این 12دروازه راه ورود و خروج به تهران بود. دروازه‌ها شب‌ها، بسته و آمد و رفت از آنها ممنوع میشد؛ مگر با گفتن اسم شب. هر دروازه مأمورانی داشت که ایاب و ذهاب مردم را کنترل می‌کردند و از هر مسافر، بار و حیوان عوارض می‌گرفتند. عایدات دروازه‌ها به اجاره بود که هر سال از طریق مزایده واگذار میشد. قاعده و قانون هم برای دریافت عوارض وضع شده بود به این شکل:
برای هر بار الاغ 10شاهی، برای قاطر و یابو 15 شاهی، برای هر شتر یک قران، درشکه 2قران، دلیجان 3قران و اتومبیل 5قران. برخی از مأموران دروازه‌ها، افراد و بار را تا جایی که می‌توانستند معطل می‌کردند و در واقع برای ترددکنندگان دروازه مزاحمت را به حد اعلا می‌رساندند و گاهی از بار عوارض جدا و از حیوان عوارض جدا دریافت می‌کردند.
علاوه بر مأمورانی که عوارض دریافت می‌کردند در ورودی دروازه‌ها مأموران تفتیش هم مستقر بودند که رفتارشان به مراتب آزاردهنده‌تر از مأموران عوارض بود. مأموران تفتیش به مسافران دستور می‌دادند تا بارهایشان را باز کنند. مشخص است که باز کردن بار چندین الاغ و قاطر و خورجین چقدر زحمت و معطلی دارد.
مأموران تفتیش اول با چوب محکم و کلفتی که در دست داشتند چند ضربه به بار می‌کوبیدند و می‌پرسیدند: «بارت چیست؟» امان از روزی که بار سفال یا شیشه و آبگینه بود که طرف مقابل پاسخ می‌داد: «زنی‌گر چوب دیگر هیچ دارم! » علاوه بر چوب محکم، یک میله آهنی هم داشتند که در کالاهایی مثل پارچه و مانند آن فرو می‌بردند تا اگر میانشان تریاک بود مشخص شود. مأموران دروازه‌ها از دولت حقوق می‌گرفتند و باید برای دولت سود می‌کردند. اما از این مأموران هرگز عایدی نصیب دولت نمی‌شد. چون دکانی برای خودشان راه انداخته بودند.
یکی دیگر از مواردی که در دروازه‌ها اتفاق می‌افتاد این بود که وقتی فردی دیروقت و هنگام بسته شدن دروازه به پشت دروازه می‌رسید خودش می‌دانست که با آن همه بار و حشم خسته و گرسنه چقدر باید پرداخت کند. دروازه‌های تهران تا اواخر دوره قاجار سرپا بود تا اینکه پهلوی اول دستور داد سال1306 همه دروازه‌های تهران را خراب کنند.
آن روزها خیابان‌کشی در تهران رونق گرفته بود و دروازه‌های تهران با هنر کاشیکاری و نقوش نقش رستم، دیو سفید و رستم و اسفندیارکه روی آن نمود داشت فروریخت. دروازه‌های تهران عبارت بود از دروازه خراسان، دروازه حضرت عبدالعظیم(ع)، دروازه غار، دروازه گمرک، دروازه قزوین، دروازه بهجت‌آباد، دروازه دولت، دروازه شمیران، دروازه دوشان‌تپه، دروازه دولاب، دروازه باغشاه و دروازه چراغ‌برق.
نظر شما