد شده است. می‌گوید: «این ساختمان در آن دوران اصطبل و خانه خدمتگزاران خانم بود.»
- معاون میراث فرهنگی استان تهران: پیشنهادی برای فروش نداده‌اند
«سپیده سیروس‌نیا» معاون میراث فرهنگی استان تهران توضیح می‌دهد: «در چند سال اخیر نامه‌ای از اتحادیه گوشت مبنی بر فروش خانه انیس‌الدوله به ما ارسال نشده است.» او متذکر می‌شود آثار تاریخی که به ثبت ملی رسیده‌اند باید با نظارت میراث فرهنگی خرید و فروش یا مرمت شوند. وی ادامه می‌دهد:
«اما در مورد مرمت بنا متولی هر بنای تاریخی اگر درخواست خود را به میراث فرهنگی بدهد، کارشناسان خود را برای انجام تعمیرات به یاری‌شان می‌فرستیم. اتحادیه گوشت حدود 3 سال پیش برای مرمت خانه انیس‌الدوله اقدام کرد و ما هم کمک کردیم. بازسازی قسمتی از ایوان و درهای چوبی و بخشی از هزینه رنگ‌آمیزی را هم متقبل شدیم.» به گفته وی بیش از 40 اثر تاریخی ثبت شده در تهران وجود دارد که در تملک مالک شخصی یا نهادها هستند. او می‌گوید: «هر کدام از این بناهای تاریخی به سبب ارزشمند بودنشان قیمت بالایی دارند و خرید آنها مستلزم هزینه گزافی است. ما هم بودجه محدودی داریم و نمی‌توانیم به راحتی آنها را خریداری کنیم اما امکان مرمت داریم.»
نظر شما