نخستین دوره از جشنواره بین‌المللی فارابی که در حوزه تخصصی علوم انسانی و اسلامی برگزار شد، روز شنبه 6 بهمن ماه سال 1386 برگزیدگان خود را طی مراسمی در سالن اجلاس سران کشورهای اسلامی با حضور محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهور ایران، معرفی کرد.
در مجموع یک هزار و 23 اثر داخلی و 321 اثر خارجی تاپایان مهلت قانونی به دبیرخانه این جشنواره ارسال شد که در مراسم پایانی از 18 اثر به عنوان آثار منتخب تقدیر شد. همچنین چهار اثر رتبه اول، دو اثر رتبه دوم و سه اثر رتبه سوم را کسب کردند. از چهار اثر برگزیده در بخش جوان و 11 اثر شایسته تقدیر نیز قدردانی شد.
از آیت‌الله عبدالله جوادی آملی، آیت‌الله حسن حسن‌زاده آملی، آیت‌الله جعفر سبحانی و آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی به خاطر خدمات علمی و جمیع آثار تقدیر شد. از دکتر رضا داوری اردکانی به عنوان فارابی‌شناس و از دکتر فتح‌الله مجتبایی به عنوان پیشکسوت علوم انسانی تقدیر شد.
در بخشی از این جشنواره از اساتیدی که در زمینه علوم انسانی فعالیت کرده‌اند اما دیگر از دنیا رفته‌اند نیز تقدیر شد. کسانی چون مرحوم دکتر سید جعفر شهیدی، مرحوم علامه سید مرتضی عسگری، مرحوم آیت‌الله معرفت، [نگاهی به زندگی و آثار آیت الله معرفت] مرحوم دکتر علی‌محمد کاردان.
اشرفیت انسان و علوم انسانی
در این مراسم دکتر جهانگیری، استاد فلسفه دانشگاه تهران، درباره اهمیت علوم انسانی سخن گفت: «علومی که اکنون آنها را علوم انسانی می‌نامیم از علم‌های دیگر برتر است و برای بشریت اهمیت بیشتری دارد.»
او دلیل این استدلال را چنین بیان کرد: «شرف یک علم وابسته به غایت آن و موضوع آن علم است. موضوع علوم انسانی، انسان است و غایت آن معرفت و شناخت انسان است.»
او ادامه داد: «خلیفه خدا انسان است. انسان مظهر الله، یعنی اسم اعظم خداوند است نه چیزهای دیگر. البته چیزهای دیگر هم مهم هستند اما اهمیت انسان بیشتر است.»
در این جشنواره همچنین دکتر محمد باقر خرمشاد، دبیر جشنواره به ارائه گزارش پرداخت. او گفت که درباره علوم انسانی گزاره‌های زیادی شنیده می‌شود که اغلب آنها بر مهجور ماندن این علوم دلالت دارند و با توجه به همین نگاه است که وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تصمیم گرفت جشنواره‌ای ویژه و جداگانه برای این دسته از علوم برپا کند.
او گفت: «جشنواره فارابی آغازی برای اعلام استقلال علوم انسانی از دیگر علوم است.»
او درباره دلیل انتخاب نام فارابی برای این جشنواره گفت که برگزار کنندگان جشنواره به دنبال نامی از میان نام‌های اندیشمندان ایرانی بودند که در زمینه علوم انشسانی کار کرده باشد و شمولیت لازم را داشته باشد و در عین حال از محبوبیت جهانی، به ویژه در جهان اسلام بهره‌مند باشد. اینچنین شد که نام فارابی را برای جشنوراه علوم انسانی و اسلامی برگزیدند.
جشنواره‌ای برای شناخت
آن‌گونه که خرمشاد، گفت نخستین جرقه‌های برگزاری چنین جشنواره‌ای برای علوم انسانی آن هم جدا از جشنواره خوارزمی در سال 1385 در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری زده شد. در همان سال هیات وزیران برگزاری آن را تصویب کرد و آیین‌نامه اجرایی آن هم تصویب شد.
