- پیمان سعادت، سفیر ایران در اتحادیه اروپا
سال نو میلادی در حالی آغاز می‌شود که کار حفظ برجام به نقطه دشواری رسیده است. آنچه در ادامه می‌خوانید خلاصه‌ای از تحلیل پیمان سعادت، سفیر ایران در اتحادیه اروپا از وضعیت کنونی برجام است که متن کامل آن به زبان انگلیسی در اختیار یورونیوز فارسی قرار گرفته است.
به دنبال خروج غیرقانونی دونالد ترامپ از برنامه جامع اقدام مشترک و توافق هسته‌ای با ایران در تاریخ ۱۸ اردیبهشت گذشته، مسئولان اروپایی از ایران خواستند تا در ازای امتیاز در برجام بماند. یک هفته بعد از آن وزرای اتحادیه اروپا و ایران با یکدیگر دیدار کردند.
نماینده عالی اتحادیه خلاصه نتایج گفتگوهای آنان را در نه زمینه «به هدف دستیابی به راه‌حل‌هایی عملی در هفته‌های آتی» اعلام کرد. این نتایج از جمله شامل حفظ روند افزایشی در روابط اقتصادی با ایران، ادامه فروش نفت و گاز ایران، تراکنش‌های بانکی مؤثر با ایران و اختصاص اعتبار برای صادرات و توسعه ساختارهای ویژه در حوزه‌های بانکی، بیمه و بازرگانی بود.
نماینده اتحادیه همچنین از وجود تصمیمی برای ایجاد ساز و کارها و اقدامات تکمیلی در سطوح ملی و اروپایی به منظور حمایت از شرکت‌های اقتصادی اروپا در ایران خبر داد.
۲) در پی به‌روز رسانی قانون بانک سرمایه‌گذاری اروپا، اروپایی‌ها سامانه پیشنهادی خود موسوم به اس‌وی‌پی برای جایگزینی سوئیفت و تداوم تبادلات شرکت‌هایشان با ایران را به عنوان تعهدی تازه برای خود مطرح کردند.
درتاریخ دهم دسامبر، نماینده اروپا پس از شورای امور خارجه از اعلام آمادگی سه کشور آلمان، فرانسه و بریتانیا برای تهیه اس‌وی‌پی خبر داد و گفت: «امیدوارم این ساز و کار که امکانی برای حمایت و تشویق تجارت قانونی با ایران است، در هفته‌های آتی یعنی پیش از پایان سال جاری [میلادی] آماده شود.» با این همه اس‌وی‌پی تا این زمان آماده نشده است.
۳) این در حالی است که کمتر از یک ماه پیش، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای سیزدهمین بار پایبندی کامل ایران به برجام و عدم تخلف این کشور را تأیید کرد. آیا متعهد بودن کامل کار ساده‌اش است
از نظر فنی این پایبندی به طور کامل امکان‌پذیر نیست، اما از نظر سیاسی نیز این موضوع برای دولت روحانی به معضل فزاینده‌ای بدل شده است. نه تنها گروه‌های فعال سیاسی، بلکه مردم عادی ایران نیز دیگر نمی‌پذیرند که به طور یک‌جانبه و بدون هیچ توجیهی تن به توافقی بدهند که پیامدهای اقتصادی وعده داده شده را برایشان محقق نکرده است. مردم ایران زیر بدترین و وحشیانه‌ترین فشار اقتصادی و روانی از سوی آمریکا قرار دارند. آنها از خود می‌پرسند آیا این کار درستی است که به اروپایی‌هایی که در برابر یک زورگو تسلیم شده و از همکاری با ایران سر باز زده‌اند اعتماد کنند و ساز و کاری را بپذیرند که اروپایی‌ها درباره آن تنها چند سخنرانی سیاسی کرده‌اند؟ ایران متعهد است، نه متخلف. اما در این معامله نادرست، متخلف برنده و متعهد بازنده شده است.
۴) برجام برای اروپا هم از نظر امنیتی و هم به دلیل محتوای «عدم اشاعه» اهمیت راهبردی دارد. ایران نیز بیش از همه به ظرفیت انکارناپذیر برجام به عنوان بستری برای برقراری روابط دوجانبه و صلح و ثبات در منطقه باور
از اینها گذشته، برجام تنها راه حل دیپلماتیک موفق برای یک بحران ایجاد شده در منطقه‌ای پرتنش است. گر چه ایران معتقد است که اصلا از آغاز لزومی برای ایجاد این بحران نبود. با این حال پرسش اینجاست که اروپا تا چه حد مایل است برای منافع راهبردی خود سرمایه‌گذاری کند.
۵) مسئولان ایرانی با وجود خروج آمریکا از برجام، از سرگیری تحریم‌های سنگین اقتصادی از سوی آمریکا، ادامه اقدامات عربستان و اسرائیل و تأخیر اروپا صبر و حوصله زیادی از خود نشان داده‌اند. دشمنان اصلی برجام امید داشتند که ایران نیز از برجام بیرون برود تا بتوانند جبه واحدی در برابر ایران تشکیل دهند. اما رهبران ایران با درایت سیاسی خود تا کنون چنین اجازه‌ای را به آنها نداد
با این همه صبر ایران هم به منافع ملی این کشور بستگی دارد. اگر با برجام یا بدون آن وضعیت کنونی برای ایران ادامه پیدا کند، بسیار محتمل است که مسئولان ایرانی در سیاست خود بازنگری کنند. این نکته‌ای منطقی و کلیدی است زیرا بدون شک، شایسته نیست ایران برای چنین سیاست مداراگرانه‌ای هزینه بپردازد. بنابراین سوء استفاده از صبر ایران و گفتن این که ایران به هر قیمتی از برجام دست نمی‌کشد کاملا اشتباه، بلکه خطرناک است. ادامه چنین وضعیتی سبب می‌شود که ایران با تمام دقت و ملاحظه به گزینه‌های دیگر هم بیندیشد. و البته مسئولان عالی‌رتبه ایران تا کنون دستورالعمل‌هایی را برای آمادگی با هر گونه پیشامد منفی احتمالی را داده‌اند.
۶) تعهد کامل ایران به برجام با وجود تمام موانع خود نشان‌دهنده اعتمادسازی ایران است. ایران به اهمیت منافع ژئوپولیتیک اروپا در مناسبات با آن سوی اقیانوس اطلس واقف است، اما انتظار دارد که اروپا نیز نگرانی‌های امنیتی این کشور در منطقه را درک کند.
درست است که ایران با اروپا اختلاف نظرهایی دارد، اما برجام برای هر دو طرف بستر مناسبی را برای گفتگو فراهم می‌کند.
برجام حتی در حالت فعلی‌اش هم سبب شده که ایران، گروه ۴ و اتحادیه اروپا در چهار دوره گفتگوهای یمن به یکدیگر نزدیک‌تر شوند. در صورت حفظ برجام، این همکاری می‌تواند در مورد سایر مشکلات منطقه نیز مفید واقع شود.
خود برجام نماد یک توافق برد-برد بوده است و تنها مرحله اجرایی آن باقی مانده است. نباید بگذاریم که طرف پایبند در آن بازنده و طرف متخلف برنده شود.
وضعیت بلاتکلیفی کنونی به واقع خطرناک است و بی‌عملی اروپا پر هزینه خواهد بود زیرا تنها به از بین رفتن اعتماد و صبر ایران خواهد انجامید. نگرانم به ترتیبی که پیش می‌رویم برجام به تار مویی بند شود.
نظر شما