شورای سیاستگذاری این جشنواره نخستین بخشی بود که فعال شد. در این شورا وزیر علوم، تحقیقات و فناوری به عنوان رئیس فعالیت می‌کند و روسای فرهنگستان‌های مختلف، پژوهشگاه‌ها و موسسات پژوهشی، سازمان صدا و سیما، دبیر کل سازمان اسلامی، آموزشی، علمی و فرهنگی (آیسسکو) و سه تا پنج نفر از استادان برجسته علوم انسانی و اجتماعی حضور دارند.
بر اساس آیین‌نامه دبیر جشنواره معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری است. شورای علمی جشنواره مرجع اصلی در برنامه‌های علمی جشنواره است و انتخاب برگزیدگان نهایی به عهده آن است.
گروه‌های علمی فرآیند پالایش، داوری و انتخاب آثار و افراد را به عهده دارند. جشنواره چندین گروه علمی دارد که قرار است هر سال متناسب با آثار رسیده فعال شوند.
روند رتبه‌بندی در این جشنواره بر پایه امتیاز است و رتبه‌های اول تا سوم باید بتوانند حداقل امیتاز را برای هر یک از این رتبه‌ها به دست آورند.
فارابی از قزاقستان تا ایران
دکتر رضا داوری اردکانی، فارابی‌شناس ایرانی، نخستین کسی است که کتابی در مورد فارابی به فارسی نوشته است. کتابی که نوشتنش هفت سال طول کشید.
او در مورد این اندیشمند اسلامی گفت: «فارابی موسس فلسفه اسلامی است. او به مسائل تاریخی، اجتماعی و سیاسی توجه زیادی داشت. بحث سیاست در تاریخ فلسفه اسلامی بسط مسائلی است که فارابی بیان کرده است.»
فارابی در شهر فاراب از شهرهای کشور قزاقستان متولد شده است اما داوری او را یک ایرانی می‌داند زیرا در ایران بزرگ شده و شاگردانش همگی ایرانی بوده‌اند.
او گفت: «مانعی نبود که جشنواره علوم انسانی و اسلامی به عنوان زیرمجموعه جشنواره خوارزمی و تحت همان نام برگزار شود اما توجهی که اخیرا وزارت علوم به علوم انسانی بذل کرده اقتضا می‌کرد که نام کسی بر جشنواره باشد که مظهر و سمبل این علوم باشد. کسی که بتوان به او اقتدا کرد.» و اینچنین شد که نام جشنواره به یاد فارابی تبدیل شد به جشنواره بین‌المللی فارابی.
گسترش جهانی علوم انسانی، قابلیت تمدن ایرانی
محمد مهدی زاهدی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، در این جشنواره از اهمیت علوم انسانی سخن گفت. از اینکه علوم انسانی باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد و بدون علوم انسنی پویا و رشدیابنده هیچ بنیان تمدنی پایدار نمی‌ماند.
به گفته او همین دلیل بود که وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را به این سو کشاند که توجهی ویژه به علوم انسانی داشته باشد.
آنچنان که زاهدی گفت وزاتخانه‌‌ای که او متولی آن است تلاش می‌کند تا علوم انسانی را که امروزه در ایران به ترجمه وابسته است، بومی کند زیرا به اعتقاد او علوم انسانی را نمی‌توان از کشوری به کشوری دیگر صادر کرد و هر جامعه‌ای مختصات خاص خود را دارد.
توجه به آموزه‌های اسلامی و کاربردی کردن علوم انسانی از دیگر هدف‌هایی است که وزارت علوم پیگیری می‌کند.
در این جشنواره همچنین آقای هون، رئیس دفتر منطقه‌ای یونسکو، پیام این سازمان را برای جشنواره قرائت کرد. رئیس منطقه‌ای سازمان آیسسکو نیز پیامی را برای جشنواره خواند.
سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) و سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان کنفرانس اسلامی در اهدای جوایز این جشنواره با وزارت علوم همکاری داشتند و به برگزیدگان اول تا سوم، برگزیده جوان، برگزیده خارجی و موسسه فعال در زمینه علوم اجتماعی لوح تقدیر دادند.
